از سه تا چهارسالگی

کودک، در چهارسالگى کنجکاو است که اشياء چرا و چگونه به‌وجود مى‌آيند. موضوعاتى را فراهم آوريد که کنجکاوى بچه‌ها را تحريک کند. به پرسش‌هاى او با سادگى و صداقت پاسخ دهيد و براى يافتن پاسخ، به همراه کودکان از کتاب‌هاى مرجع استفاده کنيد. کارهاى علمى ساده‌اى انجام دهيد، مثل کار کردن با آهنربا که چه چيزهائى را مى‌ربايد، يخ زدن آب، کاشتن بذر گياهان و به پرواز درآوردن بادبادک در روز بادي.

- از اين سن درک مفاهيم عددى شروع مى‌شود. معمولاً کودکان اين سن مفاهيم ۱ و ۲ و ۳ را مى‌توانند درک کنند و شايد بتوانند چند شماره را پشت سر هم بشمارند؛ اما ممکن است چندتائى را از قلم بيندازند. موضوعات مورد علاقهٔ آنان را مثل شيريني، فنجان، عروسک و .... بشماريد. به بچه‌ها اجازهٔ شمارش آنها را بدهيد. اعداد را در اتاق به بچه‌ها نمايش دهيد و براى اين کار از تقويم، نمودار، ترازو و خط‌کش استفاده کنيد.

- مهارت‌هاى زبان و لغات او را افزايش دهيد. هر روز فرصت‌هائى براى خواندن داستان، به‌طور گروهى يا انفرادي، براى کودکان فراهم آوريد. کودکان را تشويق کنيد که قصه بگويند. قصه‌هاى آنها را روى نوار ضبط کنيد و وى را تشويق کنيد تا دربارهٔ موضوع مورد علاقهٔ خود سخن بگويد.

- کودکان را به فعاليت‌هاى هنرى مانند کار با رنگ، مداد شمعي، گچ، مدادرنگي، گِل، خميربازى تشويق کنيد.

- فرصت‌هائى براى بازى با آجرهائى در اندازه‌ها و شکل‌هاى مختلف براى کودکان ايجاد کنيد.

- در اين سن کودکان از موسيقى لذت مى‌برند و قادر هستند آهنگى را زمزمه کنند. امکاناتى فراهم آوريد که کودک بتواند کارهائى مانند آوازخوانى و ساختن آهنگ انجام دهد. کودکان را به خواندن تشويق و صداى آنها را ضبط و صداى ضبط‌شده را دوباره پخش کنيد تا بچه‌ها به همراه آن بخوانند.

- از دو تا چهارسالگى مکعب‌هائى با رنگ‌هاى متفاوت که هر ضلع آنها پنج تا هفت سانتى‌متر باشد، براى کودکان مناسب است. کودک با اين مکعب‌ها مى‌تواند اشکال هندسى گوناگون بسازد، و با در کنار هم قرار دادن رنگ‌هاى گوناگون، فکر و انديشه و نيروى سازندگى و تشخيص خود را پرورش دهد.

- کودک در سه تا چهارسالگي، قادر به سوار شدن به سه‌چرخه، به حرکت درآوردن وسايل مختلف (واگن) و بالا رفتن از نردبان‌هاى مخصوص ژيمناستيک است. ترسيم خطوط در سه‌سالگى هنوز به‌صورت مخدوش است، ولى در يک جهت است و از تکرار جلوگيرى مى‌شود.

- در سه تا چهارسالگى بازى‌هاى مورد علاقهٔ دختران برش، طراحى و شيرينى‌پزي، بازى در آشپزخانه، بازى با عروسک، پوشيدن لباس مخصوص و بازى‌هاى مورد علاقهٔ پسران عمليات ساختمانى با بلوک‌ها، نجارى و چوبکاري، بازى با وسايل و اسباب‌بازى‌هاى حمل و نقل، سه‌چرخه‌سواري، بازى در کوچه و خيابان با گِل و شن است.

- کودکان در اين سن مى‌توانند به‌طور يکنواخت و مستقيم بدوند و به آسانى از دويدن باز ايستند، به دور خود بچرخند، بالا بروند و بجهند.

- از توانائى برقرارى تعادل برخوردار هستند و مى‌توانند روى نرده يا ميزى پهن راه بروند و تعادل بدن و حرکات خود را حفظ کنند.

- توانائى آنان در پرتاب توپ در حال پيشرفت است و مى‌توانند توپى را تا حدى در بالاى سر خود پرتاب کنند.

- با رشد عضلات ظريف و افزايش تسلط بر آنها، علاقه‌مندى کودکان به رنگ‌آميزي، نقاشي، تا زدن کاغذ و ساختن اسبا‌ب‌بازى‌ها بيشتر مى‌شود.

