درمان(۲)

کافئين

تعداد زيادى از نويسندگان سعى کرده‌اند تا مصرف کافئين به‌ويژه کافئين موجود در قهوه را مورد انتقاد قرار دهند. شايد علت اين مسئله مصرف بسيار زياد آن (نيمى از کل قهوهٔ مصرفى جهان) توسط بسيارى از آمريکائى‌ها (۸ نفر از ۱۰ نفر قهوه مى‌‌نوشند) باشد. در واقع مطالعات علمى‌اى مى‌توان يافت که نشان دهد کافئين باعث افزايش کاهش يا عدم تغيير فشار خون و ضربان قلب و يا موجب افزايش يا عدم افزايش ميزان سوخت و ساز و کلسترول خون مى‌شود. دليل اين شواهد متضاد چيست؟ بخشى از اين دلايل به انجام تحقيق روى گروه‌هاى متفاوت مردم مربوط مى‌شود. اگر کافئين به فردى داده شود که هرگز قهوه يا چاى مصرف نکرده است، کليهٔ اين عوامل افزايش خواهند يافت. اما اگر کافئينى معادل ۲ تا ۳ فنجان قهوه به فردى که به نوشيدن قهوه عادت دارد، داده شود هيچ يک از اين عوامل ابداً متأثر نخواهند شد. بنابراين اگر احساس مى‌کنيد بارى شاداب شدن نياز به مصرف قهوه يا چاى داريد، مقادير معمولى آن (۳ تا ۴ فنجان) احتمالاً براى شما زيان‌آور نخواهد بود. شواهدى مبنى بر اينکه کافئين خطر بروز سرطان (شامل سرطان‌هائى مثل سرطان پستان، مثانه، و لوزالمعده) را افزايش دهد، وجود ندارد. ارتباطى بين مصرف کافئين و بيمارى فيبروکيستيک پستان (به مبحث بيمارى فيبروکيستيک مراجعه کنيد) نيز در بررسى‌هاى جديد نشان داده نشده است. (على‌رغم جنجال‌هاى قبلى مبنى بر وجود اين رابطه).قهوهٔ قطره‌اى يا صاف شده به‌وضوح بهتر از قهوهٔ جوشيده است. برخى بررسى‌هاى نشان داده است که قهوهٔ جوشيده (نه قهوهٔ صاف شده) ميزان کلسترول خون را بالا مى‌برد.

با اين حال کافئين برخى تأثيرات زيان‌آور دارد و در بعضى افراد به‌ويژه بيماران قلبى باعث بروز ضربان نامنظم قلب (آريتمي) مى‌شود. اين افراد بايد به‌طور کلى از مصرف کافئين شامل نوشيدن‌هاى غيرالکى کافئين‌دار خوددارى کنند. کافئين اسيد معده را نيز افزايش مى‌دهد (هر دو نوع قهوهٔ معمولى و بدون کافئين اين کار را انجام مى‌دهند).

چگونه مى‌توانيد نوشيدن قهوه يا چاى را ترک کنيد؟ کافئين يک مادهٔ اعتيادآور ضعيف است و ممکن است در آنها که سعى مى‌کنند آن را ترک کنند علائمى مثل خواب‌آلودگي، بى‌حالي، سردرد، تحريک‌پذيري، افسردگى و غيره ايجاد کند. براى پيشگيرى از اين علائم قهوه يا چاى را به‌تدريج ترک کنيد و آن را تا يک فنجان در روز کاهش دهيد تا اين عادت از ميان برود.

ورزش

يک برنامهٔ منظم ورزشى به شما کمک مى‌کند تا قلب خود را تقويت کنيد، و وزن خود و فشارهاى روحى را کاهش دهيد. همهٔ اين موارد ممکن است به کاهش فشار خون شما کمک کند. اکثر متخصصان ۲۰ تا ۳۰ دقيقه ورزش سه بار در هفته را براى کاهش موارد خفيف فشارخون بالا توصيه مى‌کنند.

