متنفعین

در حالى‌که صنعت جهانگردى وارد عصر جديد مى‌شود و انتظار بر اين است که در سيستم اقتصاد جهانى بر اهميت آن افزوده گردد، با چالش‌ها و مشکلات زيادى روبه‌رو است. سياستگذاران بايد پيوسته به مسئله‌هاى اصولى يا زيربنائي، در مورد رشد، جهت و اثرات اين صنعت توجه کنند. دست‌اندرکاران به‌صورت فزاينده‌اى متوجه ارتباطات زيادى مى‌شوند که بين صنعت جهانگردى و آيندهٔ جوامع برقرار خواهد بود، توجه بيشترى به اين مسئله‌ها مى‌کنند و مردم هم متوجه چنين مسئله‌هائى شده‌اند. اصولاً دولت، بخش خصوصى و رهبران جامعه بايد به‌صورت جمعى بکوشند و به پرسش‌هاى مطرح‌شده در زير پاسخ مناسب بدهند.

محل رشد (کجاست)

بازارهاى ويژه‌اى از جهانگردى مانند بخش‌هائى از بازار جهانگردى که جنبهٔ فرهنگى دارند، منطقهٔ روستائى هستند، جنبهٔ حادثه‌جوئى دارند يا مکان ورزشى هستند، به‌وجود آيد. در اين بازارها مسافر يا جهانگرد (مصرف‌کننده) مى‌تواند به هدف خود دست يابد و به همين علت به‌جائى مى‌رود که داراى ويژگى‌ منحصربه‌فرد است (يا فرهنگى ويژه دارد). از اين‌رو، چنين بخش‌هائى نقطهٔ مقابل مکان‌هائى هستند که از ديرباز مورد توجه جهانگردان و بازرگانان بوده‌اند که معمولاً به‌صورت انبوه بدان مکان‌ها رهسپار مى‌شدند. اين مکان‌ها با ويژگى‌هاى خاص معمولاً در مکان‌ها يا کشورهاى توسعه‌نيافته قرار دارند. بدبختانه، از ديدگاه فرهنگى و محيطي، حوزه‌ها يا کشورهاى کمتر توسعه‌يافته، به‌صورت بالقوه در برابر اثرات منفى جهانگردى آسيب‌پذيرتر هستند.

بنابراين، در پاسخ به اين پرسش‌ که جهانگردى در کجا رشد مى‌کند بايد فکر خود را متوجه ميزان فعاليت‌هائى کنيم که اين صنعت در جوامع و منطقه‌هاى موجود در داخل و خارج سيستم اقتصادى نوين مبتنى بر بازار انجام مى‌دهد. از آنجائى‌که در آينده جهانگردان در پى مکانى‌ها‌ئى خواهند بود که ويژگى‌هاى منحصربه‌فرد دارد و وراى تجربه‌هاى متعارف يا مکان‌هاى شناخته‌شده قرار دارند، سياستگذاران بايد بکوشند تا به پرسش‌هاى زير پاسخ دهند. آيا کشور از نظر جغرافيائى براى فعاليت‌هاى جهانگرد محدوديت قائل مى‌شود؟ آيا محيط‌هاى حصارى (مثل جنگل‌هاى پرباران) وجود دارند که بايد آنها را محافظت نمود و اجازه نداد به‌دست جهانگردان ناآگاه از بين بروند؟ آيا دولت‌ها مى‌توانند بين تقاضاهاى روزافزون جهانگردان براى ورود به مناطق بکر طبيعي، از يک سو، و حفظ و حراست از اين منابع طبيعى از سوى ديگر، نوعى تعادل و توازن برقرار کنند و آيا آنها مى‌توانند بين منافع تجارى و خواسته‌هاى طرفداران محيط ‌زيست تعادل يا توازن برقرار کنند؟

