برنامه‌های حرفه‌ای

برنامه‌هاى حرفه‌اى

در بسيارى از کشورها واحدهاى درسى و آموزش مهارت‌هاى اصولى جهانگردى در دبيرستان‌ها ارائه مى‌شود. دانشجويانى که به هنرستان فنى و حرفه‌اى مى‌روند مهارت‌هائى را فرا مى‌گيرند که سرانجام مسير شغلى آنها را تعيين مى‌کند. در واقع، برنامهٔ آموزش حرفه‌اى بر همان شيوهٔ شاگردى و آموزش در کارگاه مبتنى است که فرد زيرنظر استاد فن يا حرفه آن کار را مى‌آموزد. در بسيارى از دبيرستان‌ها برنامه‌هاى فنى ـ حرفه‌اى به اجراء درمى‌آيد که براساس اصول و تئورى‌هاى آموزشى سنتى قرار دارند و به دانش‌آموزان درس‌هائى چون رياضيات و يا واحدهائى مربوط به رشتهٔ جهانگردى و رشته‌هاى حرفه‌اى ديگر آموزش داده مى‌شود. در بسيارى از کشورها برنامه‌هاى حرفه‌اى (Vocational programs) را در دبيرستان ارائه مى‌کنند که گاهى اين مؤسسات غيرانتفاعى يا به‌صورت يک مؤسسه فنى (فنى ـ حرفه‌اي) مى‌باشد. در اجراء اين برنامه آموزش مهارت‌هاى خاصى مانند هنر پذيرائى از ميهمانان، هتل‌داري، مديريت ساختمان و صدور بليت ارائه مى‌شود، دوره‌هاى آموزشى از ۳ تا ۶ سال است و پس از کامل شدن دوره، گواهينامه ارائه مى‌گردد. ديرزمانى است که در کشورهاى اروپاى‌غربي، سوئيس، اتريش، فرانسه، انگلستان و بسيارى از کشورهاى ديگر در زمينهٔ مراقبت از افراد (پرستاري) آموزش‌ها تخصصى داده مى‌شود. از سوى ديگر، آموزش‌هاى مربوط به مسافرت و جهانگردى نسبتاً تازگى دارد، ولى با وجود اين، در همه جا شهرت زيادى کسب کرده است. مربيان و دبيران در تدريس درس‌هاى مربوط به برنامه‌هاى آموزش حرفه‌اى در آن صنعت بسيار باتجربه هستند و اين ويژگى از جمله پيش‌نيازهاى تدريس در اين رشته‌ها است. اگرچه در سراسر دنيا برنامه‌هاى درسى و دوره‌هاى آموزشى زيادى در زمينهٔ جهانگردى ارائه مى‌شود. ولى همواره تأکيد بر اين بوده است که در زمينه‌هاى عمومى هم درس‌هائى مانند آموزش دروس اجتماعي، اقتصادي، زبان و ادبيات و درس‌هائى که در برنامه‌ٔ فني، از نظر تجارت و بازرگانى اهميت زيادى دارند، ارائه گردد.

برنامه‌هاى دانشگاهى (Academic programs)

معمولاً اين برنامه‌ها را در دانشگاه‌ها به اجراء درمى‌آورند و دانشجو در دو سال اول تحصيل واحدهاى عمومى و دو سال بقيه را دواحدهاى تخصصى (مربوط به يک حرفهٔ خاص) در دورهٔ کارشناسى را مى‌گذارند. در دانشگاه‌هاى مختلف برنامه‌هاى گوناگون يا واحدهاى درسى متنوع ارائه مى‌گردد. در بيشتر دانشگاه‌ها واحدهاى مربوط به ميهمان‌دارى حول محور مديريت هتل‌ها و ميهمان‌پذيرها مى‌چرخد. در اجراء اين برنامه‌ها درس‌هائى در زمينهٔ مديريت عمومي، بازرگانى و آموزش‌هاى فنى خاص در رشتهٔ ميهمان‌دارى ارائه مى‌گردد. کار تجربى نيز به‌صورت ميان‌دوره‌اى (کارآموزى يا کارورزي) ارائه مى‌شود و اين هم بخشى از شرح تفصيلى درس‌ها را تشکيل مى‌دهد. علاوه بر برنامهٔ ميهمان‌داري، درس‌هائى در زمينهٔ جهانگردى نيز ارائه مى‌گردد. درس‌هاى مربوط به جهانگردى به شيوه‌هاى متفاوت داده مى‌شود و مطالبى چون مديريت، جامعه‌شناسى و جغرافيا را دربرمى‌گيرد. اين شيوهٔ آموزش جهانگردى تا حدّى تازگى دارد و در گذشته هريک از اين درس‌ها را بايد در گروه خاصى (مثل گروه جغرافيا) مى‌گذارند. مربيان و استادان اين درس‌ها در زمينه‌هاى درسى جهانگردى اختيارى است و بيشتر در برنامه‌هاى ميهمان‌دارى ارائه مى‌شود.

