روش ژرفانگر

اين روش به‌ويژه در جوامع محدود و گروه‌هاى کوچک مورد استفاده قرار مى‌گيرد. منظور از به‌کار بردن 'روش ژرفانگر' ، مطالعهٔ جامعهٔ خاصى است که وسعت آن محدود است و پژوهشگران مى‌توانند با استفاده از آن، مسائل مورد مطالعه را عميقاً و به تفصيل مورد تجزيه و تحليل قرار دهند.

مونوگرافى

مونوگرافى يا تک‌نگارى عبارت است از بررسى عميق و همه‌جانبهٔ يک امر اجتماعى يا مجموعه اجتماعى کاملاً محدود مانند: خانواده، يک گروه يا يک روستا و يا يک کارخانه و امثالهم. در واقع در اين تکنيک يک روستا يا يک کارخانه يا يک گروه محدود را انتخاب و سعى مى‌کنيم جوانب و زواياى گوناگون واقعيت را به‌طور عمقى و همه‌جانبه مورد مطالعه قرار بدهيم.

مثلاً اگر مى‌خواهيم يک روستا را مطالعه کنيم نخست از وضع جغرافيائى آن شروع مى‌کنيم، بعد آن را از نظر جمعيت مورد بررسى قرار مى‌دهيم، سپس وضع مواد، بهداشت، عادات و رسوم و رفتار ملموس مردم آن روستا را بررسى مى‌نمائيم و بعداً شيوهٔ زندگي، شرايط اجتماعي، نوع مسکن و وسايل زندگي، پوشاک و لباس سازمان‌ها و مؤسسات اجتماعى که در آن روستا وجود دارد، همچنين ويژگى‌ها و خصوصيات اجتماعى هر يک از امور و نهادها، نظام فرهنگي، آداب و رسوم، اعتقادات و باورها و فولکور، طرز تلقى افکار و غيره را مورد بررسى قرار مى‌دهيم.

بدين منظور، محقق ناگزير است از فنون و ابزارهاى گوناگون روش تحقيق مانند: مصاحبه، پرسشنامه، مشاهده و غيره استفاده کند.

بدين جهت در تحقيقات منطقه‌اى جامعه‌شناسي، رايج‌ترين روش براى شناخت کامل يک جامعهٔ روستائى يا يک ايل، روش 'مونوگرافي' است.

مطالعه موارد خاص (برگزيده - Case Study)

مطالعه موارد خاص يا برگزيده از نوع مطالعات اساسى کيفى است. با اين تکنيک، پژوهشگر سعى مى‌کند تا يک مورد خاص را به‌عنوان يک واحد مستقل درنظر گيرد و آن را از جميع جهات مورد بررسى قرار دهد. مورد تحقيق ممکن است، يک فرد يک خانواده و يا کمى وسيع‌تر از آن باشد.

در واقع تحقيقات بالينى نيز در اين زمينه‌اند زيرا در اينگونه تحقيقات، سعى مى‌کنيم يک موجود را به‌عنوان يک کل تلقى کنيم و حيات آن را از تمام جهات بشناسيم و بعد، دگرگونى آن را در خلال زمان مطرح نمائيم.