ابعاد فعالیت‌های اوقات فراغت

بُعد رسمى

اين اصطلاح فرايندى را نشان مى‌دهد که مشخص‌کنندهٔ شرکت در نوعى فعاليت‌ اوقات فراغت است. هرگونه فعاليت‌ فراغت مشخصات ويژه‌اى دارد که به آن شکل مى‌دهد و هويّت آن فعاليت را مشخص مى‌کند، و آن را به‌طور خاص از ساير فعاليت‌هاى اوقات فراغت و به‌طور عام از فعاليت‌هاى ديگر متمايز مى‌سازد. در پاره‌اى موارد اين فرايند از اين رو فعال است که شرکت‌کنندگان در آن در توليد واقعي؛ تجربه، مهارت‌ها، آفرينش‌هاى هنري، اشياء يا نمايش‌ها دخالت دارند. براى نمونه، انجمن محلى اپرا، باشگاه فوتبال، تورهاى مسافرتي، يا انجمن صنفى کوزه‌گران به‌صورت منفرد و دسته‌جمعى در اجراء نمايش، انجام بازي، پياده‌روي، ساختن ابزارى سودمند يا گونه‌اى آفرينش هنرى شرکت دارند.

فرايند شرکت در ساير فعاليت‌ها، بيشتر حالت انفعالى دارد بدين مفهوم که شرکت‌کنندگان در برخوردارى از تجربيات، دانش، هنرهاى دستي، نمايش‌ها و کالاهائى که به‌دست ديگران تهيه شده مشارکت دارند. اين توصيف تجربهٔ اوقات فراغت شامل افرادى چون تماشاچيان انجمن اپرا، تماشاگران مسابقهٔ فوتبال، يا مشتريان نمايشگاهى مى‌گردد که در آنجا هنرى که کوزه‌گران آفريده‌اند به نمايش گذاشته مى‌شود. بنابراين سرشت فرايند مشارکت را مى‌توان به شکل ابتدائى به‌صورت زير توصيف کرد:

اين گونه تعريف خشک و دوگانهٔ فعاليت فراغت نياز به توصيف بيشترى دارد، چرا که جنبه‌هاى توليد و برخوردارى از تجربيات همبستگى‌هاى نزديک دارند. براى نمونه 'برگزارى فعال' مسابقهٔ فوتبال مستلزم صرف وقت، فضا و تجهيزات نيز مى‌باشد. به همين‌سان، مصرف‌کنندهٔ منفعل، يا تماشاگر صرفاً جذب برنامه نمى‌شود. او به شکل فعال در تفسير آنچه اتفاق مى‌افتد درگير است و با حالت‌هائى چون خشنودي، نوميدي، يا بيزارى واکنش نشان مى‌دهد و ممکن است کوشش کند از طريق تظاهراتى از قبيل تشويق يا در پاره‌اى موارد با هجوم به زمين بازى بکوشد که به‌طور فعال بر نتيجهٔ بازى اثر بگذارد، در حالى‌که بازيگر در حال مصرف است تا بتواند توليد کند، تماشاگر در حال توليد تا بتواند مصرف نمايد.

جنبهٔ ديگرى که با اين بعد رسمى همبستگى دارد، درجه و ميزان تسلط بازيگر بر برآمد فعاليت است. در مواقع شرط‌بندى نتايج فوتبال، بازى بينگو يا ماشين‌هاى ميوه، بازيگر الزاماً دريافت‌کنندهٔ منفعلى است که هيچ‌گونه دخالتى در برآمد ندارد. ممکن است سهمى در هدايت بازى داشته باشد، مانند مطالعهٔ 'ترکيب' تيم‌هاى فوتبال، يا درست کار کردن با تکمه‌هاى 'hold' و 'Climb' بر روى ماشين ميوه، ولى وقتى که شرط بسته شد، بازيگر خود را به‌عنوان ناظرى غيرفعال و ناتوان به‌دست سرنوشت مى‌سپارد. همهٔ بازى‌هاى 'شرط‌بندي' تا اين اندازه 'دستخوش‌تقدير' نيست. براى نمونه در بازى‌هاى ورق مانند پوکر؛ مهارت، کاردانى و دانش بازيکنان ممکن است آنان را قادر سازد که تا اندازه‌اى بر برآمد بازى تأثير گذارند، ولى نه به اندازهٔ گردشگرى در مثال پيشين که مى‌تواند عناصر زمان، فضا و تجهيزات فعاليت‌ اوقات فراغت، و در نتيجه بخش عمده‌اى از برآمد را به تسلط خويش درآورد.

fruit machine = slot machine = one armed loandit نوعى دستگاه بازى شرط‌بندى که سکه در داخل آن انداخته مى‌شود و فقط زمانى پول مى‌پردازد که پاره‌اى تصاوير به‌ويژه تصاوير ميوه‌ها با هم ظاهر گردد.

بنابراين تجربيات فعاليت اوقات فراغت با فرايند‌هاى دگرگونى‌پذير توليد و مصرف، فعاليت‌ نسبى و حالت غير فعال شرکت‌کنندگان، همراه با مقدار تسلطى که بازيگران بر فرايند اعمال مى‌کنند، مشخص مى‌گردد.