دوره‌هاى کارشناسى ارشد براى جهانگردى و ميهمان‌دارى دائر شده است و صنعت مربوط هم از آن استقبال مى‌کند. در اروپا برنامه‌هائى در سطح کارشناسى ارشد ارائه مى‌شود که در اين مورد چندين مؤسسهٔ آموزشى با هم همکارى مى‌کنند و نام آن برنامهٔ کارشناسى ارشد در رشتهٔ مديريت جهانگردى اروپا است که در اين رشته مدرک کارشناسى ارشد در رشتهٔ جهانگردى ارائه مى‌گردد. دانشجو بايد ۳ تا ۵ سال در دانشگاه يا مؤسسه‌هاى آموزشى کشور هلند، انگلستان، فرانسه، آلمان و اسپانيا تحصيل کند. در دههٔ گذشته، برنامه‌هاى مديريت پيشرفته (Advanced management programs) ارائه مى‌شد و افرادى را براى پست‌هاى مديريت اجرائى سازمان‌هاى خصوصى و عمومى تربيت مى‌کرد. افرادى‌که در اين رشته‌ها فارغ‌التحصيل مى‌شوند. بايد پيوسته دانش خود را به‌روز نمايند و هر چند مدت يک بار با گذراندن دوره‌هاى آموزشى کوتاه‌مدت يا برنامه‌هاى رسمي، با مهارت‌ها و دانش‌هاى جديد، در زمينهٔ سرپرستي، برنامه‌ريزى و بازاريابى آشنا شوند. در بسيارى از برنامه‌هاى مديريت پيشرفته، واحدهاى دانشگاهي، درس‌هائى در زمينهٔ امور مسافرت و جهانگردي، آموزش ضمن خدمت و مطالب درس‌هائى در زمينهٔ امور مسافرت و جهانگردي، آموزش ضمن خدمت و مطالب ديگرى ارائه مى‌شود و افراد از سازمان‌هاى دولتى و خصوصي، از سراسر دنيا، در آنها شرکت مى‌کنند.

برنامه‌هاى آموزشى شرکت‌هاى خصوصى

اگرچه معمولاً برنامه‌ريزى منابع انسانى مورد نياز جهانگردى و آموزش و تربيت افراد در اين رشته در سطوح ملى و منطقه‌اى و از طريق سازمان‌هاى بزرگ آموزشى انجام مى‌شود، ولى بسيارى از شرکت‌هاى بزرگ، مانند هتل‌هاى زنجيره‌اى بين‌الملى هم برنامه‌هائى ويژه براى تأمين منابع انسانى مورد نياز و آموزش اين افراد به اجراء درمى‌آورند. برخى از هتل‌هاى بزرگ که به‌صورت زنجيره‌اى در سراسر دنيا فعاليت مى‌کنند (مانند هيلتون اينترنشنال، اينترکنتيننتال، مِرِدين، اُبريوهتل در هندوستان و داسيت‌تانى هتل در تايلند) مدارس عالى آموزشى براى تربيت نيروى انسانى موردنظر دائر کرده‌اند. به سبب تنوع و گوناگونى صنعت جهانگردى در کشورهاى مختلف، هر شرکت مى‌کوشد تا به شيوهٔ خاص خود محصولات و خدماتى را ارائه کند. گذشته از اين، اگرچه شرکت‌هاى بزرگ و متوسط، بيشتر کارکنان خود را از افراد دوره‌ديده و کارآزموده انتخاب مى‌کنند و همواره به افراد متخصص و واجد شرايط خاص نياز دارند، ولى دربارهٔ سرمايه‌گذارى در زمينه‌هاى آموزش جهانگردى دچار شک و ترديد هستند، زيرا اين‌کار مستلزم صرف هزينه‌هاى اضافى مى‌باشد. اين شرکت‌ها از منابع موجود و تشکيلات دائر و همچنين از خدماتى که سازمان‌هاى خارج از شرکت ارائه مى‌نمايند و براى آموزش افراد استفاده مى‌کنند.

شرکت‌هائى که بودجه‌هاى آموزش چندان زيادى هم ندارند، مى‌کوشند تا در اين زمينه برنامه‌هائى را به اجراء درآورند که شامل آموزش ضمن خدمت يا پذيرفتن هزينه‌هاى مربوط به دوره‌هاى کوتاه‌مدت مى‌شود تا کارکنان بتوانند در مؤسسه‌هاى آموزشى خارج از شرکت دوره‌هائى را بگذرانند و مهارت‌هاى خود را در مورد رشته‌هاى خاص جهانگردى افزايش دهند. همچنين در اين زمينه افراد از الگوهاى عملياتى و توسعهٔ جهانگردى بازديد مى‌کنند. برخى از اين شرکت‌هاى خصوصى در داخل سازمان برنامه‌هائى را به اجراء درمى‌آ‌ورند که گواهينامه‌هاى آنها مورد تأييد شوراهاى حرفه‌اى است و بدين‌گونه برنامه‌هائى با کيفيت بالا ارائه مى‌دهند. برخى از شرکت‌ها از روش‌هاى نوين استفاده مى‌کنند و به افراد آموزش‌هاى ويژه مى‌دهند. براى مثال، يک هتل در کرهٔ‌جنوبى به کارکنان خود اجازه مى‌دهد تا به‌عنوان ميهمان در هتل اقامت کنند تا با نوع خدماتى که با کيفيت عالى ارائه مى‌شود آشنائى بيشترى پيدا کنند. يکى از شرکت‌هاى هواپيمائى مستقر در آسياى جنوب‌شرقى نيازهاى مشترى را با فعاليت‌هاى مرکز آموزش و توسعهٔ کارکنان مرتبط مى‌سازد. هتل استراليائى مهارت‌هاى کارکنان را درجه‌بندى کرده و به آنها اجازه داده است براى رسيدن به پست‌ها و مقام‌هاى بالاتر، در رشته‌هاى تخصصى مختلف، با هم رقابت کنند (اينسکيپ، ۱۹۹۱). اصولاً اين برنامه‌ها به‌گونه‌اى طرح‌ريزى شده‌اند تا مناسب با نيازهاى در حال تغيير نيروى کار باشند و فرهنگي، مأموريت و استاندارد خدماتى شرکت را بهبود بخشند.