در رابطه با تابع توليد سه مفهوم اساسى وجود دارد که از طريق آنها اصول و قوانين فيزيکى موجود بين عوامل توليد و محصول قابل بررسى است. اين مفاهيم عبارتند از: توليد کل، توليد نهائي، توليد متوسط.
توليد کل
توليد کل که گاهى به آن محصول کل يا توليد فيزيکى کل نيز گفته مىشود، عبارت از ماکزيمم مقدار محصولى است که مى‌توان با هر ترکيب خاصى از نهاده‌هاى متغير و ثابت توليد نمود.
در واقع توابع توليد کوتاه‌مدت، کل مقدار محصول را به مقدار نهاده متغير ارتباط مى‌دهند. يادآورى اين نکته ضرورى است که توليد کل مربوط به يک محصول است. به عبارت ديگر نمى‌توان مقادير کالاهاى مختلف را با يکديگر جمع کرد. بنابراين توليد کل فقط در ارتباط با يک محصول همگن تعريف مىشود. در جدول زير ستون Y همان TP است. همان‌گونه که ملاحظه مىشود هريک از مقادير مربوط به اين ستون از ترکيب مقدارى از نهاده متغير X1 و مقادير ثابتى از نهاده‌هاى ثابت X2 و X3 به‌دست آمده است. به همين جهت حتماً در تعريف TP بايستى آن را به نهاده متغير، يعنى X1 نسبت داد. بنابراين ستون فوق در واقع توليد کل نهاده X1 است.
جدول مثال عددى جدول TP
Y = TP X1
X3
X2
X1
۰
۳
۱
۰
۱۰۰
۳
۱
۱
۶۰۰
۳
۱
۲
۱۵۰۰
۳
۱
۳
۲۰۰۰
۳
۱
۴
۲۳۰۰
۳
۱
۵
۲۴۵۰۰
۳
۱
۶
۲۴۰۰
۳
۱
۷
۲۰۰۰
۳
۱
۸
شکل عمودی تولید کل نهاده متغیر ، تحت عنوان منحنی تولید کل در نمودار شکل عمومی تابع تولید کوتاه‌مدت ، نشان داده شده است. با توجه به این مطلب که ارقام جدول فوق فرضی است ، یادآوری می‌شود که یک واحد نهاده X۲ (مثل زمین) می‌تواند مثلاً ۵ هکتار زمین باشد و الزامی ندارد که حتماً یک هکتار باشد.
توليد نهائى (Marginal Product)
توليد نهائى يا محصول نهائى عبارت از محصول اضافى (Extra output)، حاصل از به‌کارگيرى يک واحد اضافى نهاده متغير است. به بيان ديگر توليد نهائى در هر سطحى از محصول، خالص اضافه شده به توليد کل در اثر اضافه نمودن يک واحد بيشتر نهاده متغير است. همچنين مى‌توان گفت MP عبارت از تغيير در TP است که در اثر يک واحد تغيير در نهاده متغير ايجاد مىشود. البته در تمام تعاريف ساير نهاده‌ها ثابت فرض مىشود. بنابراين در تعريف MP توجه به نکات زير از اهميت ويژه‌اى برخوردار است:
۱. MP در هر سطحى از محصول تعريف مىشود.
۲. MP مربوط به يک نهاده متغير (مثل نيروى کار) است.
۳. ساير نهاده‌هاى توليد ثابت هستند.
همچنين قابل ذکر است که MP کاربرد زيادى دارد. از جمله براى اينکه مدير تصميم بگيرد که يک نيروى کار جديد به‌کار بگيرد يا خير؟ مستلزم آگاهى از توليد نهائى نيروى کار است. البته قبول چنين تغييراتى از نظر اقتصادى مستلزم مقايسه درآمد و هزينه مربوط به آن تغيير است. اما در حال حاضر ذکر اين مطلب ضرورى است که MP نهاده متغير از جهت درآمد نقش اساسى را در مقايسه فوق ايفاء مى‌نمايد.
با توجه به اين تعاريف مى‌توان گفت که MP به‌طور کلى عبارت از نسبت تغييرات ايجاد شده در مقدار محصول، به تغييرات کوچکى است که در نهاده متغير ايجاد مى‌گردد. پس توليد نهائى نيروى کار (MP L)، را مى‌توان به‌صورت رابطه زير نوشت:
MP L = ( dY / dL ) = ( dTP2 / dL )
در اين رابطه dL بيانگر تغييرات کوچکى است که در نيروى کار ايجاد مىشود و dy (يا dTP L ) نيز تغييرات ايجاد شده در محصول کل ناشى از تغييرات نيروى کار است. بنابراين به‌طور ساده MP نهاده متغير، شيب منحنى TP همان نهاده در هر نقطه است.
ماکزيمم MP L در سطح L = ۴ است که مربوط به نقطه عطف منحنى TP L است. وقتى توليد کل در حداکثر است، يعنى در راستاى L = ۸، مقدار MP L برابر صفر است، از نقطه L = ۸ به بعد TP L کاهش يافته و همراه با آن MP L نيز منفى مىشود.
توليد متوسط (Average Product)
توليد يا محصول متوسط يک نهاده متغير، مقدار محصول توليد شده به ازاء هر واحد آن نهاده در هر سطحى از محصول است. در واقع AP از تقسيم توليد کل حاصل از يک‌سرى نهاده (اعم از ثابت و متغير) به مقدار نهاده متغير مورد استفاده به‌دست مى‌آيد. به بيان ديگر براى محاسبه مقدار توليد متوسط يک نهاده متغير بايستى مقدار توليد کل مربوط به نقطه موردنظر تابع توليد را بر تعداد واحدهاى نهاده متغير تقسيم نمود. از اين‌رو توليد متوسط نيروى کار يا AP L عبارت است از:
AP L = ( Y/L ) = ( TP L /L )
همان‌گونه که فرمول فوق نشان مى‌دهد، AP L در واقع ميانگين ساده حسابى توليد کل به‌ازاء هر يک واحد نيروى کار (L) است.
در تعريف توليد متوسط نيز توجه به نکات زير اهميت دارد:
۱. توليد متوسط در هر سطحى از محصول تعريف مىشود.
۲. توليد متوسط مربوط به يک نهاده متغير در توليد يک محصول خاص است.
۳. ساير نهاده‌هاى توليد ثابت فرض مى‌شوند.
با افزايش نيروى کار (L) ابتدا بر مقدار AP L افزوده مىشود و پس از آنکه در سطح L = ۶ به حداکثر خود رسيد، با به‌کارگيرى واحدهاى بيشتر نيروى کار، از مقدار AP L کاسته مىشود. حداکثر AP L در راستاى نقطه B روى منحنى TP L است. اگر از اين نقطه خطى به مرکز مختصات وصل شود، اين خط در همان نقطه بر TP L مماس خواهد شد. در واقع زاويه BOL بزرگترين زاويه‌اى است که از وصل يک نقطه TP L به مرکز مختصات حاصل مى‌گردد، همچنين قابل توجه است که در سطوح L = ۴ و L = ۸ مقدار توليد متوسط نيروى کار يکسان و برابر ۱۰ واحد محصول است.
