تداوم علف‌های هرز

هر ساله علف‌هاى هرز در هر مکانى که بشر در آن دست برده پديدار مى‌شوند. اين تداوم و حضور همه‌جانبه در نتيجهٔ قدرت توليد بذر فراوانى است که عمر زيادى داشته و به سادگى قابل انتقال مى‌باشند. چنين خصوصياتى در بذرها عامل بقاء و موفقيت علف‌هاى هرز يک‌ساله است. اگر يک علف هرز چندين ساله علاوه بر اين خصوصيات از طريق اندام‌هاى رويشى خود هم قابل تکثير باشد، قدرت توسعه و مقاومت آن به مراتب بيشتر خواهد بود.

اندام‌هاى رويشى

بسيارى از علف‌هاى هرز مزاحم همچون پيچک، قياق، مرغ، اويارسلام (.Allium vineale L) و فرفيون که چندساله هستند از طريق اندام‌هاى رويشى تکثير مى‌يابند. اندام‌هاى رويشى که به‌عنوان اندام ذخيرهٔ مواد غذائى عمل مى‌کنند حاوى جوانه‌هاى متعددى هستند که هر يک قابليت تکثير گياه جديدى را دارند. اندام‌هاى رويشى علف‌هاى هرز شامل ريزوم، غده، پياز، استولون و ريشه‌هاى خزنده هستند. اندام‌هاى توليد مثلى رويشى به طرق گوناگون باعث دوام و موفقيت علف‌هاى هرز چند ساله شوند.

- علاوه بر بذر، اندام‌هاى رويشى وسيله‌اى براى زمستان‌گذرانى علف‌هاى هرز هستند :

انتقال و ذخيرهٔ مواد غذائى (عمدتاً هيدرات‌هاى کربن) در اين اندام‌ها در اواخر تابستان و اوائل پائيز اين امکان را براى گياه فراهم مى‌کند تا در بهار بعدى سريعاً شاخه‌هاى قوى و جديد توليد کند. علاوه بر اين، جوانه‌هاى روى اين اندام‌ها مى‌توانند پوششى سخت بر روى خود ايجاد کرده و به خواب بروند و به اين طريق شبيه بذرها در مقابل شرايط نامساعد مقاومت کنند.

- علاوه بر بذر اندام‌هاى رويشى علف‌هاى هرز وسيله‌اى ديگر براى تکثير هستند :

تمامى اندام‌هاى رويشى قادر به توليد شاخه‌هاى جديد هستند. مانند ريشه‌هاى خزنده که قادر هستند شاخه‌هاى نابجا را به‌وجود آورند. تعداد شاخه‌هاى توليد شده از اين طريق مى‌تواند بسيار زياد باشد. در يک کرت آزمايشى در اروپا به مساحت ۱۰ متر مربع و عمق ۱ سانتى‌متر، بيشتر از ۶/۲ کيلوگرم ريزوم قياق به طول ۹۱ متر با ۲۰۰۰ جوانه زده قابل رؤيت وجود داشت. آمارى مشابه نيز از زمين‌هاى آلوده به قياق در جنوب ايالت اينديانا به‌دست آمد.

اويارسلام (گونه‌اى که گل زرد دارد) به‌شدت رويش مى‌کند. در مدت يک‌سال کامل در ايالت مينه‌سوتا، يک غدهٔ اويارسلام بيشتر از ۱۹۰۰ ساقه و ۶۹۰۰ غدهٔ جديد توليد کرد. در بعضى از مزارع ايالت ويسکانسين بيش از ۸۰ مييون غدهٔ اويارسلام در هکتار وجود دارد. اين فراوانى دوام علف‌هاى هرز چندساله را تضمين مى‌کند. انتشار اندام‌هاى رويشى معمولاً محدود است؛ بذرها شرايط بهترى براى انتشار به مسافت‌هاى دورتر دارند.

- اندام‌هاى رويشى امکان رشد گياه به طرف آب و مواد غذائى را فراهم مى‌سازند :

طبق گزارشات ريشه‌هاى خزندهٔ استبرق (.Brassica sp) قادر هستند تا عمق ۴ مترى در خاک نفوذ کنند و ريشه‌هاى خزندهٔ پيچک در عمق ۸ مترى و در شعاع ۵ مترى گياه يافت شدند. يک بوتهٔ قياق در شرايط مناسب رويشى در عرض يک ماه ۵۰ تا ۸۰ متر ريزوم جديد توليد مى‌کند.

- گياهانى که از رشد اندام‌هاى رويشى به‌وجود مى‌آيند در مقايسه با پايه‌هاى بذرى از رشد سريع‌ترى برخوردار هستند :

گياهانى که از رشد اندام‌هاى رويشى به‌وجود مى‌آيند داراى مقدار فراوانى مواد ذخيره‌اى براى رشد مى‌باشند لذا گياهانى درشت‌تر بوده و زودتر از گياهان بذرى مى‌توانند رقابت با گياهان زراعى را آغاز کنند.

- جوانه‌هاى اندام‌هاى رويشى مکانيسمى براى بقاء و تثبيت مجدد و سريع علف‌هاى هرز چندساله که گياه مادرى آن شديداً يا به‌طور نسبى آسيب‌ديده‌اند فراهم مى‌سازد :

برش اندام‌هاى رويشى گياه به قطعات کوچکتر باعث تحريک گياه مى‌شود و به‌دليل از بين رفتن غالبيت انتهائى از نزديکترين جوانه به قسمت برش‌خورده، گياه جديدى توليد مى‌شود. قطعات بسيار کوچک اندام‌هاى رويشى نيز قادر هستند گياهان جديد توليد کنند. براى مثال يک قطعهٔ يک سانتى‌مترى از ريشهٔ خزندهٔ خارلته قادر است گياه جديدى را توليد کند. قطعات کوچکتر از دو سانتى‌متر ريشه‌هاى تاجريزى و استبرق قادر به توليد يک گياه کامل هستند.