|
|
|
اين عارضه با بروز تاول‌هاى کوچک متعدد مشخص مىشود و در اثر تماس مستقيم با برخى اجسام آزاردهنده پديد مى‌آيد. اين واکنش کاملاً موضعى است و تنها پوستى را که در معرض تماس با عامل مربوطه است، درگير مى‌کند (مثل التهاب پوستى‌اى که به‌علت بند ساعت ايجاد مىشود). از طرف ديگر مواد محرکى مثل صابون که با سطح وسيعى از بدن تماس مى‌يابند، ممکن است باعث التهاب پوستى عمومى شوند. التهاب پوستى تماسى به سه روش ايجاد مىشود که عبارتند از: تحريک، حساسيت‌زائي، و حساسيت‌زائى نورى.
|
|
|
|
|
|
|
|
التهاب پوستى تحريکى نوعى جوش يا قرمزى پوست است که ظرف چند دقيقه يا چند ساعت بعد از تماس با مادهٔ محرک ايجاد مىشود. يکى از مثال‌هاى آن پروپيلن گليکول است که اغلب به‌عنوان نرم‌کننده به مواد آرايشى افزوده مىشود. مثال معروفى که در کتاب آلکساندر فيشر با نام التهاب پوستى تماسى ذکر شده است، مردى است که بعد از به‌کار بردن ژلهٔ ک -واى (حاوى پروپيلين گليکول) بعد از آميزش جنسى دچار التهاب وسيع آلت شده است.
|
|
|
|
|
برخى از ضايعات پوستى در اثر اشعه ماوراء بنفش ايجاد مى‌شوند. اين اشعه ممکن است با يک مادهٔ بى‌ضرر وارد واکنش شود و يک فرآوردهٔ سمى و حساسيت‌زا توليد کند. وقتى فرآوردهٔ حاصل با پوست تماس يابد منجربه التهاب پوستى تماسى مىشود. مواد رايجى که در اثر نور حساسيت‌زا مى‌شوند عبارتند از: لوسيون‌هائى بعد از اصلاح صورت و عطرها. شما ممکن است اين مواد را بدون هيچ عارضه در خانه مصرف کنيد، ولى وقتى با نور خورشيد مواجه مى‌شويد، مراقب باشيد.
|
|
|
|
|
اين عارضه مربوط به بروز واکنش حساسيتى واقعى نسبت به مواد حساسيت‌زا است. بعد از حساس‌سازى اوليه هرگونه تماس بعدى يک التهاب پوستى حساسيتى حاد ايجاد مى‌کند. مثال‌هاى اين موارد فراوان هستند:
|
|
|
۱. لاستيک:
|
|
لاستيک‌هاى مصنوعى حاوى مواد گوناگون ضداکسيدکنندگي، محافظت‌کننده، و عمل آورنده هستند تا خاصيت ارتجاعى آنها حفظ شود. اين مواد افزودنى بيش از لاستيک طبيعى باعث ايجاد حساسيت و التهاب پوستى تماسى مى‌شوند. اين عوارض در اکثر لباس‌هاى خيس، کلاه‌هاى شنا، گيره‌هاى بيني، و توپى‌هاى گوش ايجاد شده‌اند. لاستيکى که در کفش به‌کار مى‌رود ممکن است باعث ايجاد التهاب پوستى در روى پا شود. ساير پوشش‌هائى که مواد لاستيکى دارند عبارتند از: شلوارهاى داراى کمربند لاستيکي، سينه‌بند، زيرشلواري، دستکش و حتى کاندوم. التهاب پوستى ناشى از اين لوازم تنها وقتى ايجاد مىشود که مستعمل و فرسوده شوند.
