| دولت به اشکال مختلفى در امور اقتصادى دخالت مى‌کند. ميزان دخالت دولت، ساختار و روابط اقتصادى کشورهاى مختلف، متفاوت است. معمولاً در يک مکان (مقصد مسافر) دولت‌ها در سه سطح در امور جهانگردى دخالت مى‌کنند. در سطح بين‌المللي، ملي، محلى.
|
|
|
|
|
|
| دخالت‌هاى بين‌المللى به شکل‌هاى گوناگون صورت مى‌گيرد. نخست، سازمان‌هاى سياسى بين‌المللى هستند که از نظر اقتصادى و تجارى با هم متفاوت هستند و برخى از آنها به مسائل غيراقتصادى و مشاجرات سياسى مى‌پردازند. سازمان ملل از مشهورترين اينها است که مجمعى از کشورهاى جهان است از اين نظر که تصميمات سازمان ملل ضمانت اجرائى دارد و از حمايت نيروى انتظامى برخوردار است، اين سازمان منحصربه‌فرد مى‌باشد. در درون سازمان ملل، سازمان‌هائى چون سازمان توسعه وابسته به سازمان ملل و سازمان محيط زيست وابسته به سازمان ملل و سازمان هواپيمائى کشورى بين‌المللى وجود دارند که براى کشورها يا اعضاء خدمات گوناگونى ارائه مى‌کنند. سازمان جهانى جهانگردى بزرگ‌ترين سازمان جهانگردى در دنيا است و از اعمال نفوذ بسيار بالائى برخوردار است و بيش از ۱۳۰ عضو دولتى دارد. اتحاديهٔ اروپا و سازمان کشورهاى آسياى جنوب‌شرقى نيز در گروه سازمان‌هاى بين‌المللى قرار مى‌گيرند.
|
|
| قراردادهاى تجارى که بين چند کشور بسته مى‌شود. نمونه‌ٔ ديگرى از دخالت دولت در امور جهانى يا بين‌المللى است. اين قراردادها دربرگيرندهٔ اصول و رويه‌هائى هستند که دولت‌ها در مورد تجارت و اقتصاد رعايت مى‌کنند. انعقاد قرارداد عمومى تعرفه و تجارت (گات)، قرارداد عمومى خدمات تجارى (گاتز)، قرارداد تجارت آزاد آمريکاى‌شمالى (تفتا)، و جامعهٔ اروپا نمونه‌هاى از تلاش‌هائى است که دولت‌ها و کشورها در زمينهٔ تجارت و بازرگانى در فراسوى مرزهاى کشور خود انجام مى‌دهند تا بدين‌وسيله بتوانند در زمينهٔ دادوستدهاى جهانى به ميزان کارآئى و توان پيش‌بينى خود در امور بيفزايند.
|
|
| از ديدگاه جهانگردي، قراردادهاى دوجانبه ايجاب مى‌کند که قراردادى ويژه در سطح بين‌المللى بسته شود. در قراردادهاى دوجانبه شرايط و مقررات مربوط به ترابرى هوائى بين دو کشور مشخص مى‌شود، از اين‌رو، اين‌گونه قراردادها در فعاليت‌هاى بين‌المللي، و امکان موفقيت در اين صحنه، نقش‌هاى مهمى ايفاء مى‌کنند. از آنجا که اين قراردادها دوجانبه هستند، بنابراين دو کشور با امضاء يک سند خود را ملزم به رعايت مقررات ويژه مى‌کنند. بنابراين هر کشور که بخواهد با کشور ديگرى خط هوائى دائر کند وارد مذاکره مى‌شود و مى‌کوشد در اين‌خصوص قراردادى جداگانه ببندد.
|
|
| در ميان امورى که دولت‌ها در سطح بين‌المللى در آنها دخالت مى‌کنند، مسئله حکومت دولت ملى از اهميت ويژه‌اى برخوردار است. مقصود از حکم‌روائى يا حکومت دولت ملى اين است که مشارکت دولت در سطح بين‌المللى به همکارى اختيارى و آزادانهٔ دولت بستگى دارد. اين بدان معنى است که به استثناء سازمان ملل که در بالا يادآور شديم، سازمان‌هاى بين‌المللى ابزارها يا وسايلى براى اعمال مقررات تعيين‌شده ندارند و به‌اصطلاح حکم‌هائى که صادر مى‌شود ضمانت اجرائى ندارد. بنابراين از گذشته‌هاى دور سازمان‌هاى بين‌المللى و قراردادهائى که در اين زمينه بسته شده‌اند نتوانسته مسائل متناقض را (بحث برانگيز و چيزهائى که دربارهٔ آنها اتفاق‌نظر وجود نداشته است) حل کنند. در مورد چنين مسئله‌هائي، دولت‌ها ترجيح مى‌دهند که آنها را به نفع خود حل کنند و به‌ندرت اجازه مى‌دهند که سازمان‌هاى بين‌المللى در مورد حل آنها اقدام کنند. در تدوين مقررات هواى بين دو يا چند کشور اين مانع همواره وجود داشته است. بنابراين، با توجه به مسئله‌هاى سياسي، دخالت دولت در سطح بين‌المللى بيشتر ماهيت مشاوره با توصيه دارد. امکان دارد يک سازمان بين‌المللى براى دولت‌هاى عضو، هدف‌هاى مشخصى تعيين کنند ولى براى پذيرفتن يا نپذيرفتن اين تصميمات بايد شوراى ملى تشکيل دهد.