درمان داروئى

اگر اقدامات فوق نتوانست فشار خون شما را زير ۹۰/۱۴۰بياورد، نيازمند مصرف دارو خواهيد بود. تعداد زيادى دارو براى کاهش فشارخون در دسترس است که عمدتاً شامل موارد زير است:

- داروهاى مُدِر که دفع آب و نمک را افزايش مى‌دهد. (مثل هيدروکلروتيازيد، فورزمايد، کلرتاليدون).

- داروهاى مهارکنندهٔ گيرنده‌هاى بتا که باعث کاهش تحريک اعصاب خودکار سمپاتيک قلب، کندى قلب، و کاهش فشارخون حداکثر (سيستولي) مى‌شوند. (مثل پروپرانولول، متوپرولول، آتنولول، پيندولول و غيره).

- داروهاى مهارکننده عصبى که باعث شل شدن عضلات صاف و انبساط شريان‌ها مى‌شوند (مثل گوانتيدين، متيل دوپا، کلونيدين، پرازوسين).

- داروهاى مهارکننده کلسيم که باعث انبساط شريان‌ها و کاهش مقاومت عروق مى‌شوند (مثل ديلتيازم، نيفيديپين، وراپاميل).

- داروهاى گشادکننده عروق خونى مثل هيدرالازين و مينوکسيديل.

- داروهاى مهارکننده آنزيمى که باعث جلوگيرى از فعال شدن منقبض‌کننده‌هاى طبيعى عروق خونى مى‌شوند (مثل کاپتوپريل، اِنالاپريل).

پاسخ همه به اين داروها يکسان نيست. مثلا داروهاى مهارکنندهٔ گيرنده‌هاى بتا که به‌طور وسيعى در درمان فشارخون بالا در سفيدپوستان به‌کار مى‌روند در سياه‌پوستان تأثير مطلوبى ندارد. هرکس در مقابل اين داروها واکنش‌هاى نسبتاً متفاوتى نشان مى‌دهد و کليهٔ اين داروها در برخى افراد عوارض جانبى نامطلوبى ايجاد مى‌کنند (به‌ويژه عوارضى مثل ضعف، کندى فعاليت‌هاى ذهنى و گاهى ناتوانى جنسي). بنابراين قبل از اينکه پزشک مناسب‌ترين دارو يا تلفيق داروها را براى شما پيدا کند بايد در يک دورهٔ آزمايشى دارو مصرف کنيد. مقدار مصرف اين داروها در آغاز بايد نسبتاً کم باشد تا عوارض جانبى زودرس را به حداقل برساند. نکتهٔ ديگرى که بايد به‌خاطر داشته باشيد اين است که داروهاى ضد فشارخون بسيار مؤثر هستند و معمولاً مى‌توان آنها را در صورت حفظ وزن مطلوب، ورزش منظم، و کاهش مصرف نمک با مقادير کمتر و عوارض جانبى اندک به‌کار برد.

بسيارى از مردم به‌علت اينکه حال آنها بعد از شروع دارو به‌خوبى قبل از شروع آن نيست (معمولاً در اثر بروز يکى از عوارضى که قبلاً ذکر شد) مصرف داروى ضد فشارخون خود را قطع مى‌کنند. در صورت بروز اين حالت از پزشک بخواهيد که يک داروى جايگزين يا تلفيقى از داروها را تجويز کند.

چگونه مراقب فشارخون خود باشيد

اندازه‌گيرى فشارخون در خانه روش سودمندى براى ارزيابى پيشرفت درمانى با استفاده از رژيم غذائي، ورزش و داروها است. قبل از خريد دستگاه فشارسنج (Sphygmomanometer)، بايد هنگام جستجو قيمت‌ها را مقايسه کنيد، زيرا انواع و کيفيت‌هاى گوناگونى وجود دارند و قيمت‌ها بسيار متفاوت است. جديدترين نوع فشارسنج قادر به نمايش ارقام است و نياز به گوشى پزشکى براى شنيدن صداى جريان خون ندارد. در صورت خريد يکى از اين دستگاه‌ها آن را نزديک پزشک خود ببريد تا او طرز کار آن را به شما بياموزد و آن را با دستگاه دقيق فشارسنج جيوه‌اى تنظيم کند.