|
باشد پسر چنين چو پدر باشد آن چنان٭
|
|
|
رک: بيله ديگ: بيله چغندر
|
|
|
|
٭از اصل نيک هيچ عيب نيست فرع نيک
|
....................... (سوزنى)
|
|
باشد عَز‌َبى مايهٔ راحت به جهان!٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
اى خوشا آن‌کس که زن ناکرده است
|
|
|
- آدم بى‌زن پادشاه بى‌غم است
|
|
|
- زن ندارى غم نداري
|
|
|
- قربان بى‌زنى که يک نان را تنها بزني!
|
|
|
|
٭ زنهار به تزويج نگردى شادان
|
.....................(فصاحت رازى)
|
|
با شمشير چوبين جنگ نتوان کرد
|
|
|
رک: کار اسباب مى‌خواهد
|
|
باشند در اين جهان غدّار
|
شيطان اعوذگوى بسيار (اوحدى)
|
|
|
رک: اى بسا ابليس آدم رو که هست
|
|
با شير اندرون شد و با جان به در رود٭
|
|
|
رک: ترک عادت موجب مرض است
|
|
|
|
٭ عشق تو در درونم و مهر تو در دلم
|
..............(سعيداى گيلانى)
|
|
با شيطان ارزن نباشد کاشت (يا: نمى‌توان کِشت)
|
|
|
رک: با سگ به جوال نمى‌توان رفت
|
|
با ضعيفان پنجه در پنجه مکن
|
|
|
نظير:
|
|
|
مردى نبوَد ستيزه با افتاده
|
|
|
- کس نيايد به جنگ افتاده (سعدى)
|
|
با طناب پوسيده در چاه چهل ذرعى به عشق شيطان مار گرفتن
|
|
|
رک: به عشق شيطان برو توى چاه چهل ذرعى مار درآر!
|
|
با طناب پوسيدهٔ کسى به چاه مرو
|
|
با علم اگر عمل نکنى شاخ بى‌برى ٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
هر که علم خواند و عمل نکرد بدان مانَد که گاو راند و تخم نيفشاند
|
|
|
- علم چندان‌که بيشتر خواني/چون عمل در تو نيست نادانى (سعدى)
|
|
|
- عالم بى‌عمل زنبور بى‌عسل است (سعدى)
|
|
|
- عالم بى‌عمل درخت بى‌ثمر است (سعدى)
|
|
|
- عالِم که ندارد عملى مثل حمار است(سلمان ساوجى)
|
|
|
|
٭بار درخت علم نباشد مگر عمل
|
|
باغبان تا در گشايد موسم گل بگذرد (دانش)
|
|
|
رک: تا کچل فکر زلف بکند عروسى تمام شده است!
|
|
باغبان را وقتِ ميوه گوش‌ها کر مى‌شود! (از جامع التمثيل)
|
|
|
نظير: کر مصلحتى دوا ندارد
|
|
باغبانى که درخت مو مى‌کارد بهتر است که ريش نداشته باشد
|
|
|
باغ به اين بزرگى غوره نصيب ما شد، دِهِ به اين بزرگى کوره نصيب ما شد!
|
|
|
رک: نصيب همه بخت و روز، نصيب من سرفه و تيز
|
|
باغ حکمت خزان نخواهد ديد (پروين اعتصامى)
|
|
باغ خندان، زگل خندان است
|
(... خنده آئين خردمندان است)(مثنوى سبحة‌الاحرار)
|
|
باغ ديدن غذاى روح بوَد٭
|
|
با غريب سگى نبايد کرد (از اسرارالتوحيد)
|
|
|
نظير: تيمار غريبان سبب ذکر جميل است (حافظ)
|
|
|
|
٭ ............................
|
بند و غُل توبهٔ نصوح بوَد (سنائى)
|
|
باغم است و کليدش را دارم
|
|
|
نظير: خانه‌ام به پشتم، کليدش تو مُشتم!
|
|
با قسمت معارضه و با طالع ستيزه نمى‌توان کرد
|
|
|
رک: با قسمت نمى‌توان جنگيد
|
|
با قسمت نمى‌توان جنگيد
|
|
|
نظير:
|
|
|
با قسمت معارضه و با طالع ستيزه نمى‌توان کرد
|
|
|
گر زمين را به آسمان دوزي
|
ندهندت زياده از روزى
|
|
با قضا کارزار نتوان کرد٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
به جنگ خدا نمى‌توان رفت
|
|
|
- با چرخ ستيزه چون توان کرد (امير خسرو دهلوى)
|
|
|
- قضاى نبشته نشايد سترد (فردوسى)
|
|
|
- نيابى تو بر بند يزدان کليد (فردوسى)
|
|
|
- حذر چه سود کند هر کجا قضا باشد (اديب صابر)
|
|
|
- چون قضا آيد چه سود از احتياط (مولوى)
|
|
|
- تقدير چو سابق است تدبير چه سود!
