خصوصیات حکمرانی در جوامع غربی و شرقی

ماکس وبر که از جامعه‌شناسان برجسته دو دهه اول قرن بيستم به حساب مى‌آيد، در رابطه با حکمرانى و فرمانبردارى در جوامع به شرايط ذيل اشاره مى‌‌کند:

- وجود حکمران (يا حکمرانان) مورد قبول.

- وجود فرمانبرداران معتقد.

- وجود قدرت لازم و ارادهٔ قوى در حکمرانان در تحميل نظرات خود بر فرمان‌برداران.

با مهيا شدن شرايط فوق، وبر پذيرش فرمان و انجام آن را کاملاً طبيعى نمى‌انگاشت.

سازمان مديريت و توسعه منابع انساني، سياوش گلابي، نشر فردوس ۱۳۶۹، صفحه ۱۰۲ به بعد.

در رابطه با روابط حکمران و فرمان‌بردار، برخى آداب و رسوم و عده‌اى ترس را عامل تعيين‌کننده مى‌دانند ليکن ماکس وبر معتقد بود که مهم‌ترين عامل در اين رابطه همان معنا و مفهومى است که خود مردم از امر 'اطاعت' از رهبر درک مى‌کنند. وبر معتقد بود که در نظام‌هاى سنتى شرق، اطاعت مردم از درک مشروعيت، بر پايه آداب و رسوم و سنن پايدار در اين جوامع استوار است ليکن در نظام‌هاى سرمايه‌دارى غرب، اين امر را از درک عقلائى و منطقى مردم از مشروعيت قانونى نظام‌ها ناشى مى‌دانست.

ويژگى‌هاى جوامع غربى و شرقى در جدول زير انعکاس يافته است.

جدول مقايسه ويژگى‌هاى جوامع غربى و شرقى در دو قرن اخير

	جوامع غربى			جوامع شرقى
	شکل‌گيرى حکومت‌هاى قانونى			تداوم حکومت‌هاى استبدادى (با خصوصيات خويشاونديى و وراثتي)
	تحقق جنبش‌هاى اجتماعى و ترويج آزادى‌هاى فردى و جمعى در امور سياسى و اقتصادى			تداوم خودسرى‌هاى حکام و عدم تحقق آزادى‌هاى فردى در امور سياسى و اقتصادى
	پيدايش طبقات (بورژووازى صنعتى و طبقه کارگر) و اقشار اداري			ادامه حيات طبقات سنتى (فئودال‌ها و همزيستى با اقشار بوژوازى تجاري) و تداوم آريستوکراسى
	گسترش تأمين اجتماعي، بازتوزيع ثروت ملى و تأمين نسبى عدالت اجتماعي			استثمار دهقانان و گسترش فقر و محروميت
	تحکيم پايه‌هاى حکومت‌هاى يکپارچه ملى و تأمين امنيت اجتماعى			نضج‌گيرى حکام محلى و منطقه‌اى و تداوم نزاع با حکومت‌هاى مرکزى ترويج هرج و مرج و ناامنى اجتماعي.