- براى کودکان چهارساله که معمولاً از بازى بر روى پلکان لذت مى‌برند، مى‌توانيم پيشنهاد کنيم که يک يک، به‌ نوبت، ابتدا از يک پله و بعد دو پله و سپس احتمالاً سه پله شروع به پريدن کنند. بايد به خاطر داشت که بازى در پلکان بدون ترتيب قبلي، احتمال خطر فراوان دارد؛ اما در صورتى‌که زير نظر فردى بزرگسال و با توجه به قابليت‌هاى حسى - حرکتى کودکان باشد، موجب آن خواهد شد که هر يک از کودکان فعاليت متناسب با ميزان مهارت خويش انجام دهد.

- کودک، در چهارسالگي، سعى مى‌کند از رنگ‌ها به تناوب سود ببرد. براى مثال، ابتدا شيءِ قرمزرنگ، سپس آبى و دوباره قرمز و بعد آبى و همين‌طور الى آخر را به‌کار ببرد.

- در چهارسالگى به‌سرعت دوچرخه مى‌راند و با مهارت دور مى‌زند و مى‌تواند روى يک پا لى‌لى کند. در اين سن، دخترها و پسرها دوچرخه‌سوارى و توپ‌بازى را دوست دارند و در اين بازى‌ها تا اندازه‌اى مهارت پيدا کرده‌اند و همچنين از بازى‌هائى که صبر و حوصله مى‌خواهد مثل 'جورچين' و مجموعهٔ اسباب‌بازى‌هاى فکرى و دقيق‌تر لذت مى‌برند. دختر، در اين سن، مى‌تواند عروسک خود را استحمام کند و بعد، در حالى که لالائى مى‌گويد، او را بخواباند.

- کودک، در چهارسالگي، از بريدن قطعات کاغذ رنگى و چسباندن آنها بر روى مقوا لذت مى‌برد. سه‌چرخه، هواپيما، کشتي، اتومبيل و انواع عروسک‌ها و جعبه‌هاى بزرگ که بچه با آن هزار و يک کار مى‌تواند بکن، طناب و وسايل ورزشى بازيچه‌هاى مطلوب او هستند.

- بازى‌هاى باقاعده از حدود چهارسالگى آغاز مى‌شود.

- رفتار کودک در چهارسالگى دقيق و ظريف‌تر مى‌شود، مى‌تواند لباس خود را بپوشد و بند کفش خود را ببندد. کودکان را تشويق کنيد خودشان لباس بپوشند، خودشان لباس خود را دربياورند، غذاى خود را بکشند، سفره را بچينند و گياهان را آبيارى کنند و به هنگام رفتن به توالت خودشان لباس‌ها را درآورند، بپوشند، دست خود را بشويند و خشک کنند.

- اکثر کودکان چهارساله به هنگام مجسمه‌سازى اشياء مشخصى مى‌سازند، و درست کردن و اضافه کردن را به خراب کردن و دوباره‌سازى ترجيح مى‌دهند.

- در چهارسالگي، با مکعب‌ها، طرح‌هاى خام و مارپيچ درست مى‌کند که با سستى روى هم سوار مى‌شوند.

- در سه و نيم‌سالگى خط مايل و در چهارسالگى مربع مى‌کشد.

- در چهارسالگى به بازى با عده‌اى بيشتر از دو سه نفر از همسالان خود علاقه نشان مى‌دهد، ولى نمى‌تواند مدت زيادى در اين بازى‌هاى دسته‌جمعى شرکت داشته باشد. کودک مى‌آموزد که شرکت در بازى‌هاى جمعى مستلزم اين است که او و ديگران به نوبت از اسباب‌بازى استفاده کنند.

- کودک، در چهارسالگي، مکعب‌هاى بازى را در کنار هم مى‌چيند و سپس با لگد آنها را به هم مى‌زند تا ببيند چه اتفاقى مى‌افتد.

- حرکات ظريف آنان رشد بهترى مى‌کند و مى‌توانند با مکعب‌هاى اسباب‌بازى برج‌هاى بلندى بسازند.

- فهرست اسباب‌بازى‌هاى مناسب براى کودکان از سه تا چهارسالگى:

نردبان - وسايل نجارى (چکش، ميخ و ...) - وسايل آشپزى (ظرف‌هاى کوچک غذاخورى و آشپزى و ...) - وسايل و اسباب‌بازى‌هاى حمل و نقل مثل واگن، گارى دستي، کاميون، تراکتور، جرثقيل - قايق - هواپيما - کشتى - اتومبيل - انواع عروسک - قطعات کاغذ رنگى - مکعب‌هاى چوبى - آهن‌ربا، قطعات آهن - ظرف‌هاى کوچک غذاخورى و آشپزى - جارو دستى و برقى - تختخواب عروسک - خانهٔ عروسکى - حيوانات گوناگون - ماشين آتش‌نشانى - الاکلنگ - سرسره - تاب - تلفن - سه‌چرخه - خميربازى - گِل رُس - ماسه - سه‌چرخه - انواع جورچين (از ساده به مشکل‌تر) - وسايل نقاشى (مداد شمعي، گچ، آبرنگ، قلم‌مو).