ابزار و وسایل جمع‌آوری اطلاعات

چهارمين مرحله از کار تحقيق که بسيار با اهميت است، زمانى است که پس از انجام مقدمات کار، يعنى تبيين و مشخص نمودن موضوع تحقيق و تنظيم فرضيه و يا فرضيه‌ها و جامعه‌ٔ آمارى مورد مطالعه با استفاده از تکنيک‌هاى خاص، بخواهيم اطلاعات لازم را از جامعه مورد مطالعه جمع‌آورى کنيم.

در اين مرحله محقق بايد کوشش کند از کليه راه‌ها و طرقى که او را به مقصود نزديک مى‌سازد استفاده نمايد. به‌خصوص به اين نکته توجه داشته باشد که نبايد به مدارک دست دوم اکتفاء نمايد بلکه بايد شخصاً به جمع‌آورى اطلاعات و مشاهده مستقيم بپردازد.

در اين مرحله اطلاعات جمع‌آورى شده بايد خالى از غرض و نظر شخصى و به دور از 'بت‌هاي' چهارگانهٔ 'بيکن' باشد. به‌عبارت ديگر محقق داراى 'روح علمي' باشد و به‌غير از علم و حقيقت، به چيز ديگرى نينديشد. اين 'بت‌ها' که 'بيکن' آنها را بدترين مانع ترقى علم مى‌داند و اگر خود را از آنها خلاص نکنيم تحقيق جامعه‌شناسى ممکن نخواهد بود، عبارت هستند از:

بت‌هاى طايفه‌اي، بت‌هاى شخصي، بت‌هاى بازارى و بت‌هاى نمايشي.

به عقيده بيکن هر يک از اين بت‌ها نمودار خطاهائى است که ذهن انسان را از واقعيت موجود منحرف مى‌سازد.

جمع‌آورى اطلاعات ممکن است از راه‌هاى زير انجام پذيرد:

پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، نمونه‌گيرى و منابع تاريخى و اسناد کتبى و شفاهي، ضبط و تصوير و ... .