|
دهان با لايهٔ مخاطى لطيف و ظريفى پوشيده شده است که توسط بزاق نرم مى‌شود. سه جفت غدهٔ بزاقى اصلى وجود دارد که عبارتند از: غدد زير زبانى که زير زبانى قرار دارند، غدد تحت فکى که زير کف دهان قرار دارند (که مى‌توان آنها را مانند ساختمان‌هاى بادوام شکل و نرم زير استخوان فک لمس کرد)، و غدد بناگوشى که بالاى زاويهٔ فک قرار گرفته‌اند.
|
|
|
|
|
برفک دهان (کانديدياز دهانى)
|
|
|
برفک دهان در اثر رشد بيش از حد قارچ شايع کانديدا آلبيکنس (candida albbicans)، ايجاد مى‌شود. اين عارضه معمولاً باعث ايجاد مناطق سفيد کرم‌رنگى در دهان، روى زبان و گاهى در حلق مى‌شود. اگر اين مناطق سايش يابند، يک زخم تازه زير آن باقى مى‌ماند. برفک در افراد خيلى جوان، سالخوردگان و افراد ضعيف و ناتوان که ايمنى خود را براى مقابله با اين قارچ معمولى از دست داده‌اند، شايع‌تر است. برفک اغلب بعد از تب طولانى‌مدت در بيمارى شوگرن٭ بيمارى مزمن و در برخى موارد کم خونى فقر آهن بروزمى‌کند.
|
|
|
|
|
|
٭ عارضهٔ التهابى مزمنى است که با خشکى دهان، چشم‌ها و لايه‌هاى مخاطى مشخص مى‌شود و اغلب با بيمارى‌هاى رماتيسمى همراه است -م.
|
|
|
برفک به‌خودى خود اهميت کمى دارد و معمولاً با بهبودى بيمارى زمينه‌اى برطرف مى‌شود. از مايعات داغ و غذاهاى ادويه‌دار بپرهيزيد و به بهداشت مناسب دهان توجه خاص داشته باشيد. اگر برفک باعث ناراحتى دهان شديا به مدت چند روز باقى ماند به پزشک مراجعه کنيد. او ممکن است داروهاى ضد قارچ مثل نيستاتين و کتوکونازول را تجويز کند.
|
|
|
|
|
صرف‌نظر از اوريون ساير بيمارى‌هاى غدد بناگوشى غير شايع هستند. عفونت با تب و تورم دردناک در زاويه فک همراه است که معمولاً يک‌طرفه است. تورم بدون درد ممکن است نشانگر سنگ مجراء يا يکى از تومورهاى متعدد غدهٔ بزاقى باشد. در مورد هر کدام از اين تومورهاى با پزشک مشورت کنيد زيرا انجام آزمايش‌هاى دقيق تشخيصى براى تعيين علت ضرورى است.
|
|
|
|
|
تومورهاى خوش‌خيم و بدخيم مى‌توانند همه جاى دهان غير از دندان‌ها ايجاد شوند. تومورهاى خوش‌خيم برآمدگى‌هاى کوچک بدون درد و با رشد آهسته هستند. تومورهاى بدخيم نيز به‌شکل برآمدگى‌هاى کوچک و بدون درد بروز مى‌کنند ولى بعداً معمولاً زخمى مى‌شوند و خونريزى مى‌کنند. در صورت ايجاد هرگونه برآمدگى يا زخم در دهان باد فوراً به پزشک مراجعه کنيد.
|
|
|
|
|
التهاب زبان (گلوسيت) علل بسيارى دارد که اکثر آنها نشانگر يک بيمارى زمينه‌اى مهم‌تر مثل کم‌خوني، کمبود ويتامين (مثل پلاگر٭)، يا بيمارى قند هستند. التهاب مداوم که به درمان‌هاى محافظه‌کارانه مثل غرغره کردن با آب نمک گرم (يک قاشق چايخورى نمک در يک ليوان آب) پاسخ ندهد بايد توسط پزشک بررسى شود.
|
|
|
٭ عارضه که در اثر کمبود نیاسین (از گروه ویتانین B)
ایجاد می شودوباعث گرفتاری پوستی،مخاطی و عصبی می شود.
|
|
|
زخم‌هاى مخاط دهان و ضايعات تبخالى را معمولاً مى‌توان با بى‌حس‌کننده‌هاى موضعى (مثل آنبسول ژل، کانک‌آ) درمان کرد. اين اقدام موقتاً درد را برطرف مى‌سازد و فرد را به غذا خوردن ترغيب مى‌کند. رعايت دقيق بهداشت دهان ضرورى است. سيگار کشيدن آشکارا هر گونه عارضهٔ التهابى را بدتر مى‌کند. تحريک مداوم، سوزش دردناک، يا صاف شدن سطح زبان (ليکن پلان آتروفيک، آتروفى به معنى کوچک شدن اندازه سلول، بافت يا عضوى از بدن است، م) بايد توسط پزشک درمان شود. ظاهر شدن زخم بدون درد روى زبان يا لب ممکن است نشانگر سيفليس اوليه باشد (شانکر، زخمى که در سيفليس اوليه ظاهر مى‌شود، م). در اين صورت به پزشک مراجعه کنيد.
|
|
|
زبان‌پرداز يک عارضه خوش‌خيم و بدون علامت است که در اثر رشد بيش از حد جوانه‌هاى چشائى طبيعى زبان و به‌دنبال درمان آنتى‌بيوتيکي، تب، يا يک بيمارى طول کشيده، ايجاد مى‌شود. تغيير رنگ قهوه‌اى جوانه‌هاى چشائى معمولاً در اثر سيگارکشيدن زياد پديد مى‌آيد. قطع مصرف آنتى‌بيوتيک يا سيگار معمولاً زبان را به‌حالت طبيعى برمى‌گرداند. کشيدن مسواک روى زبان باعث بهتر شدن ظاهر زبان مى‌شود.
|
|
|
بروز لکه‌هاى سفيد روى زبان اغلب نشانهٔ برفک (کانديديازيس) دهانى است که يک نوع عفونت خارجى مى‌باشد. ضايعهٔ پيش سرطانى موسوم به 'لکوپلاکي' نيز ممکن است روى زبان، لب‌ها، يا لثه‌ها ايجاد شود. پزشک براى برفک يک داروى ضد قارچ مثل نيستاتين تجويز مى‌کند (به مبحث برفک دهانى مراجعه کنيد) براى تشخيص لکوپلاکى نمونه‌بردارى ضرورت دارد.
|
|
|
زبان شياردار يا به‌شکل نقشهٔ جغرافيائى يک عراضهٔ نسبتاً شايع است که با خطوط برجسته يا شکاف‌هائى روى زبان همراه است. تصور مى‌شود که اين عارضه ارثى باشد و از نظر پزشکى اهميت ندارد.
|
|
|
|
|
اختلال در حس چشائى اغلب با از دست دادن حس بويائى همراه است. علل متعددى شامل کمبود ويتامين‌ها، عفونت ويروسى تازه، ضربه، يا سرطان ممکن است وجود داشته باشند. آنتى‌بيوتيک‌هاى متعددى ممکن است باعث اختلال در حس چشائى شوند، يک مثال در اين مورد احساس مزهٔ معمولاً ناخوشايندى است که بدون وجود چيزى در دهان ايجاد مى‌شود (مزهٔ خيالي). اين مشکلى است که پزشک بايد به رفع آن اقدام کند.
|