|
|
|
جالب است که بدانيد نوعى از اين عارضه به نام 'خارش دلقک' که معمولاً در اثر استفاده از بندهاى نوارى قابل ارتجاع دلقک‌ها يا لباس زير تنگ ايجاد مىشود، معمولاً به‌دليل واکنش به خود مواد لاستيکى ايجاد نمى‌شود، بلکه مادهٔ سفيد‌کننده‌اى که براى شستن آنها استفاده مىشود با پلاستيک ترکيب مى‌گردد و رسوبت تحريک‌کننده‌اى روى پارچه‌باقى مى‌گذارد. براى جلوگيرى از عارضه خارش دلقک بندهاى قابل ارتجاع نو خريداى کنيد و آن را از مواد رنگبر شستشوى لباس جدا نگه داريد.
|
|
|
۲. نيکل
|
|
مردم بيش از همهٔ فلزات به نيکل حساسيت دارند. اين فلز در گردنبندها، حلقه‌ها، دستبندها، و بندهاى ساعت يافت مىشود. حتى برخى از عينک‌ها نيکل دارند. جوش‌هاى پوستى‌اى که معمولاً ايجاد مى‌شوند کاملاً محدود به ناحيهٔ تماس پوستى هستند و معمولاً بايد به‌صورت يک هشدار تلقى شوند. کروم، جيوه، و ترکيبات آنها نيز ممکن است باعث بروز التهاب پوستى تماسى شوند.
|
|
|
۳. داروهاى موضعى:
|
|
بسيارى از اجزاء تشکيل‌دهندهٔ داروهاى موضعى مى‌توانند باعث بروز التهاب پوستى تماسى شوند. برخى آنتى‌بيوتيک‌ها (نئومايسين مثل نئوسپورين، سولفوناميدها، پنى‌سيلين)، آنتى‌هيستامين‌ها (ديفن هيدرامين، پرومتازين)، بى‌حس‌کننده‌ها (بنزوکائين)، و ضدعفونى‌کننده‌ها (تيمروزال، هگزاکلروفن) از شايع‌ترين اين مواد هستند.
|
|
|
۴. پاپيتال سمّي، بلوط و سماق سمّى:
|
|
اين گياهان داراى يک مادهٔ سمى روغنى به نام اوروشيول در شيرهٔ برگ‌ها، ريشه‌ها، ساقه‌ها و بخش‌هاى مختلف گل‌هاى خود هستند. حشرات با جويدن برگ‌ها باعث خارج شدن مادهٔ چسبناک اوروشيول مى‌وشند و به اين ترتيب حتى لمس گياه سالم مى‌تواند باعث التهاب پوستى شديد شود. قرمزى و تورم ظرف ۱۲ تا ۴۸ ساعت بعد از تماس ايجاد مىشود و به دنبال آن تاول‌هاى کوچکى روى ناحيه تماس پديد مى‌آيد. خارش شديد هميشه وجود دارد. بعد از چند روز تاول‌هاى کوچک رويه مى‌بندند و بعد از ۱۰ تا ۱۴ روز التهاب پوستى برطرف مىشود.
|
|
|
در صورتى‌که با پاپيتال سمي، بلوط، يا سماق سمى تماس پيدا کرديد، هرچه زودتر محل تماس را با صابون و مقدار زيادى آب بشوئيد. اين عمل از پخش شدن مادهٔ چسبناک اوروشيول به ساير قسمت‌هاى پوست جلوگيرى مى‌کند و ممکن است تا حدى از نفوذ آن ممانعت نمايد. اگر به اندازهٔ کافى سريع عمل کنيد، ممکن است به‌طور کلى از بروز بثورات پوستى جلوگيرى کنيد. مايع تراوش شده از اين ضايعات پوستى باعث گسترش ضايعه نمى‌شود، ولى بايد از خاراندن و ترکاندن تاول‌ها خوددارى کنيد تا از عفونت‌‌هاى ثانويه جلوگيرى شود. بهترين راه براى رهائى يافتن از گياه پاپيتال سمى پاشيدن مواد علف‌کش يا کندن آنها با استفاده از دستکش‌هاى وينيل و آستين بلند است. اين گياهان را براى دور ريختن در کيسه‌هاى پلاستيکى قرار دهيد. اين مواد را نسوزانيد زيرا اوروشيول با دود منتشر مىشود و تنفس اين دود مى‌تواند باعث بروز التهاب پوستى در سراسر بدن گردد که ممکن است نياز به بسترى شدن داشته باشد. همچنين به خاطر داشته باشيد که اگر حيوانات خانگى با اين گياهان تماس پيدا کنند، شما ممکن است با نوازش کردن اين حيوانات بى‌ضرر که خود آنها مبتلا نشده‌اند، دچار ضايعات پوستى شويد.
