اسهال

کارکردهاى کمى در بدن وجود دارد که به‌اندازهٔ دفع مدفوع دستخوش تغيير شوند. در تمدن شهرنشينى اجابت مزاج طبيعى از ۲تا ۳ بار در روز تا ۲ تا ۳ بار در هفته متغير است. تصور من بر اين است که وقتى دفعات اجابت مزاج به‌طور قابل توجهى بيش از حد معمول شود و محتواى آب آن فراتر از ميزان معمول گردد (يعنى مدفوع شکل شود)، اسهال ايجاد شده است. البته بروز همزمان تهوع و استفراغ، درد انقباضى شکم، و تب نيز در تصميم شما براى درمان علائم تأثير مى‌گذارد.

اسهال علل متنوعى دارد که شايع‌ترين آنها انواع گوناگون التهاب معده و روده (گاستروآنتريت) است. ساير علل عبارتند از سؤ مصرف الکل، عدم تحمل و حساسيت‌هاى غذائى (به مبحث حساسيت‌هاى غذائى مراجعه کنيد). برخى داروها مثل کلشى‌سين که در درمان نقرس مصرف مى‌شود. سموم مثل سم برخى قارچ‌هاى وحشى و جانوران صدف‌دارى که در معرض پرتوتابى قرار گرفته‌اند، و نشانگان رودهٔ تحريک‌پذير (به مبحث نشانگان رودهٔ تحريک‌پذير مراجعه کنيد).

درمان

براى حملات خفيف و گاه و بيگاه اسهال درمان با تغيير رژيم غذائي، مايعات و الياف غذائى (فيبرهاى غذائي) انجام مى‌شود. غذاهائى که حجم مدفوع را زياد مى‌کنند عبارتند از: موز، برنج، سس سيب، و غلات کامل. براى جبران مايعات از دست رفته توسط اسهال مايعات فراوان بنوشيد. آب ميوه و نوشابه‌هاى غيرالکلى بهتر از آب هستند زيرا مواد معدنى بيشترى دارند که آنها نيز از طريق اسهال دفع مى‌شوند. اگر اسهال شديد است، ممکن است براى جايگزينى مايعات و مواد معدنى محلول‌هائى را که در خانه مى‌توان تهيه کرد، امتحان کنيد. يک قاشق چايخورى نمک، يک قاشق چايخورى جوش شيرين و چهار قاشق چايخورى شکر را در حدود يک ليتر آب حل کنيد. ممکن است مايل باشيد براى خوشمزه‌تر کردن آن از يک اسانس استفاده کنيد. يک فرآوردهٔ تجارى به‌نام پدياليت وجود دارد که ترکيب مشابهى دارد. در صورت تداوم اسهال يک ليتر از اين مايع براى جايگزينى در اکثر افراد بالغ در ۲۴ ساعت به‌علاوهٔ مصرف ۸ تا ۱۰ ليوان مايع به‌طور کلى در روز، بايد کافى باشد، در مورد اسهال شيرخواران به پزشک مراجعه کنيد.

الياف غذائى حجم مدفوع را زياد و آن را از طريق جذب و پيوند شدن با آب، شل مى‌کند. دو قاشق غذاخورى سبوس گندم يا يکى از فرآورده‌هاى پسيليوم (Psyllium)، مثل متاموسيل (Metamucil)، را با صبحانه امتحان کنيد.

در صورتى‌که اسهال بيش از چند روز طول کشيد، تب ظاهر شد، درد شکمى بروز کرد، يا متوجه خون در مدفوع خود شديد به پزشک مراجعه کنيد. به‌خاطر داشته باشيد که اگر تهوع و استفراغ همراه اسهال ايجاد شود و شما نتوانيد مايعات مصرفى را حفظ کنيد، ممکن است در خطر جدى بى‌آبى قرار گيريد.

داروهاى ضد اسهال بدون نسخه و مؤثر عبارتند از: آتاپولگيت فعال شده (Rheaban و Kaopectate)، پلى‌‌‌کربوفيل (Fiberall)، و لوپراميد (Imodium) اين داروها را مطابق دستورعمل مصرف کنيد.

پزشک ممکن است يکى از داروهاى زير را تجويز کند:

- داروهاى ضد انقباضى مثل ديفنوکسيلات (Lomotil) سه يا چهار بار در روز، آتروپين، يا پروپانتلين. اين داروها ممکن است باعث خشکى دهان و کم‌تحرکى مثانه شوند.

- داروهاى مخدر عبارتند از: کدئين ۱۵ تا ۳۰ ميلى‌گرم دو تا سه بار در روز و پارگوريک (محلول‌هاى الکلى و کافوردار داروهاى مخدر) يک قاشق چايخورى هر چهار ساعت.

اين داروها آرامبخش هستند و در صورتى‌که رانندگى مى‌کنيد يا با ماشين‌آلات کار مى‌کنيد، از مصرف آنها خوددارى نمائيد.

- داروهاى ضد اضطراب هنگامى که افزايش فشارهاى روحى علائم شما را آشکارا بدتر مى‌کند، توصيه مى‌شود.

توجه داشته باشيد که هيچ يک از اين داروها بدون دستور مصرف خاص توسط پزشک نبايد به کودکان داده شوند.