|
|
|
| روزنامه‌نگارى پيشرفته در مرز روزنامه‌نگارى عينى و روزنامه‌نگارى تشريحى، جايگاه تازه‌اى مى‌يابد. ديگر، پاسخ به عناصر خبر تکافوى نياز خبرى خوانندگان را نمى‌کند و پرسش‌هاى ديگر را نيز بايد پاسخ‌هاى مناسب و درخور نياز مخاطبان دربرداشته باشد.
|
|
| برخى از اخبار على‌رغم آنکه به عناصر خبر پاسخ مى‌گويند، اما در عرف روزنامه‌نگارى پيشرفته به اخبار خنثى معروف هستند. پرداخت اطلاعات درست در اين‌گونه اخبار نه تنها به نياز خبرى مخاطبان پاسخ مى‌گويد، بلکه تصويرى تازه از خبر پيش روى مخاطب قرار مى‌دهد.
|
|
| بدين منظور مى‌توان از اطلاعات آرشيوي، محفوظات خبرى که بر اثر استمرار کار روزنامه‌نگارى در ذهن خبرنگار جمع شده و ساير منابع براى تکميل خبر سود جست و با استفاده از اين اطلاعات به بازآفرينى خبر پرداخت و خبرى با توجه به مشى روزنامه به خوانندگان ارائه کرد.
|
|
| به‌عنوان مثال اگر ميزان مبادلات بازرگانى دو کشور 'الف' و 'ب' در مدت شش ماه در خبرى ذکر شده باشد مى‌توان با ذکر ارقام، مبادلات تجارى دو کشور را طى يک‌سال گذشته مانند تنوع محصولات مورد مبادله و همچنين رشد يا کاهش، موازنه يا عدم تکميل کرد. بايد توجه داشت اطلاعات آرشيوى به‌نحوى در تنظيم و بازآفرينى خبر بيايد که حالت کهنگى آن بر خوانندگان مشهود و معلوم نشود. اطلاعات تکميلى هرچند که با مشى روزنامه‌نگار سازگار است اما بايد بدون اظهارنظر و تفسير باشد و ذکر اينکه اين مبادلات به سود است يا زيان در حيطه خبر نمى‌گنجد.
|
|
|
|
| واقعيت خبر غيرقابل تغيير است. ويراستاران حرفه‌اى مطبوعات به‌روشنى مى‌دانند که ماهيت خبر تغييرناپذير است يعنى خبر را نمى‌توان قلب کرد و آن را تغيير داد. اگر باران شديد منجر به جارى شدن سيل در شهر مى‌شود، نمى‌توان به‌جاى سيل از زلزله نام برد، خودکشى را نمى‌توان قتل يا ترور تعبير کرد. رسالت خبرى اقتضاء مى‌کند که خبر بى‌کم و کاست و بدون تفسير و اظهار نظر به آگاهى همگان برسد. آنچه در مورد ويرايش خبر از جمله اختصار و کوتاه کردن آن و تغيير سبک نگارش و تنظيم تکنيکى گفته شد در مورد ويرايش کتاب صدق نمى‌کند. سبک نوشته و کتاب اگر به مذاق ويراستار کتاب خوش نيايد او حق تغيير سبک نوشته را ندارد. آنچه بين ويرايش خبر و کتاب و هر نوشته ديگرى مشترک است اصلاح اغلاط املائى و رعايت دستور زبان است. البته بايد گفت ويرايش کتاب کارى بس وقت‌گير و دشوار و از سرعت ويرايش مطبوعاتى که لازمه امور روزنامه‌نگارى است، به دور است، اما کارى تخصصى است و ويراستاران کتاب به گروه‌هاى مختلف و تخصص‌هاى گوناگون تقسيم مى‌شوند و از عموميت و کليت کار روزنامه‌نگارى مستثنى هستند.
|
|
| به‌طورکلى ويرايش کتاب نيز به دو جنبه فنى و محتوائى تقسيم مى‌شود که ويرايش فنى متعدد و متنوع است، مثل اعمال قواعد رسم‌الخط و نشانه‌هاى فصل و وصل، پاراگراف‌بندي، تنظيم پانوشت‌ها و اراجاع‌ها، يک‌دست کردن ضبط واژه‌ها و اصطلاحات، مشخص کردن عناوين آثار با پاره‌اى واژه‌ها و عبارات، ضبط لاتينى اصطلاحات فنى و مفاهيم علمي، تعيين محل تصاوير، اشکال، نمودارها و جداول، اجراء ضوابط فرمول‌نويسي، تطبيق سلسله مراتب عنوان‌ها، زير عنوان‌ها و ديگر امور فني.
