قلمروهای قشقائی‌ها

قلمرو گرمسيرى (قشلاق) قشقائى‌ها از قلمرو سردسيرى (ييلاق) آن وسعت بيشترى دارد. منطقه گرمسيرى حد جنوبى فارس در امتداد ساحل خليج‌فارس گسترده است - سرحد شرقى آن در شهرستان لارو جهرم قرار دارد که هم مرز با طوايف عرب و باصرى است. حد جنوبى اين منطقه را جلگه ساحلى تشکيل مى‌دهد. در مغرب خط مرزى منطقه قشقائى در حوالى بهبهان قرار دارد که در اين قسمت با مناطق گرمسيرى طوايف کهگيلويه يکى مى‌شود. خط شمالى از حدود شمال غرب لار آغاز مى‌گردد و پس از گذشتن از حوالى جهرم و فيروزآباد به کازرون و از آنجا به سرحد غربى در نزديک بهبهان ختم مى‌گردد. قلمرو سردسيرى بيشتر در شمال استان و از لحاظ وسعت کمتر از قلمور گرمسيرى و در حدود نصف آن است. قلمرو سردسيرى شامل سه منطقه اصلي: سرحدات، حوالى اردکان و کمهر، چهاردانگه و 'شش‌ ناحيه' است.(حبيب‌الله پيمان، توصيف و تحليلى از ساختمان اقتصادي، اجتماعى و فرهنگى ايل قشقائى ص ۳۷ - ۳۵). ييلاقات چهاردانگه و شش ناحيه از مناطق مسکونى قديمى قشقائى‌ها است و ييلاقات اطراف اردکان فارس 'وکمهر' و 'کاکان' جديد‌تر است. اين دو منطقه داراى آب و هواى متفاوت، يکى منطقه پست با ارتفاع پراکنده و هواى گرم و باران‌هاى زمستاني، ديگرى سرزمين مرتفع با هواى سرد و برف و باران زمستانى و بهارى قلمرو گرمسير قشقائى شامل دشت‌هاى گسترده و داراى خاک نرم و آفتاب‌خورده مساعدى است. پس از ريزش اولين باران پائيزي، انواع علف‌هاى گرمسيرى مى‌رويند و بهترين مراتع را در تمام مدت زمستان براى دام‌ها آماده مى‌سازد. قشقائى‌ها در اين منطقه به زراعت ديم مى‌پردازند و داراى باغ‌هاى فراوان و متنوعى هستند.

هرکدام از طايفه‌هاى ايل قشقائى از چند تيره و هر تيره از چند 'بُنکو' و هر بُنکو از چند خانواده تشکيل مى‌شود. در طايفه‌هاى کوچک‌تر 'بُنکو' ها داراى مکان ثابت و پايدارى نيست، ولى وقتى در يک محل استقرار يابد مى‌توان آن را دهکده‌اى ناپايدار درنظر گرفت که مى‌تواند از جائى به‌جاى ديگر انتقال يابد.

'بُنکو' ها واحدهاى اجتماعى عشايرى هستند که عينيت دارند. مانند دهکده‌ها که واحدهاى اجتماعى روستائى را تشکيل مى‌دهند 'بُنکو' ها در جايگاه‌هاى مشخصى که در طول منطقه ديده مى‌شوند و از تعداى چادر مجاور هم تشکيل مى‌گردند. تيرها از ترکيب چند بنکو پديد مى‌آيند و در مقايسه با اجتماعات روستائى هر تيره به‌منزله قلمرو دهستانى است که تعدادى آبادى را دربر مى‌گيرد که با فاصله‌هاى کم و بيش جدا از هم واقع شده‌اند. طايفه‌هاى مختلف ايل قشقائى که از حدود ۲۰۰ تيره تشکيل گرديده‌اند، وضع ثابتى ندارند بلکه همواره درحال تغيير و دگرگونى هستند. پاره‌اى از تيره‌ها و طايفه‌ها به‌علت از هم‌پاشيدگى و خردشدن جزءِ طايفه‌هاى ديگر در مى‌‌آيند.