ضربان غیرعادی قلب

ضربان طبيعى قلب از امواج الکتريکى که در سلول‌هاى ضربان‌ساز موجود در گره‌هاى کوچک سينوسى دهليزى دهليز راست قلب آغاز مى‌شود، منشاء مى‌گيرد. از آنجا امواج به سرتاسر دهليز راست و سپس دهليز چپ منتشر مى‌شود و در نهايت به بطن راست و چپ منتقل مى‌گردد و موجب هماهنگى انقباض عضلاتى که خون را به تمام بدن تلمبه مى‌کند، مى‌شود. تعداد طبيعى ضربان قلب بين ۶۰ و ۱۰۰ ضربان در دقيقه و متوسط آن ۷۲ تا ۷۸ ضربان است. در قهرمانان ورزشى و افراد خيلى ورزيده ضربان قلب در حال استراحت ممکن است ۴۰ يا ۴۵ باشد و ميزان طبيعى ضربان قلب در شيرخواران ممکن است به ۱۵۰ برسد. در اکثر افراد ضربان قلب هنگام دم کمى افزايش و هنگام بازدم اندکى کاهش مى‌يابد. اين پديده آريتمي٭ سينوسى خوانده مى‌شود و طبيعى است.

٭ نامنظمى و به هم خوردن آهنگ طبيعى ضربان قلب را آريتمى گويند .

کندى ضربان قلب

ضربان قلب کمتر از ۶۰ در دقيقه براديکاردى خوانده مى‌شود. 'برادي' از ريشهٔ يونانى و به معنى 'کُند' است. کندى ضربان قلب همراه با کم‌کارى تيروئيد، يرقان، برخى اختلالات گوارشي، بيمارى قلبي، و مصرف داروهاى خاص به‌ويژه مصرف بيش از حد ديجيتال ديده مى‌شود. همان‌طور که قبلاً ذکر شد کندى ضربان قلب در حال استراحت در قهرمانان ورزشى شايع است.

ضربان قلب بين ۴۰ و ۶۰ در دقيقه معمولاً علائمى ايجاد نمى‌کند. کندى ضربان قلب که با ورزش يا هيجان افزايش نيابد معمولاً نشانهٔ اختلال هدايت داخل قلبى (بلوک قلبي) است و بايد در مورد آن با پزشک مشورت کنيد. شروع ناگهانى افت ضربان قلب به زير ۴۰ ضربان در دقيقه به‌ويژه اگر همراه با درد قفسه سينه، خستگي، يا تنگى نفس باشد، نشانگر يک حملهٔ قلبى جديد است و يک فوريت پزشکى مى‌باشد.

تندى ضربان قلب

ضربان قلب بيش از ۱۰۰ در دقيقه تاکى‌کاردى خوانده مى‌شود. 'تاکي' از ريشهٔ يونانى و به معنى 'تُند' است. علل بسيارى شامل پرکارى تيروئيد، نارسائى قلب، کم‌خوني، خونريزي، عفونت‌ها، و مخدرها (مثل نيکوتين، کافئين، الکل، مارى‌جوآنا) وجود دارند. اگر متوجه ضربان تند و مداوم قلب خود شديد و يا در گردن و قفسهٔ سينهٔ خود احساس ضربان کرديد به پزشک مراجعه کنيد.

گاهى ممکن است دچار شروع ناگهانى ضربان تند قلب که به آن تاکى‌کاردى حمله‌اى دهليزى مى‌گويند، شويد. اين عارضه معمولاً در جوانى آغاز مى‌شود و در طول زندگى تکرار مى‌شود. اغلب هيچ‌گونه اختلال قابل تشخيص قلبى وجود ندارد و با وجود اينکه ممکن است هنگام حمله احساس ضعف و بى‌حالى کنيد، اين عارضه اساساً خوش‌خيم است. اين حملات ممکن است در اثر اختلالات هيجاني، خستگي، سوءهاضمه، مصرف الکل يا دارو بروز کند. ضربان قلب ممکن است از ۱۴۰ تا ۲۵۰ ضربان در دقيقه تغيير کند. داروهاى متعدد قلبى براى جلوگيرى از اين حملات در دسترس است. وقتى اين حمله شروع شد دراز بکشيد و آرام باشيد. ايستادن تنها باعث افزايش شدت حمله مى‌شود. هنگامى‌که با اين حملات آشنائى پيدا کرديد، روش‌هاى خاصى ممکن است براى توقف آنها به‌کار گرفته شود. با وجود اين استفاده از اين روش‌ها هنگامى‌که تشخيص کاملاً مسجل شد بايد توسط پزشک نشان داده شوند.

