|
|
| مفهوم اصلى پيشگيرى از عفونت‌هاى آميبى و ژيارديائى به اين معنا است که در مناطقى که آميبياز شايع مى‌باشد، وضع اقتصادي، شرايط زندگى و آموزش بهداشت افراد را بهبود بخشند. به‌طور اختصاصى‌تر اين موارد مى‌توانند به پيشگيرى کمک زيادى بکنند:
|
|
| - بهداشت محيط زيست، سالم‌بودن مخازن آب و مواد غذائي
|
| - کشف مخازن عفونت (ناقلان سالم) و درمان آنها
|
| - آموزش بهداشت در سطح وسيع
|
|
| کيست‌هاى آنتامبا هيستوليتيکا و ژيارديا نسبت به مواد ضدعفونى کننده شيميائى مانند کُلرينه‌نمودن به‌طور قابل‌توجهى مقاوم هستند و مى‌توانند در يک محدوده وسيعى از pH و فشار اسمزى زنده بمانند، درحالى که در مقابل خشکي، گرما (حدود ۵۵ درجه سانتى‌گراد) و انجماد، بسرعت ازبين مى‌روند.
|
|
| کيست اين تک‌ياخته‌ها در آب تميز مى‌تواند تا ۲۰ هفته زنده بماند. آنها ۴۵ درجه حرارت را ۳۰ دقيقه و ۵۰ درجه را فقط پنج دقيقه تحمل مى‌کنند. کيست‌ها به‌نسبت درمقابل امتين (Emetin) و ياترن (Yatren)، مقاوم مى‌باشند. همچنين کُلُر با غلظتى که براى ازبين بردن باکترى‌ها در آب، بکار مى‌رود (۲/۰ تا ۵/۰ ميلى‌گرم در ليتر) روى کيست‌ها بى‌اثرند، اما مقدار زيادتر يعنى ۲ تا ۴ ميلى‌گرم در ليتر کيست‌ها را در ۲۰ تا ۳۰ دقيقه ازبين مى‌برد، ولى آن آب ديگر قابل شرب نيست. مؤثربودن کُلُر روى کيست‌ها و از بين بردن آنان به pH آب نيز بستگى دارد. يعنى هرچه pH بالاتر باشد، اثر کشندگى کُلُر کمتر است. وجود اجسام آلى در آب، اثر کلر و کلرآمين را کاهش مى‌دهد، بنابراين کيست‌ها را در آب‌هاى تميز سريع‌تر از فاضلاب مى‌توان ازبين برد.
|
|
| کلرور جيوه با غلظت ۲۵۰۰/۱ و پرمنگنات پاسيم کمتر از ۱%، فرمالدئيد ۵/۰%، ليزول ۱% و اسيد کربنيک ۱% به‌يقين کيست‌ها را ازبين مى‌برند. افزودن اوزون به آب به‌نسبت ۵/۰ تا ۱ قسمت اوزون بر يک ميليون قسمت آب در مدت ۵ دقيقه حدود ۹۹% کيست‌ها را نابود مى‌کند. باتوجه به اينکه مقدار اوزون در آب بسرعت کاهش مى‌يابد، بنابراين نمى‌تواند اثرى طولانى داشته باشد. بعضى از پژوهندگان، يُد را که به‌مقدار کم مصرف مى‌شود، مزهٔ آب را تغيير نمى‌دهد و به pH آب نيز بستگى ندارد، پيشنهاد مى‌کنند.
|
|
| يکى از روش‌هاى مطمئن براى جلوگيرى از ورود کيست‌ها به آب آشاميدني، عبور آب از درون فيلترهاى دياتومين است.
|
|
| روش‌هاى ته‌نشين کردن کيست‌ها نتيجه مطلوبى ندارد، چون در هر ساعت فقط ۵/۲ سانتى‌متر پائين مى‌روند. بهترين روش براى ازبين بردن کيست تک‌ياخته‌ها قراردادن موادغذائى خام مثل سبزى‌ها و ميوه‌ها در آب‌جوش، به‌مدت ۳۰ ثانيه، يا بکاربردن اسيداستيک ۵% و يا قراردادن در سرکهٔ معمولى مى‌باشد.
|
|
| انتقال مستقيم مدفوع به دهان ازطريق دست‌ها و مواد غذائى آلوده، بسيار معمول است و بنابر اين، بهسازى محيط و بهداشت فردى و اجتماعى در پيشگيرى و کنترل بيمارى از اهميت زيادى برخوردار است.
|
|
| از آنجا که به‌طور معمول، ازنظر زمانى و مکانى بين تماس و ظهور بيمارى رابطهٔ مستقيمى وجود ندارد، اپيدمى نادر است. آموزش بهداشت در آميبياز و ژياردياز بايد بخش مهمى از برنامه آموزش را در کنترل انتقال عفونت از راه مدفوع دهان، بخصوص براى مادران دانش‌آموزان و اشخاصى که ازنظر شغلى دراجتماع مؤثر هستند، مانند پيشه‌وران مواد غذائي، به‌اجراء درآيد.
|
|
| به منظور بهبود بخشيدن وضع بهداشت و سالم‌سازى مخازن آب و مواد غذائى مى‌بايد تک‌ياخته‌هاى روده‌اى بيمارى‌زا ازطريق برنامه‌هاى وسيع کنترل شود و تازمانى که چنين
پيشرفت‌هائي، بخصوص در مناطق بومى (آندميک) اين تک‌ياخته‌ها، بدست نيايد، نتيجه مطلوبى حاصل نخواهد شد. براى تحقق چنين هدفى نياز به طرح و اجراء برنامه‌هائى است که در زير توضيح
داده شده است.
