بیماری هاری در ایران

اين بيمارى از قديم در نقاط مختلف دنيا وجود داشته و از ۴۰۰۰ سال پيش به نام بيمارى ترس از آب (Hydrophobia) شناخته شده است. آگاهى از وضعيت بيمارى هارى در کشورهاى مختلف هميشه مورد توجه سازمان جهانى بهداشت بوده است، ولى از آنجا که بعضى مراکز هارى دنيا، اطلاعات کافى درمورد اين بيمارى در اختيار سازمان‌هاى بين‌المللى قرار نمى‌دهند، آمار و گزارش‌هاى منتشر شده توسط سازمان جهانى بهداشت نمى‌تواند وضعيت بيمارى هارى را در جهان، آنطور که هست، نشان دهد.

طبق گزارش‌هاى غيررسمي، هرساله حدود پنجاه هزار انسان و ميليون‌ها حيوان در اثر ابتلاء به هارى جان خود را ازدست مى‌دهند. سالانه ۵ تا ۶ ميليون نفر که در اثر گزش حيوان‌هاى هار در معرض ابتلاء به اين بيمارى هستند، عليه بيمارى هارى درمان مى‌شوند. از نظر همه‌گيرى شناختي، بيمارى هارى در دنيا به دو شکل هارى شهرى (Urban rabies) و هارى وحشى (Sylvatic rabies) وجود دارد. هارى شهرى به‌طور معمول بين گوشت‌خواران اهلي، بخصوص سگ‌ها و گربه‌ها شايع است. در اوايل قرن بيستم که هارى در بين سگ‌ها به صورت اپى‌زئوسى‌هاى کم‌وبيش گسترده در نقاط مختلف دنيا وجود داشت، برخى کشورها نظير آمريکاى شمالي، کانادا و کشورهاى اروپائى با انجام برنامه‌هاى مبارزه با هارى موفق شدند در داخل شهرها هارى شهرى را ازبين ببرند.

در کشورهاى در حال پيشرفت اقدام‌هاى مؤثرى براى کنترل اين بيمارى به‌عمل نيامده است و هارى شهري، همانند گذشته در سگ‌ها و حيوان‌هاى اهل شايع است و به‌ طور معمول انتقال بيمارى از سگ به سگ و حيوان‌هاى اهلى و در نهايت به انسان مشاهده مى‌شود و چرخهٔ بيمارى در انسان با مرگ شخص مبتلا پايان مى‌پذيرد.

هارى وحشى در بين گرگ‌ها، روباه‌ها، شغال‌ها، خفاش‌هاى خونخوار (Vampire bats)، خفاش‌هاى حشره‌خوار و ميوه‌خوار شايع است و حيوان‌هاى مذکور در مناطق مختلف دنيا مخازن دايمى ويروس هارى هستند و در عين حال مى‌توانند بيمارى را به حيوان‌هاى اهلي، مانند سگ‌ها و نشخوارکنندگان و گه‌گاه به انسان منتقل کنند.

بيمارى هارى در ايران

در ايران مانند بيشتر کشورهاى دنيا بيمارى هاري، از نظر بهداشتى و اقتصادى حايز اهميت است. به ‌تقريب همهٔ استان‌هاى کشور کم و بيش آلوده هستند. همه‌ساله موارد زيادى هارى در حيوان‌هاى مختلف، بخصوص سگ‌ها، مشاهده مى‌شود. در استان‌هاى شمالى ايران روباه، شغال و سگ ناقلان ويروس اين بيمارى هستند. در استان‌هاى شمال غربى و غرب، گرگ‌ها مخازن طبيعى ويروس هارى و همچنين ناقل آن هستند. به‌طور کلى در اکثر شهرها و روستاها، هارى شهرى بين سگ‌هاى ولگرد و گربه‌ها شايع است.

در جريان بيست سال اخير موارد هارى حيوانى در سراسر کشور روبه فزونى گذاشته و اين افزايش موارد هارى حيوانى موجب ازدياد مجروحان گزيده‌شده را فراهم کرده است و باتوجه به ازدياد آگاهى مردم در مورد خطرهاى ناشى از گزش حيوان‌ها، همه‌ساله تعداد زيادى مجروح در مراکز درمان ضدهارى در نقاط مختلف کشور عليه هارى واکسينه مى‌شوند. به‌طورى که در سال ۱۹۹۸ تعداد ۶۵،۶۳۲ نفر در مراکز مختلف کشور عليه هارى درمان شده‌اند. در جريان سال‌هاى ۱۹۷۴ تا ۱۹۹۸ ميلادى درمجموع ۵۹۴،۶۸۷ نفر که به‌وسيله حيوان‌هاى هار و يا مشکوک به هارى مجروح شده بودند، زير پوشش درمان ضدهارى پس از آلودگى قرار گرفتند و در اين مدت، ۸۶۰۲ حيوان گزنده که اغلب آنها سگ‌هاى ولگرد بودند، پس از آزمايش در انستيتو پاستور ايران، هار تشخيص داده شدند و ۴۱۷ انسان نيز دراثر ابتلاء به هارى جان خود را ازدست دادند. بيشتر اين افراد پس از گزيده شدن به‌علت عدم آگاهى، به‌ مراکز درمان ضدهارى مراجعه نکردند و عدهٔ کمترى از آنان با مدتى تأخير مراجعه کرده بودند.