ساير علل تاکى‌کاردى لرزش (فلوتر، ضربان يا لرزش سريع را فلوتر گويند - م.) دهليزي، فيبريلاسيون دهليزي، تاکى‌کاردى‌ بطنى و نشانگان ولف-پارکينسون وايت (اين نشانگان نوعى تحريک زودرس بطنى است -م.) مى‌باشد. کليهٔ اين موارد مهم هستند و براى تشخيص آنها نوار قلبى و ساير آزمايش‌ها ضرورى است.

ضربان نامنظم قلب

ضربان نامنظم قلب يا آريتمى علل متعددى دارد. اکثر موارد ضربان نامنظم قلب (اگر نه همهٔ آنها) که بيش از چند دقيقه طول مى‌کشند بايد توسط پزشک مورد بررسى قرار گيرند.

يکى از علل ضربان نامنظم قلب که اکثر افراد گاه‌به‌گاه دچار آن مى‌شوند و کاملاً بى‌خطر است ضربان زودرس دهليزى است. اين ضربان‌ها معمولاً با احساس لرزش در گردن و قفسهٔ سينه مشخص مى‌شوند و در اثر ضربان‌هاى قلبى دوره‌اى که داراى قدرت بيشترى هستند پديد مى‌آيند. علت ضربان زودرس دهليزى يک تحريک الکتريکى دوره‌اى است که به‌جاى گره سينوسى دهليزى از عضلات دهليز آغاز مى‌شود. ضربان زودرس دهليزى معمولاً بى‌خطر است و اکثر افراد به آن توجهى نمى‌کنند مگر آنکه تکرار آن نگران‌کننده شود. اين ضربان‌ها معمولاً توسط مخدرهاى محرک قلب مثل نيکوتين، کافئين، مارى‌جوآنا، و الکل ايجاد مى‌شوند. خوددارى از مصرف آنها معمولاً از بروز اين عارضه جلوگيرى مى‌کند مگر آنکه زمينهٔ بيمارى قلبى وجود داشته باشد. اگر تعداد اين ضربان‌ها زياد شود و يا باعث نگرانى شما گردد، بايد به پزشک مراجعه کنيد. داروهاى متعددى براى کاهش يا توقف اين ضربان‌ها وجود دارند. در موارد استثنائى يک دستگاه الکترونيکى ضربان‌ساز که باعث ايجاد ضربان قلب مى‌شود، ممکن است زير پوست تعبيه شود تا ضربان طبيعى قلب را حفظ کند.

الکل و قلب

مصرف طولانى‌مدت الکل عوارض متعددى در دستگاه قلبى عروقى ايجاد مى‌کند. نوشيدن الکل با افزايش خفيف فشارخون همراه است. افزايش فشارخون در افرادى که زياد الکل مى‌نوشند قابل توجه است و ممکن است باعث شيوع بيشتر سکته مغزي، بزرگى قلب، و نارسائى قلب در ميان الکلى‌ها گردد. معلوم نيست که فشارخون بالا با پرهيز از مصرف الکل، به‌طور دائم به حد طبيعى بازگردد.

الکل مى‌تواند باعث آريتمى‌هاى گوناگون شود. اين عارضه معمولاً هنگام مصرف زياد الکل و بعد از آن ايجاد مى‌شود و با پرهيز مستمر از الکل برطرف مى‌گردد. علت دقيق اين آريتمى‌ها معلوم نيست ولى تصور مى‌شود که الکل يک اثر سمى روى قلب داشته باشد. بدون ترديد خطر عمدهٔ آريتمى‌ها مرگ ناگهانى در اثر فيبريلاسيون بطنى است. در اين عارضه قلب به ‌قدرى تند و نامنظم مى‌شود که برون‌ده قلبى قادر به حفظ حيات نيست.