|
|
|
|
| آموزش بهداشت فردى و اجتماعي، به منظور کنترل آميبياز و ژياردياز در بلندمدت از اهميت زيادى برخوردار است. مسائل مهم بهداشتى اوليه بايد به‌طور مداوم در مدرسه‌ها، منازل و
اماکن عمومى يادآورى گردد. خريدارى و استفاده از مواد غذائى ازطريق فروشندگان دوره‌گرد، در ابتلاء به اين بيمارى تهديدى دائمى محسوب مى‌شود. از آنجا که کنترل اين افراد کار آسانى
نيست، چنان‌چه آلوده باشند، مى‌توانند در انتشار اين عفونت‌ها نقش مهمى داشته باشند.
|
|
| کنترل اپيدمى در آميبياز و ژيارديوز
|
|
| اپيدمى آنها، بخصوص آميبياز، به‌طور معمول در مناطق بومى (آندميک) که انتقال آلودگى شايع است، مشاهده مى‌شود. به طور معمول اپيدمى نادر است و در بيشتر موارد زمانى ايجاد
مى‌شود که فاضلاب به داخل آب آشاميدنى نفوذ نمايد. درمان افراد آلوده، بهسازى محيط و همچنين بهداشت محيط در امر پيشگيري، بسيار مؤثر هستند.
|
|
| کشف مخازن عفونت و درمان آنها
|
|
| همانطور که پيش از اين نيز گفته شد، ممکن است آميبياز و ژياردياز با علايم حاد و يا بدون علايم بالينى باشند.
|
|
| - زمانى که بيمارى با علايم حاد آشکار مى‌شود، به‌طور معمول به‌آسانى توسط پزشک و تکنسين‌هاى متبحر تشخيص داده شده، تحت درمان قرار مى‌گيرند و از آنجا که در اشکال حاد بيماري، به‌طور معمول کيست دفع نمى‌شود، بنابراين، در چنين مواردى خطر شيوع بيمارى وجود ندارد.
|
|
| - در مواردى که بيمارى بدون علامت مى‌باشد، افراد مبتلا با نقش حامل در جامعه وجود دارند. چنان‌چه نمونهٔ مدفوع آنها توسط افراد ورزيده در آزمايشگاه مورد بررسى قرار گيرد،
به‌احتمال زياد تشخيص داده مى‌شوند. در مناطق بومى (آندميک) براى درمان آنها توافقى وجود ندارد. زيرا معتقد هستند احتمال عفونت مجدد خيلى زياد است. اما در مواردى که سوشن‌هاى
بيمارى‌زا شيوع داشته باشند يا اينکه ناقلان کيست با موادغذائى در تماس باشند، درمان به‌منظور پيشگيرى از انتشار انجام مى‌گيرد.
|
|
|
|
| با توجه به اينکه انسان تنها ميزبان طبيعى آنتامبا هيستوليتيکا مى‌باشد مى‌توان در مناطقى که افراد مدام درمعرض آلودگى به اين انگل هستند، درمان همگانى را به اجراء
درآورد. با تکرار درمان همگانى از آندميسيته آميبياز کاسته خواهد شد، ولى عوارض جانبى داروها را نيز بايد درنظر داشت. داروهاى مورد استفاده به‌طور معمول يکى از آميب‌کش‌هاى
مجراى روده يا از آميب‌کش‌هائى هستند که هم در روده و هم خارج روده مؤثر مى‌باشند. در مورد ژياردياز هيچ‌گاه درمان همگانى توصيه نمى‌شود.
|
|
| دفع بهداشتى فضولات و سالم نگاهداشتن مخازن آب و مواد غذائى
|
|
| يکى از مؤثرترين راه‌هاى پيشگيرى آميبياز، دفع فضولات انساني، شستشوى دست‌ها بعد از اجابت مزاج و قبل از خوردن غذا مى‌باشد. حفاظت منابع آب آشاميدنى از آلودگى آن به کيست
تک‌ياخته از اهميت زيادى برخوردار است، زيرا ممکن است کيست‌ها روزها يا هفته‌ها در آب زنده بمانند. در مناطق بومى (آندميک) جوشانيدن و ازصافى عبور دادن آب آشاميدنى از ضدعفونى
کردن، مؤثرتر است. با اينکه نقش مگس و سوسک خانگى در انتقال اين تک‌ياخته‌ها نسبت به عوامل ميکروبى کمتر مى‌باشد، ولى از اهميت خاصى برخوردار است. بنابراين، کنترل اين حشره‌ها در
پيشگيرى از انتقال تک‌ياخته‌هاى روده‌اي، ازجمله آنتامبا هيستوليتيکا و ژيارديا بسيار مؤثر مى‌باشد. بهداشتى نمودن و دورنگهداشتن مواد غذائى از منابع آلودگى يکى از عوامل
مؤثر پيشگيرى است، ولى ازآنجا که سالم‌بودن غذا نمى‌تواند از رفتار اجتماعى و فرهنگى افراد جامعه جدا باشد، بايد دفع‌کنندگان کيست را که درگير تماس با مواد غذائى هستند، به‌طور
فعال پيداکرده، درمان شوند و آموزش بهداشت براى اين افراد بايد توسعه يابد و به‌انجام برسد.
|