|
|
|
بعضى از درختان متعلق به خانوادهٔ آناکاردياسه (Anacardiaceae)، که با پاپيتال سمى رابطه دارند عبارتند از: درخت انبه، درخت لاک ژاپني، و درخت بلادر. اگر شما به پاپيتال سمى حساسيت داريد به اين درختان نيز حساس هستيد. يک دوجين داروى عاميانه براى مقابله با پاپيتال سمى وجود دارد ولى داروهاى ساده زير که براى کليهٔ اشکال التهاب پوستى ذکر شده‌اند، بهترين راه مداوا هستند.
|
|
|
۵. ساير مواد رايج:
|
|
اين فهرست هرگز کامل نمى‌شود، ولى برخى از مواد حساسيت‌زاى شايع عبارتند از: فرمالائيد موجود در لباس‌هاى نو که اتوى آنها دوام زيادى دارد (همواره قبل از پوشيدن، کاملاً آنها را بشوئيد)، مواد مصرفى در دباغى چرم، مواد پاک‌کننده کف حمام، رنگ‌هاى صنعتي، چسب‌ها، روغن‌هاى برش، مواد فرکنندهٔ مو (گليسيريل مونوتيوگليوکولات)، رنگ مو، لاک ناخن، مواد پاک‌کنندهٔ لاک ناخن، مواد آرايشى چشم، و لانولين.
|
|
|
|
|
پرهيز از مواد آزاردهنده تنها راه جلوگيرى از التهاب پوستى تماسى است. اين مسئله مسلماً مستلزم مشخص شدن عامل حساسيت‌زا است. شما و پزشک متخصص پوست اغلب با مشکل رديابى پيچيده‌اى مواجه مى‌شويد. در برخى از موارد مثل جواهرات نيکل‌دار، علت واضح و پيشگيرى آسان است. با وجود اين جواهرات آب طلا داده شده وقتى لايه بسيار نازک طلاى آنها از بين برود، از علل شايع و اغلب تشخيص داده نشدهٔ التهاب پوستى هستند.
|
|
|
در مرحلهٔ تاولى حاد (مثل تماس با پاپيتال سمي) به‌کار بردن يک پارچهٔ مرطوب شده با آب سرد به مدت ۳۰ دقيقه ۴ تا ۶ بار در روز تسکين‌دهنده است و خارش را برطرف مى‌کند. استات آلومينيم رقيق (که تحت عنوان محلول بورو فروخته مىشود)، سرم نمکي، يا محلول بيکربنات سديم نيز ممکن است در خشک کردن تاول‌ها مؤثر باشند.
|
|
|
کرم کورتيزون موضعى در مرحلهٔ تاولى حاد مؤثر نيست ولى ممکن است ترميم ضايعه را در مرحلهٔ رويه بستن تسريع کند. آنتى‌هيستامين‌ها کمکى نمى‌کنند ولى آرامبخش هستند و ممکن است هنگام شب خارش را کاهش دهند. خاراندن ممکن است باعث عفونت ثانويه شود که در اين شرايط بايد يک آنتى‌بيوتيک موضعى مثل باسيتراسين به‌کار رود.
|
|
|
بثورات پوستى وسيع و شديد، به‌ويژه در مواردى‌که روى صورت و نواحى تناسلى ايجاد مى‌شوند بايد توسط پزشک درمان شوند. پزشک ممکن است يک کورتيکواستروئيد خوراکى مثل پردنيزولون براى کاهش التهاب تجويز کند. اين دارو را دقيقاً طبق دستور مصرف کنيد زيرا کورتيکواستروئيدها داروهاى پرعارضه‌اى هستند که بايد کاملاً طبق دستور مصرف شوند.
|
