شایعه Rumor

شايعه، گزارشى است که از منبعى ناشناخته منتشر مى‌‌شود. اين شکل ارتباط، يک بده و بستان همگانى يا اشتراکى است که اجزاء آن را فعاليت عقلانى و ارتباطى تشکيل مى‌دهد، شايعه با جمع آمدن اشخاص در يک وضعيت مبهم، هنگامى که از طريق ائتلاف منابع عقلانى خود براى ساختن تعبيرى معنى‌دار از آن وضعيت کوشش مى‌کنند، پديدار مى‌شود (شيبوتاني).

مختصر آنکه شايعه تلاشى جمعي، در جهت يافتن يک تعريف است (لانگ و لانگ).

هم مجراهاى رسمي، و هم مجراهاى غيررسمى ارتباط، از عناصر مهم فرآيند شايعه محسوب مى‌شوند. به‌عنوان يک بده و ‌بستان جمعي، شايعه در مجراهاى غيررسمى (ميان‌فردي) ظاهر مى‌شود، همچنانکه لانگ و لانگ متذکر شده‌اند، شبکه‌اى را که شايعه از طريق آن پيشرفت مى‌کند، مى‌توان ناپايدار و زودگذر توصيف نمود:... به هنگام کوشش در رديابى يک شايعه، طرق نيل به مقصود اغفال‌کننده مى‌نمايد. با اينکه محتواى شايعه به‌صورت معلومات همگانى درآمده و آگاهى‌هاى رسمى را جابه‌جا يا جايگزين مى‌کند اما، مجراها خود هيچ‌گاه، همگانى يا رسمى نمى‌شوند.

در حالى که انتقال شايعه از راه مجراهاى غيررسمى صورت مى‌گيرد، خود آن (شايعه) محصول آگاهي- اطلاعات ناکافى از مجراهاى رسمى است.

شايعه، جانشينى است براى خبر (تأييد شده)؛ در حقيقت شايعه، خبرى است که در مجراهاى نهادى نمو يا ظهور پيدا نکرده است. تقاضاى ارضاء نشده براى خبر (اختلاف ميان اطلاعات موردنياز براى تطبيق با محيط متغير از يک طرف و آنچه که توسط مجراهاى رسمى خبر تأمين گرديده، از طرف ديگر) شرايط قاطع ساخت شايعه را به‌وجود مى‌آورد (شيبوتاني).

يکى از مسائل مهم در بررسى شايعه، اين است که حقيقت، ملاک محسوب نمى‌شود. در واقع، از آنجا که شايعه هم فعاليت ارتباطى و هم فعاليت ادراکى است، اکثر شايعات صحت دارد.

حرف مردم (شايعات بى‌اساس): همانند شايعه، حرف مردم يا سخن‌چيني، خبر تأييد نشده‌اى است که از راه مجراهاى ميان‌فردى انتقال مى‌يابد. تفاوت اصلى ميان اين دو، در آن است که حرف مردم، خبر مورد علاقه در محدودهٔ يک محله است، حال آنکه شايعه، خبر مورد توجه در وراء آن محدوده است.

حرف مردم، محدود به گروه‌هاى محلى کوچک است که در آنها اعضاء، مقيد به تماس‌هاى شخصى هستند و شامل جزئيات خصوصى و محرمانهٔ صفات و طرز رفتار اشخاص است (شيبوتاني).

اکثر سخن‌چينى‌ها يا حرف‌‌هاى مردم، طبيعتاً محلى است و عمدتاً با انحراف از شعائر اخلاقى سر و کار دارد. حرف مردم مکانيسمى نيرومند براى تسلط اجتماعى است؛ به خاطر همين امر، بسيارى از آنچه که مردم مى‌کنند و نمى‌کنند نتيجهٔ حرف مردم يا ترس از حرف مردم است.