دورهٔ پیش از تاریخ (۲)

سفال نخودى رنگ شوش بسيار ظريف و نازک است و رنگ سفال‌ها روشن و سفيد مايل به زرد يا سبز کمرنگ است. نقش‌ها قهوه‌اى يا بنفش تيره و سياه است. موضوع بنفش بيشتر نقوش هندسي، اشکال حيوانات و نقوش انسانى است. در طبقهٔ اول شوش، سفال‌ها بحد اعلاى کمال رسيده است.

سفال نخودى رنگ منقوش که همزمان با سفال منقوش شوش توليد شده در مناطقى از جمله تپه‌ گيان نهادند و تل باکون در ۲ کيلومترى تخت‌جمشيد هم بدست آمده است. و زيباترين آنها در ايقربولاغ در پانصد مترى موشه‌لان اسماعيل‌آباد کشف شده است.

شهر سوخته در حدود سال ۳۰۰۰ ق.م داراى سازمان حکومتى شهرى بود. الواح پيش ايلامى و مهرهاى استوانه‌اى و اثر آنها بر گل رس، و ظروف سفالى به ويژه کاسه‌هاى لب ريخته، شواهدى است از اين‌که اين جامعه شهرى داراى ابزار مديريت کشاورزى بوده است. صنعت سفالگرى شهر سوخته در محلى واقع در ۲۹ کيلومترى شهر سوخته. که ويرانه‌هاى آن بنام رود بيابان شناخته مى‌شود، متمرکز بود.

در تپه حسنلو شهرى کشف شده که متعلق به سده‌هاى دهم تا نهم ق.م است که ديوارهايى قطور و بناهايى از نوع کاخ يا معبد دارد. در اين شهر کارگاه‌هاى فلزکارى و سفال‌سازى نيز ديده شده است. حسنلو در نزديکى سلدوز و جنوب غربى درياچه اروميه قرار دارد و محدوده‌اى است که در اوايل هزاره اول ق.م حکومت مانى‌ها در آن تأسيس شد و هنر و فرهنگ قسمت غربى ايران را مشخص مى‌سازد. در مقابر حوالى آن چسدها در سطح صافى همراه با مقدارى اشياء زينتى و سفالى که در آن زمان مرسوم بوده دفن شده‌اند. اين سفال‌ها اغلب سياهرنگ و گاهى نيز قرمزرنگ هستند و روى آن‌ها برجستگى‌هايى ديده مى‌شود و فرم ظروف بيشتر به شکل‌هاى حيوانات و يا انسان است.