گیاه کامل

نام علمى: Circium arvense (L.) scop

نام انگليسى: Creeping thistle, Canada thistle, Perenial thistle

گياهچه

لپه‌ها گرد تا تخم‌مرغى شکل، به طول پنج تا شش ميلى‌متر و داراى سطحى زبر است. اولين برگ‌هاى حقيقى تخم‌مرغى تا سرنيزه‌اى با حاشيه‌اى کنگره‌دار، سه گوش و داراى خارهاى تيز هستند.

گياه کامل

- اندام‌هاى رويشى:

گياهى است چندساله، ايستا و به ارتفاع ۶۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر، ساقه‌ها خزندهٔ زيرزمينى و جوانه‌هاى موجود بر روى ريشه‌هاى افقى تکثير مى‌يابد. ساقهٔ اين گياه توخالي، بدون کرک يا کرک‌دار و در بخش‌هاى بالائى منشعب است. برگ‌ها ساقه‌آغوش، مستطيلى شکل و يا سرنيزه‌اي، موج‌دار، به طول ده تا بيست سانتى‌متر، با لوب‌هائى خاردار يا بدون خار و صاف يا کمى دندانه‌دار است. برگ‌هاى ساقه‌اى نسبت به برگ‌هاى قاعده‌اى (روزتي) بزرگتر و داراى لوب‌هاى عميق‌تر هستند. سطح زيرين آنها سبز روشن و داراى کرک‌هاى پشمى و سفيدرنگ است.

ريشه‌هاى اين گياه گوشتي، متراکم و به رنگ سفيد تا زرد بوده و بيشتر در عمق ۴۵ سانتى‌مترى خاک و در مواردى حتى بيشتر تمرکز دارند. گسترش جانبى اين ريشه‌ها تا شعاع ۱۳ مترى مشاهده مى‌شود.

اندام‌هاى هوائى خارلته در اواخر تابستان از بين مى‌روند، اما ريشه‌هاى آن حتى در شرايط يخبندان، در اعماق پنجاه سانتى‌مترى خاک زنده مانده و در سال بعد توليد اندام‌هاى هوائى خواهند کرد.

- اندام‌هاى زايشى:

گل‌آذين کلاپرک، به طول ۲ تا ۵/۲ و قطر ۵/۱ تا ۵/۲ سانتى‌متر که به‌صورت دسته‌هاى يک تا پنج‌تائى در انتهاء انشعابات قرار گرفته و گل‌هاى نر و ماده بر روى پايه‌هاى جداگانه قرار دارند. گل‌ها به رنگ ارغوانى تا قرمز ديده مى‌شوند. گل‌هاى ماده بوئى شبيه به وانيل داشته و در گل‌آذين تخم‌مرغى شکل قرار دارند. گل‌هاى نر بدون بو هستند و به‌صورت گل‌آذين‌هاى نيمه کروى ديده مى‌شوند. اين گل‌ها توليد دانه گرده مى‌کنند اما قادر به توليد بذر نيستند. مطالعات اخير نشان داده است که گل‌آذينِ نر ممکن است داراى گل‌هاى هرمافروديت نيز باشند.

بذرهاى اين گياه به رنگ سبز زيتونى تا قهوه‌اى تيره و بالدار، ۵/۲ تا ۴ و پهناى يک ميلى‌متر بوده و داراى سطحى صاف هستند. پاپوس‌ها سفيدرنگ، ابريشمى و کرک‌هاى پرمانند آن دو تا سه سانتى‌متر طول دارند و طويل‌تر از بذرها هستند. هر گياه ممکن است چهار تا پنج هزار بذر توليد کند.

موسم گلدهى اين گياه اواخر بهار و ساقه‌هاى گل‌دهنده از روزت‌هائى که در زمستان توليد شده‌اند خارج مى‌شوند.

محل رشد و پراکنش

اين گياه مناطق نيمه مرطوب تا مرطوب سرد و يا معتدل و خاک‌هائى با عمق زياد و ازت بالا را ترجيح مى‌دهد. خارلته را بيشتر مى‌توان در مراتع، مزارع مختلف، حاشيهٔ جاده‌ها و مناطق دست‌نخورده مشاهده کرد. اين علف هرز از رقباى جدى غلات محسوب مى‌شود و براساس آمار ارائه شده مى‌تواند هر ساله موجب کاهش چهل تا هفتاد درصدى محصولات توليدى در آمريکاى شمالى شود.

پراکنش خارلته به مناطق ديگر عمدتاً توسط بذر صورت گرفته و وجود پاپوس‌ها باعث مى‌شود تا بذرها راحت‌تر توسط باد پراکنده شوند؛ اما، اتصال ضعيف پاپوس به بذر باعث جدا شدن سريع آن شده بدين ترتيب بذر روى زمين خواهد افتاد انتقال بذر توسط کانال‌هاى آبيارى و ادوات کشاورزى از ديگر راه‌هاى آلودگى مناطق جديد هستند. رشد ريشه‌هاى جانبى و همچنين قطعات خرد شدهٔ ريشه‌ها هنگام شخم از راه‌هاى مهم تکثير اين علف هرز در يک منطقه هستند.

بذرهاى اين گياه ممکن است در داخل خاک سال‌ها (حدود بيست سال) به حالت خواب زنده بمانند. با افزايش عمق خاک طول اين مدت و تعداد بذرهاى به خواب رفته بيشتر خواهد شد.

بهترين جوانه‌زنى بذر خارلته در عمق نزديک به سطح خاک (حدود يک سانتى‌متري) صورت گرفته اما جوانه‌ قادر هستند از عمق پنج سانتى‌مترى نيز سر از خاک درآورند. برعکس، گياهانى که از قطعات بريده ريشه منشاء گرفته‌اند قادر به جوانه‌زنى و رشد از عمق پنجاه سانتى‌مترى خاک نيز هستند.