تفاوت اسباب‌بازی با اسبابِ بازی

نياز به داشتنِ اسباب‌بازى براى کودکان، نيازى واقعى و انکارناپذير است. کودکان، براى بازي، به هر چيزى متوسل مى‌شوند؛ گاه ريش پدر، گاه گوشوارهٔ مادر، گاه عصاى پدربزرگ و زمانى انگشتانهٔ مادربزرگ. آنان، براى بازى کردن، به ابزار و اسباب نياز دارند و در هر موقعيت و مکانى که باشند، آن را براى خود فراهم مى‌کنند.

بايد به اين نکته توجه داشته باشيم که ميان اسباب‌بازى و اسباب‌ِ بازى تفاوت وجود دارد. هنگامى که از اسباب‌بازى سخن مى‌گويم، منظور توليدات صنعتگران و کارخانه‌ها است که اسباب‌بازى‌هائى مانند توپ، عروسک، ماشين، تفنگ، آدم آهني، انواع لگوها، جورچين‌ها و ... را مى‌سازند و به بازار عرضه مى‌کنند. ولى 'اسباب‌ِبازي' ها وسايلى هستند که بدين‌منظور ساخته نشده‌اند و کودک، با کمک نيروى تفکر، تخيل و خلاقيت خويش، از آنها استفاده مى‌کند که بعضى از آنها از اسباب‌بازى‌هاى ساخته‌شدهٔ کارخانه‌ها مفيدتر، سازنده‌تر و ارزان‌تر هستند. موادى مانند خاک، شن، ماسه، آب، برف، چوب، گل، سنگ، کاغذ و وسايل دور ريختنى و ... که مورد علاقهٔ کودکان ملل مختلف قرار دارند، جزء اين دسته به‌شمار مى‌آيند.

نکتهٔ قابل توجه اين است که، برخلاف 'اسباب‌بازى‌' که دامنهٔ تنوع محدودى دارد، اسباب‌ِ بازى نامحدود است. وقتى کودکى بر تکهٔ چوبى سوار مى‌شود و به خيال خود، اسب‌سوارى مى‌کند، در واقع چوب براى او نوعى اسباب‌ِبازى است. هنگامى که چادر مادر را به‌عنوان ديوار خانهٔ خود مورد استفاده قرار مى‌دهد، چادر براى او اسبابِ‌ بازى است. هنگامى که با قاشق بر قابلمه مى‌کوبد هم قاشق و هم قابلمه براى او حکم اسبابِ بازى را دارد.

اسباب‌ِ بازى معمولاً به‌عنوان 'اسباب‌بازي' خريد و فروش نمى‌شود و هر چيزى امکان دارد به‌عنوان اسباب‌ِ بازى مورد استفادهٔ کودک قرار گيرد. کودکان، همان‌گونه که به 'اسباب‌بازي' نيازمند هستند، به 'اسباب‌ِ بازي' هم احتياج دارند.

مربيان و پدران و مادران با آگاهى از اين امر، مى‌توانند به اين پديده خلاقانه دامن بزنند و اطمينان داشته باشند که با استفادهٔ نامتعارف از ابزارهاى پيراموني، موجب پرورش خلاّقيت فرزند آنها مى‌شود.

رعايت اعتدال در فراهم آوردن 'اسباب‌بازي' و 'اسبابِ بازي' ، مى‌تواند سلامت و شادابى آتى فرزند ما را بيمه کند. اسباب‌بازى‌ها بر روح و روان کودک تأثير مى‌گذارند و در رشد و تکامل و شخصيت کودک مؤثر هستند، ولى اگر چنانچه همين اسباب‌بازى‌ها بر اساس اصول روانشناسى و تربيتى انتخاب نشوند، آثار ياد شده منفى و مخرب خواهد بود.

از اين‌رو، تأکيد مى‌شود که اولياء کودک و مربيان در تهيه و انتخاب اسباب‌بازى‌ها اطلاعات و آگاهى‌هاى لازم را کسب کنند و نهايت دقت را به خرج دهند. متأسفانه، دقتى که بعضى از پدران و مادران در خريد وسايل غير ضرورى و تشريفاتى منزل دارند، بيشتر است تا خريد اسباب‌بازى‌هائى که به‌نظر روانشناسان بر رشد شخصيت کودک تأثيرى به‌سزا مى‌گذارند.

اسباب‌بازى‌ها را متناسب با سن، رشد (سن عقلي)، رغبت و تمايلات، استعدادها، قدرت جسمى و جنس کودک انتخاب کنيد. اين وسايل بايد شامل اشيائى باشد که کودک را در آموختن هماهنگى چشم و دست، تناسب شکل‌ها و رنگ‌ها، برآورد ارزش اين کارها و جور کردن شکل‌ها و قالب‌ها، دستکارى کردن، تغيير دادن، در جستجوى جزئيات برآمدن، يارى رساند.