|
|
| در ويرايش محتوائى محدوديت اصلى ويراستار در تغيير سبک اثر است که حريم صاحب اثر و نويسنده به‌شمار مى‌آيد و بسيار حساس است و جز با اجازه خود نويسنده نمى‌توان در آن دست برد. ويراستار کتاب ترجه شده نيز فقط در عرصه حفظ يک‌دستى زبان مى‌تواند اظهارنظر و عمل کند.
|
|
| وظايف تحريرى ويراستار (سردبير)
|
|
| وظيفه تحريرى ويراستار از دو جنبه قابل بررسى است. يکى ويرايش و دومى گزينش. ويرايش به معنى حک و اصلاح اخبار و مطالب است که از نظر فرم يا واژگانى و محتوا صورت مى‌گيرد.
|
|
| ويراستارى که روزانه ده‌ها خبر را از نظر مى‌گذارد، از نظر فرم ملزم به رعايت سبک خاص روزنامه است. اين غير از رسم‌الخط واحدى است که همه خبرنگاران و نويسندگان روزنامه موظف به رعايت آن هستند. هر روزنامه براى نگارش مطالب خود سبک ويژه‌اى دارد و بسيارى از جرايد داراى فهرست مشروحى از کلمات و عبارات ممنوعه هستند که نبايد از آنها در روزنامه استفاده شود. در اين مورد به‌طورکلى مى‌توان توصيه کرد که ويراستاران در ويرايش واژگانى به اصلاح اين نکات توجه کنند:
|
|
| - اصلاح جمله‌هاى درهم و شلوغ و مقلوب.
|
|
| - به‌کار نبردن بيش از اندازه صفت.
|
|
| - جلوگيرى از اطناب کلام و طول و تفصيل زائد.
|
|
| - حذف عبارات غيراخلاقى و مبتذل.
|
|
| در مورد سخنرانى‌ها، مذاکرات مجلس و سخنان پيش از دستور، برخى مصاحبه‌ها و گزارش‌ها، روزنامه‌ها به اختصار به آن مى‌پردازند، مگر آنکه مشى روزنامه در جهت نقل کامل آنها باشد، اما به‌طور اعم اندازه اين نوع مطالب از ميزانى که عرف روزنامه‌نگارى تعيين کرده است، نبايد تجاوز کند و ويراستار بايد به حذف زوايد آن بپردازد، اغلاط دستورى را صحيح کند و اسامى و تاريخ‌هائى که بر اثر شتاب خبرنگار، امکان اشتباه در آن وجود دارد، مورد بررسى قرار دهد.
|
|
| در برخى جرايد، قانون کلى اين است که بايد تأثير و نتيجه اختصار و خلاصه‌نويسى را هميشه موردنظر قرار داد، اما اين امر به معنى آن نيست که مطالب را طورى کوتاه کنيم که نارسا و ناقص شود. روش خلاصه‌نويسى مثلاً در مورد سخنرانى اين است که مهم‌ترين و بارزترين قسمت هر سخنرانى را از آن استخراج کنيم و به‌صورت گفتارى يا ضمير اول شخص درآوريم. در کار اختصار فقط به نکات اساس سخنرانى نياز است. به‌عبارت ديگر بايد لب کلام را به چاپ رساند در عين حالى که به روح سخنرانى لطمه وارد نشود.
|
|
| در مورد برخى اخبار، بولتن‌ها و خبرهائى که چاپ آن به شرط اختصار ضرورى است، مهارت بيشترى در ايجاز آن بايد به‌کار گرفته شود. به‌نحوى که اطلاعات اساسى خبر حذف نشود. با وجود اين هميشه اين نکته را بايد در نظر داشت که در مورد اخبار کاملاً حياتى و مهم براى اختصار حد و مرزى وجود دارد و آن را نبايد بيش از حد کوتاه کرد.
|
|
| وظيفه گزينشگرى ويراستار علاوه بر انتخاب سبک تنظيم خبر، انتخاب تيترهاى اصلي، سوتيترها (خلاصه تيتر)، زير تيتر، روتيتر و ميان تيترها، گزينش خبرهاى ضرورى از ميان صدها خبر، تشخيص براى تلفيق خبر، تغيير جهت خبر و... تشکيل مى‌دهد.
|
