اوقات فراغت به‌عنوان باز ماندهٔ وقت

اوقات فراغت به‌عنوان باز ماندهٔ وقت

در اينجا اوقات فراغت به‌عنوان اوقات غير موظف در نظر گرفته شده است، يعنى اوقات اختيارى که پس از اوقات کارى و انجام امور مربوط به امرار معاش باقى مى‌ماند و شخص مى‌تواند با آزادى نسبى به هر شکلى که دوست دارد صرف کند. اين انگارش اوقات فراغت يکى از جنبه‌هاى شاخص جوامع صنعتى است که در آنها کار به شکل عامل غالب زندگى روزمره درآمده و ساعت بر تمام شئون زندگى حکم‌فرما است. تعيين و محاسبهٔ تعداد ساعاتى که در طول روز يا هفته به کار مى‌پردازيم يا هفته‌هاى کارى در طول سال، و يا روزهاى تعطيل با دريافت دستمزد، کار دشوارى نيست. از ميانهٔ قرن نوزدهم دانشمندان علوم اجتماعى عواملى چون کاهش ساعات کارى و رشد ميزان تعطيلات با دريافت دستمزد مقرر را به‌عنوان رشد اوقات در دسترس براى پرداختن به اوقات فراغت و حتى به‌عنوان منادى جامعهٔ آيندهٔ خواهان اوقات فراغت (اوقات فراغت طلب) در نظر گرفته‌اند. براى نمونه مدت‌ها است پژوهش‌هائى در زمينهٔ ارتباط زمان - هزينه انجام مى‌گيرد که هدف آن بررسى نحوهٔ سازماندهى وقت افراد دربارهٔ موضوعاتى چون انجام وظايف شخصى و خانوادگي، امرار معاش، خواب، استخدام و اوقات فراغت است.

انتقاد عمده‌اى که به اين پژوهش‌ها و به‌طور کلى به انگارش 'اوقات بازمانده' وارد شده اين است که بازتاب نگرش 'ساخته و پرداختهٔ مردان' به دنيا است و اينکه تجربيات زنان در مورد اوقات فراغت يا در بهترين شرايط دست کم گرفته شده و يا در بدترين وجه در کل ناديده انگاشته شده است. اين انتقاد بيشتر از آن جهت وارد شده که از ديدگاه تاريخى کار مردان در توصيف انگارش وقت آزاد بازمانده نقشى اصلى داشته است. عدم احتساب انجام کارهاى خصوصى خانگى به‌عنوان بخش قانونى از کار انجام شده و برداشت‌هاى گوناگون از اوقات فراغت يا اوقات ناموظف، از ديدگاه زنان و مردان خود عامل ديگر ابراز اين انتقادات بوده است.

نقاط قوت و ضعف انگارش 'وقت آزادِ بازمانده' چيست و اين انگارش چگونه به‌کار مى‌آيد؟ اين موارد به شکل خلاصه در جدول (اوقات فراغت به‌عنوان وقت بازمانده) بيان شده است.

جدول اوقات فراغت به‌عنوان وقت بازمانده

	ابعاد			نقاط قوت			نقاط ضعف
	بازشناخت وقت آزاد از کار به‌عنوان اوقات فراغت			احتساب آن براى کارمندان شاغل آسان است. داده‌ها برمبناى درازمدت در دسترس است. مقايسهٔ آنها با دوره‌هاى زماني، مشاغل، کشورها و غيره امکان‌پذير است.			محاسبهٔ آن براى کارهاى بدون دستمزد مانند کسانى که جائى استخدام نشده‌اند يا زنان خانه‌دار دشوار يا ناممکن است. بنابراين بخش‌هاى عمده‌اى از جامعه به چشم نمى‌آيند يا ناديده انگاشته مى‌شوند.
				مى‌توان در دفتر خاطرات وظايف و کارهائى که انجام آنها ناگزير است مانند غذا خوردن و انجام امور خانوادگى را يادداشت کرد تا ميزان 'وقت آزاد' بازمانده مشخص گردد.			اشکال کار در تميز 'وظايف از کارهاى ناگزير' است (مثلاً چه وقت غذا خوردن از حالت فعاليتى براى بقاء نفس خارج مى‌شود؟ آيا بازى کردن با کودکان وظيفه است يا اختيارى و انتخابي؟).
	درک ماهيت اوقات فراغت نوين			در معنى گستردهٔ کلمه، کميت زمان موجود براى اختصاص به اوقات فراغت براى گروه‌هاى مختلف جامعه و چگونگى توزيع آن را بررسى مى‌نمايد.			اوقات فراغت تجربه شده در مورد محتوا و کيفيت چيزى به ما نمى‌گويد. پاره‌اى از گروه‌هائى که حقوقى دريافت نمى‌دارند و استخدام نيستند در حاشيه قرار مى‌گيرند.

کاربردها:

- براى برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران تشخيص روندهاى درازمدت در دسترس بودن اوقات فراغت (مانند شوراى ورزش، مقامات محلي) جهت اختصاص دادن منابع.

- مديران تسهيلات مربوط به اوقات فراغت در مورد سازماندهى و پيکره‌بندى‌ برنامه‌هايشان براى گروه‌هاى مختلف (مانند سالن‌هاى ورزشي، تئاترها، موزه‌ها و غيره‌).

- صنعت گردشگرى براى تعيين تعطيلات، برنامه‌ريزى هتل‌ها و برنامه‌ٔ مسافرت‌ها مى‌تواند از اين اطلاعات بهره‌مند گردد.