مسئله رشد نه تنها بر مناطق توسعه‌يافته يا آسيب‌پذير اثر خواهد گذاشت، بلکه بر مراکز شناخته‌شده و بسيار مشهور هم اثر مى‌گذارد. براى مثال، بسيارى از دولت‌ها به‌صورت فزاينده‌اى متوجه مشکلاتى شده‌اند که در راه توسعه و گسترش فرودگاه‌ها با آنها روبه‌رو هستند، يا اينکه اين مشکلات به سبب مقاومت ساکنان منطقه و سوداگران محلى به‌وجود مى‌آيند. امکان دارد ساکنان يک منطقه توسعهٔ فرودگاه را منشاء رفت‌وآمدها و تراکم جاده‌ها به‌وسيلهٔ خودروها بدانند و آن را باعث آلودگى هوا، افزايش سروصدا و ساخت‌وسازهاى بى‌رويه به حساب آورند. بازرگانان و تجار احتمالاً از اين ديدگاه به موضوع نگاه مى‌کنند که نوع فعاليت‌ها و دادوستدها به‌گونهٔ ديگرى درآيد و موجوديت کنار آنها را تهديد کند. به‌ندرت امکان دارد در جائى نوعى توسعه انجام شود که از نظر انبوه‌سازى پرهزينه و از نظر اقتصادى بسيار بااهميت نباشند. مقصود از اهميت و اثرات شديد تغييرات مزبور اين است که برنامه‌ريزى براى توسعهٔ يک فرودگاه گاهى چنان موجب ترس و وحشت ساکنان منطقه مى‌شود که آن را سال‌ها به تأخير مى‌اندازند.

متنفعين

مسئله رعايت مساوات و برابرى (عدالت اجتماعي) در کانون توجه پايدارى قرار دارد. در حالى‌که صنعت جهانگردى به سدهٔ جديد پا مى‌گذارد، اين مسئله اهميت زيادى پيدا مى‌کند. شهروندان و جوامع، در سراسر جهان، داراى آگاهى‌هاى بيشترى مى‌شوند و مسئله‌هائى را که بر آنها اثر مى‌گذارد، درک مى‌کنند و در حد توان مى‌کوشند تا بر فرآيند تصميم‌گيرى اثر بگذارند. تغييرات انقلابى که در فن‌آورى ارتباطات رخ داده افراد را قادر ساخته است تا به اطلاعات بيشترى دست يابند و يکديگر را آگاه‌تر کنند. با توجه به اين شرايط دولت‌ها و سازمان‌هاى تجارى يا بنگاه‌هاى اقتصادى نمى‌توانند به‌راحتى از نوعى توسعه حمايت کنند که از نظر شهروندان مزايا و هزينه‌هاى آن به‌صورت عادلانه توزيع نشده است. جوامعى که شاهد توسعهٔ جهانگردى هستند، همواره مى‌کوشند تا براى پرسش‌هاى زير پاسخ‌هاى قانع‌کننده به‌دست آورند. سود حاصل از اين فعاليت‌ها به کجا مى‌رود؟ چه کسى مالک شرکت‌ها و بنگاه‌هاى بزرگ است؟ در اين بنگاه‌ها و سازمان‌هاى بزرگ اقتصادى چه کسانى مشغول به‌کار خواهند شد؟ چه نوع پست‌ها يا شغل‌هائى براى ساکنان اين منطقه وجود خواهد داشت؟ به کارکنان صنعت جهانگردى چه نوع دستمزدهائى پرداخت مى‌شود؟ در بسيارى از جاها اين پرسش که آيا تشکيلات جديد موجب ايجاد شغل‌هاى مناسب خواهد شد يا خير، مطرح نيست، ولى اين پرسش مطرح است که آيا شغل‌هائى که در اثر توسعهٔ اين صنعت به‌وجود مى‌آيد يا ويژگى‌ها، شرايط يا خواسته‌هاى مردم جامعه سازگار است يا خير؟

دولت‌هاى محلى هم، در سطح کلان، در انتظار سودهائى هستند که در مايهٔ توسعهٔ جهانگردى به‌دست خواهد آمد. آيا توسعه‌دهندگان، بودجه‌اى را براى ساختارهاى زيربنائى که لازمهٔ رشد اقامتگاه‌ها است، در نظر گرفته‌اند؟ چه نوع تسهيلات يا تشکيلاتي، که در سايهٔ اين اقدام به‌دست مى‌آيد، در دسترس مردم قرار خواهد گرفت؟ آيا توسعهٔ اين صنعت موجب مى‌شود تا ساکنان يک منطقه به آموزش‌ها و مهارت‌هاى جديدى دست يابند؟ پرسش آخر يکى از مسئله‌هاى اصلى است که صنعت جهانگردى با آن روبه‌رو است، يعنى وجود منابع انسانى شايسته يا واجد شرايط.