خارشتر - علف ترنجبین

نام علمى: Alhagi pseudalhagi (M.B) Desv,Syn. A. maurorum Medik,A. camelorum Fisch,A. persarum Boiss & Buhse نام انگليسى: Camel thorn

گياه کامل

- اندام‌هاى رويشى :

گياهى چندساله، خاردار، به‌صورت بوته‌هاى نيمه چوبى و نيمه‌درختچه‌اي، به ارتفاع ۵۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر و ريشه تکثير مى‌يابد. ساقهٔ اين گياه سبز رنگ، منشعب، شياردار، معمولاً بدون کرک (شاخه‌هاى جوان کرک‌دار است) و داراى خارهائى به طول ۱ تا ۳ سانتى‌متر و با نوکى زردرنگ که اغلب روى انشعابات کوتاه وجود دارند و در اوايل رشد گياه نرم و در انتهاء تابستان سخت و محکم مى‌شوند. برگ‌ها ساده، به تعداد کم، متناوب، کامل، مستطيلى يا تخم‌مرغى تا سرنيزه‌اى شکل که در مراحل جوانى کرک‌دار اما در سنين بالا بدون کرک مى‌شوند. اين برگ‌ها هم‌اندازهٔ خارها و يا کوتاهتر از آنها، به طول ۱۰ تا ۲۵ و پهناى ۳ تا ۴ ميلى‌متر و داراى دمبرگى کوتاه هستند که در شرايط آب و هوائى گرم و در مرحلهٔ گلدهى گياه ريزش مى‌کنند.

ريشه‌هاى اين گياه گسترش عمودى و افقى زيادى داشته و مى‌توانند تا عمق بيش از ۲ متر نفوذ کنند و تا ۸ متر به‌صورت جانبى گسترش يابند. اندام‌هاى هوائى گياه مى‌توانند از ريشه‌هاى جانبى نيز منشاء گيرند.

- اندام‌هاى زايشى :

گل‌ها در دسته‌هاى ۱ تا ۸ تائى بر روى انشعابات کوتاه و يا در مجاورت خارهائى که در کنار انشعابات قرار گرفته‌اند ظاهر مى‌شوند. اين گل‌ها ارغواني، قرمز تا قهوه‌اى رنگ، کوچک، به طول ۷ تا ۱۰ ميلى‌متر و بدون دمگل هستند. ميوهٔ اين گياه نيام، به رنگ ارغوانى تا قرمز، خميده، به‌صورت دانهٔ تسبيح، نوک‌تيز، به طول ۵/۲ سانتى‌متر و محتوى ۱ تا ۵ دانه است. بذرهاى آن به رنگ زرد تا قهوه‌اى متمايل به قرمز، خالدار، کليوى شکل، به طول ۲ تا ۳ و پهناى ۲ ميلى‌متر، صاف و بدون کرک هستند.

جوانه‌زنى بذرها در بهار صورت مى‌گيرد و گياه معمولاً در سال اول قادر به توليد گل نيست.

دورهٔ گلدهى آن اواخر بهار و تابستان است و با شروع فصل پائيز به‌تدريج اندام‌هاى هوائى از بين مى‌روند و مجدداً در بهار سال بعد جوانه مى‌زنند.

محل رشد و پراکنش

اين گياه خاصّ مناطق نيمه مرطوب و نيمه خشک بوده و در خاک‌هاى قليائى بهترين رشد را خواهد داشت. خارشتر در مناطق خشک و نيمه خشک که خاک تحت‌الارض آن رطوبت بالائى داشته باشد بيشتر مشاهده مى‌شود. اين علف هرز اکثراً در مراتع و زمين‌هاى دست‌نخورده يافت شده و جزء علف‌هاى هرز غلات و باغ‌ها محسوب مى‌شود.

پراکنش خارشتر عمدتاً از طريق ريشه صورت مى‌گيرد و چنانچه ريشه‌ها توسط ادوات کشاورزى قطعه قطعه شوند هر قطعه قادر به توليد يک گياه جديد خواهد بود. به‌نظر مى‌رسد بذر اهميت کمى در پراکنش و گسترش اين گياه داشته باشد و به همين علت به‌ندرت مى‌توان گياهچه‌هاى آن را در طبيعت مشاهده کرد. بذرها براى جوانه‌زنى نياز به ايجاد خراش در پوستهٔ خود دارند، که معمولاً اين عمل به‌طور طبيعى و از طريق عبور بذر از دستگاه گوارش دام‌ها اتفاق مى‌افتد. بدين ترتيب گياهچه‌هاى آن بيشتر بر روى پشته‌هاى کودهاى گاوى مشاهده مى‌شوند. مخدوش کردن پوستهٔ بذر به‌طور مصنوعى و توسط تيمار اسيد سولفوريک نيز امکان‌پذير است.