تأثیر شخم بر علف‌های هرز

با انجام شخم، اندام‌هاى علف‌هاى هرز تکه‌تکه بريده شده، ريشهٔ آنها را از خاک خارج در نتيجه خشک مى‌شوند. همچنين به‌وسيلهٔ شخم علف‌هاى هرز در خاک عميق دفن شده و به‌دليل نداشتن ذخاير کافى در بذر يا اندام‌هاى رويشى قادر به رشد مجدد نخواهند بود.

بريدن و تکه‌تکه کردن علف‌هاى هرز يا بيرون کشيدن آنها از خاک اغلب باعث خشک شدن و مرگ آنها مى‌شود. خصوصاً اگر علف هرز يک‌ساله، دوساله و يا يک چندسالهٔ ساده در مراحل اوليهٔ رشد خود باشد. قسمت‌هاى هوائى چندساله‌هاى خزنده نيز از بين مى‌روند. بهترين نتايج زمانى حاصل مى‌شود که سطح خاک خشک بوده و در نتيجه به‌علت گرمى هوا اندام‌هاى بريده شده رطوبت خود را از دست داده و از بين مى‌روند. براى اينکه ماشين‌آلات اثرات زيان‌آورى بر ساختمان خاک نداشته باشند، خاک زير قسمت سطحى نيز بايد به اندازهٔ کافى خشک باشد. در صورتى‌که خاک‌ها به اندازهٔ کافى خشک باشد، امکان از بين رفتن اساسى علف‌هاى هرز چندساله سمج نيز وجود دارد. بذرهاى زنده علف‌هاى هرز چنانچه جوانه نزده باشند. تحت تأثير شخم قرار نمى‌گيرند.

هنگامى که خاک‌ها مرطوب باشند يا بلافاصله پس از انجام شخم باران ببارد، علف‌هاى هرز ممکن است پس از شخم دوباره زنده شوند. چندساله‌هاى خزنده به‌وسيلهٔ ريزوم‌ها، استولون‌ها و ريشه‌هاى خزنده منشاء مى‌شوند و يکساله‌هائى که ريشهٔ سالم داشته و يا توانائى توليد ريشهٔ نابجا دارند نيز قادر هستند در اين شرايط مجدداً تثبيت ‌شوند. زمانى‌که خاک‌ها مرطوب هستند نه تنها به خوبى نمى‌توان علف‌هاى هرز را از بين برد بلکه همچنين در نتيجهٔ عمليات شخم خاک‌ها کلوخه شده، سله بسته و از سبز شدن گياهچه‌هاى گياهان زراعى و رشد آنها جلوگيرى مى‌شود.

ريختن خاک بر روى علف‌هاى هرز و پوشاندن آنها باعث خفه کردن مريستم‌هاى حساس گياه مى‌شود، جذب نور را کاهش مى‌دهد و مانع از تبادلات گازها در اندام‌هاى گياه مى‌گردد. به اين طريق پوشاندن اندام‌هاى هوائى گياه با خاک در عمليات شخم نقاط رشد گياه را از بين برده و به‌طور مؤثرى باعث توقف فتوسنتز مى‌شود. علف‌هاى هرز کوچکى که در بين رديف‌هاى کشت جوانه مى‌زنند تا جدى با پوشش خاک به‌وسيلهٔ شخم از بين مى‌روند. تأثير پوشش خاکى را با تنظيم سرعت حرکت ماشين‌آلات شخم و تنظيم حرکت دورانى کوليتواتور مى‌توان افزايش داد. از طرف ديگر ريختن خاک بر روى بذرهاى جوانه نزده و يا اندام‌هاى رويشى باعث افزايش مقاومت و بقاء آنها مى‌شود. شخم مى‌تواند به کنترل علف‌هاى هرز چندساله کمک کند. عموماً هنگامى که چندين روز از جوانه‌زنى چندساله‌هاى سمج مى‌گذرد شخم داراى اثر بيشترى بر آنها است اما در ابتداى جوانه‌زنى آنها اين اثر کمتر است. در نتيجهٔ از بين رفتن اندام‌هاى هوائى فشارى براى توليد ساقه‌هاى جديد و اندام‌هاى زيرزمينى وارد مى‌شود و به‌تدريج ذخاير غذائى آنها تمام مى‌شود. در صورت انجام شخم به تعداد کافى ذخاير هيدرات کربن و تشکيل آنها در اندام‌هاى زيرزمينى به ميزان چشمگيرى کاهش يافته و بالاخره گياه بر اثر تخليهٔ ذخاير خواهد مرد. همچنين شخم باعث تکه‌تکه شدن اندام‌هاى زيرزمينى و از بين رفتن غالبيت جوانهٔ انتهائى گياه مى‌وشد. در نتيجه جوانه‌هاى جانبى شروع به رشد کرده و به اين طريق به تخليهٔ ذخاير غذائى اين اندام‌ها کمک مى‌کنند. واضح است که انجام مکرر شخم يا ديگر عمليات کنترل براى از بين بردن علف‌هاى هرز باقى‌مانده يا آنهائى که جديداً مستقر شده‌اند لازم است.

انجام عمليات شخم در يک يا چند فصل رشد لازم است تا ذخاير اندام‌هاى رويشى علف‌هاى هرز چندسالهٔ سمج را به اتمام رسانده و از بين ببرد. هنگامى که فقط با شخم زدن مى‌خواهيم علف‌هاى هرز را کنترل کنيم، عمليات شخم را بايستى از ابتدا تا آخر فصل زراعى با فواصل زمانى ۲ تا۳ هفته ادامه مى‌دهيم. شخم مستمر باعث عدم امکان توليد هر نوع گياه زراعى شده و البته انجام اين کار زمانى مناسب است که خطر فرسايش خاک وجود نداشته باشد.

چنانچه شخم مکرر به‌طور صحيحى انجام شود، جمعيت بذر علف‌هاى هرز در خاک‌ نيز کاهش مى‌يابد. اکثر خاک‌ها تا عمق شخم داراى تعداد زيادى بذر علف هرز هستند، با وجود اين فقط بذرهائى که در نزديکى خاک سطح‌الارض هستند قادر به جوانه‌زنى مى‌باشند. با انجام شخم، بذرها در سطح خاک قرار گرفته و عوامل موردنياز براى جوانه‌زدن، همچون نور و اکسيژن را دريافت مى‌کنند. اين عمل همچنين بذرها را در معرض حملهٔ حشرات، ميکروب‌ها، موش‌ها و ديگر عوامل محيطى قرار مى‌دهد.