|
|
|
- تقدير را تدبير نمى‌توان کرد
|
|
|
- با قلم تقدير تدبير برنيايد (سَمَک عيّار)
|
|
|
- با قضاى آسمانى بر نيايد جهد مرد (سعدى)
|
|
|
- درماندهٔ تقديرند هم عارف و هم عامى (سعدى)
|
|
|
- از قضا هم در قضا بايد گريخت (مولوى)
|
|
|
- از آنچه ايزد خواهد گريختن نتوان (عنصرى)
|
|
|
رک: تدبير انسانى دگر و تقدير آسمانى دگر است
|
| |
|
|
٭..................... |
گله از روزگار نتوان کرد (..؟) |
|
با قضاى آسمانى بر نتابد جهد مرد ٭
|
|
|
رک: با قضا کارزار نتوان کرد
|
|
|
|
٭عقل را با عشق خوبان طاقت سرپنجه نيست
|
......................(سعدى)
|
|
باقلا کاشتم که قاتق نانم بشود قاتل جانم شد
|
|
|
نظير: ترتيزک کاشتم قاتق نام بشود قاتل جانم شد
|
|
با قلم تقدير تدبير بر نيايد (سَمَک عيّار)
|
|
|
رک: تدبير انسانى دگر و تقدير آسمانى دگر است
|
|
باقلوا به بوزينه دادن از خريّت است
|
|
|
رک: لايق هر خر نباشد زعفران
|
|
با قوى‌تر از خود ستيزه مجوى (ايرج ميرزا)
|
|
|
رک: آدم يک پيراهنه با آدم دو پيراهنه نمى‌تواند دربيفتد.
|
|
باقيش را نگو که غيرتم اجازه نمى‌دهد!٭
|
|
|
براى اطلاع از ريشهٔ اين مَثَل رک: کتاب کوچه، تأليف احمد شاملو، چاپ اول، ج۴، ص ۱۲۵
|
|
با کدامين پا تو اى کِرمِ زمين
|
مى‌روى بر بام چرخ هفتمين (......؟)
|
|
|
نظير: بى دست شناور نتوان رفت به پاياب
|
|
با کدخدا بساز، دِه را بتاز
|
|
|
نظير: کدخدا را ببين، ده را بچاب
|
|
با کريمان کارها دشوار نيست
|
|
با کسان آن کن که با خود مى‌کني٭
|
|
|
رک: آنچه به خود نمى‌پسندى به ديگران نيز مپسند
|
|
|
|
٭ او نکوئى کرد و تو بد مى‌کنى؟
|
...............................(عطّار)
|
|
با کسى آشنا نمى‌گردم
|
چون شدم آشنا، نمى‌گردم
|
|
|
نظير:
|
|
|
کسى که دل به کسى داد پس نمى‌گيرد
|
|
|
- انسان با کسى که على گفت عمر نمى‌گويد
|
|
|
- در طريق دوستى ثابت قدم چون خاک باش
|
|
|
- ما چو پيمان با کسى بستيم ديگر نشکنيم (وحشى بافقى)
|
|
با کسى که دفترش يک ورقى است معامله نکن
|
|
با کشتى شکسته به دريا چه مى‌روى؟
|
|
|
رک: با همين ريش مى‌خواهى بروى تجريش؟
|
|
با کولى به جوال رفتن کارِ سگ است
|
|
|
نظير:
|
|
|
با خرس کشتى گرفتن کار کفتار است
|
|
|
سگ است آن که با سگ روَد در جوال (اديب پيشاورى)
|
|
با که گردون سازگارى کرد تا با ما کند ٭
|
|
|
|
٭ ......................
|
بر مراد دانه هرگز آسيا گرديده است؟(کليم کاشانى)
|
|
با که گويم سخنم در همه دِه زنده يکى کو؟٭
|
|
|
نظير: مُردم اندر حسرت فهم درست
|
|
|
|
٭ مولوى نيز گفته است:
|
|
|
|
با که گويم در همه ده زنده کو
|
بهر آب زندگى پوينده کو؟
|
|
با گرانان بِهْ از گرانى نيست (سعدى)
|
|
|
رک:
|
|
|
'با بدان بد باش با نيکان نکو... '
|
|
|
'ستور هرچه چموش‌تر باشد لواشه را بايد محکم‌تر کشيد'
|
|
با گرسنگى قوّت پرهيز نمانَد
|
افلاس عنان از کف تقوى بربايد (سعدى)
|
|
|
رک: شکم گرسنه ايمان ندارد
|
|
با گرگ دُنبه مى‌خورد و با چوپان گريه مى‌کند
|
|
|
رک: شريک دزد و رفيق قافله است
|
|
بالا آن جاست که بزرگ نشسته باشد
|
|
بالا بالاها جايش نيست
|
پائين پائين‌ها راهش نيست!٭
|
|
|
|
٭ يا: بالا بالاها جا نيست، پائين پائين‌ها هم نمى‌نشيند
|
|
بالاتر از سياهى رنگِ دِگر نباشد ٭
|
|
|
رک: بالاتر از سياهى رنگى نيست
|
|
بالاتر از سياهى رنگى نيست٭ کلاغى را گرفتند رنگى کنند گفت: بالاتر از سياهى رنگى نيست
|
|
|
نظير:
|
|
|
بالاى سياهى رنگى نيست
|
|
|
- بالاتر از سياهى رنگِ دگر نباشد (سعدى)
|
|
|
- نيست بالاتر از سياهى رنگى (نظامى)
|
|
|
- نباشد رنگ بالاى سياهى (باباطاهر)
|
|
|
- از چه مى‌ترسى دگر بعد از سياهى رنگ نيست (سعدى)
|
|
|
رک: آب که از سر گذشت چه يک نيزه چه صد نيزه
|
|
|
|
٭تمثّل:
|
|
|
|
هفت رنگ است زير هفت اورنگ
|
نيست بالاتر از سياهى رنگ (نظامى)
|
|
|
|
اسب سيه بدادم رنگ دگر نيامد
|
آرى پس از سياهى رنگ دگر نباشد(سلمان ساوجى)
|
|
بالاترين خوشبختى زن اين است که مجبور نيست مانند مرد زن بگيرد!
|
|
|
رک: بزرگ‌ترين خوشبختى زن‌ها اين است که...
|
|
بالا تف کنى سبيل است پايين ريش!
|
|
|
يعنى هر عملى مايهٔ رسوائى و زيان است
|