|
|
|
|
| دولت مى‌تواند در سطح ملى دخالت‌هاى بسيار زيادى کند و معمولاً شکست يا موفقيت صنعت ملى جهانگردى در گرو ميزان دخالت يا حمايت‌هاى دولتى است. دولت در زمينه‌هاى زير در امور جهانگردى و مسافرت دخالت مى‌کند:
|
|
| ـ ورود و خروج دولت ملى مسئوليت کنترل ورود و خروج افراد از مرزها را بر عهده مى‌گيرد. اين مسئوليت، به نوبهٔ خود، دربرگيرندهٔ مسئله‌هاى زيادى مى‌شود که بايد پيوسته مورد توجه قرار گيرند. در اين زمينه صدور رواديد، کنترل مرزها و فرودگاه‌ها و اعمال مقررات گمرکى از مسئوليت‌هاى اصى دولت ملى به حساب مى‌آيند.
|
|
| ـ سياست و برنامه‌ريزي. در مبحث برنامه‌ريزى جهانگردى و توسعهٔ مقصد جهانگردان و در همين مبحث در اين‌باره بحث مى‌کنيم که سياستگذارى و برنامه‌ريزى از جمله وظايف دولت هستند که در امر موفق نمودن صنعت جهانگردى نقشى اصلى ايفاء مى‌کنند. سياست‌هاى جهانگردى در سطوح مختلف دولتى وجود دارد و اعمال مى‌شود؛ ولى در سطح ملي، سياست از نفوذ بسيار بالائى برخوردار است. اين امر به سبب واقعيتى است که در ساختار سياسى ملى اولويت‌هاى سياسى تعيين مى‌شود. اگر وزارتخانهٔ خاصى براى جهانگردى در نظر گرفته شود، بدين معنى است که دولت ملى به اين صنعت اهميتى خاص داده است و در سيستم اقتصادى نقشى مهم بر عهدهٔ اين صنعت گذارده است. چنين وزارتخانه‌اى داراى کارکنان مخصوص به‌خود است و مى‌تواند در امر برنامه‌ريزي، بودجه‌بندى و تأمين پول نقشى مهم ايفاء کنند. گذشته از اين، ممکن است که در برنامه‌هاى توسعهٔ اقتصادي، برنامه‌هاى تشويقى اقتصادى و معافيت‌هاى مالياتي، برنامه‌هاى مربوط به ساختارهاى زيربنائى و ساير فعاليت‌هاى مهم و ملى اين وزارتخانه از جايگاه بالائى برخوردار باشد. معمولاً برنامه‌ريزى جهانگردى در سطح ملى (در سطح کشور) شامل تعيين مکان‌ها، منطقه‌ها يا حوزه‌هائى مى‌شود که نبايد در فرآيند توسعهٔ جهانگردى مورد توجه قرار گيرد.
|
|
| ـ ساختارهاى زيربنائي، دخالت دولت ملى در صنعت جهانگردى از آن نظر اهميت دارد که مى‌توان بدان‌وسيله منابع را در سطح ملى توزيع کرد يا به‌اصطلاح بدان‌سو سوق داد. برخى از جنبه‌‌هاى توسعهٔ جهانگردي، به‌ويژه ساختن سيستم زيربنائى و پارک‌هاى ملى از آن نظر اهميت دارند که به نفع شهروندان و جهانگردان مى‌باشند. اين نوع کارها به سرمايه‌هاى کلان نياز دارد و تنها دولت با استفاده از قدرت و توان بالقوهٔ خود (از طريق گرفتن ماليات، انتظار اوراق قرضه و ضمانت وام‌ها) مى‌تواند از عهدهٔ انجام آنها برآيد.
|
|
| ـ بازاريابي. بسيارى از دولت‌هاى ملى در خارج از کشور دست به تبليغ، ترويج و گسترش (بازاريابي) مى‌زنند. براى کشورهائى که بودجهٔ کافى براى ورود به صحنه‌هاى مبارزات بازاريابى در سطح جهانى را ندارند، نمايندگان اين کشورها در خارج از کشور مى‌توانند بدين‌وسيله دربارهٔ صنعت جهانگردى کشور خود بازاريابى کنند. همان‌گونه که در همين مبحث بحث خواهيم کرد، طبق سنت، سازمان ملى جهانگردى همواره مسئوليت بازاريابى را از جانب دولت ملي، بر عهده داشته است.
|
|
|
|
| دخالت‌هاى دولت، در سطح محلي، بسيار چشمگير و مهم است. در اين مقطع قوانين و مقررات دولتى اهميت زيادى پيدا مى‌کند. در موارد زير سازمان‌هاى دولتي، در سطح محلي، اعمال نفوذ زيادى مى‌کنند:
|
|
| ـ اعمال کنترل بر فرآيند ساختمان‌سازي، محل ساختمان و قوانين مربوط به منطقه‌بندى و طرح ساختمان‌ها.
|
|
| ـ اعمال قوانين و مقررات در مورد رعايت اصول ايمني، بهداشتى و اشتغال، نظارت بر هتل‌ها و ميهمان‌پذيرها از نظر رعايت اصول بهداشتي، عرضهٔ نوشابه‌هاى الکلى و شرايط کارى (براى کارکنان).
|
|
| ـ دادن جواز به افراد و سازمان‌هائى مانند آژانس‌هاى جهانگردي، هتل‌ها، ميهمان‌پذيرها و ساير افراد و نهادها.
|
