حساسیت و مقاومت در مقابل بیماری

دوره نهفتگى

در مردان، دورهٔ کمون بيمارى درحدود ۲ تا ۷ روز و اولين نشانه‌ها بصورت ترشح چرکى مجرا يا سوزش ادرارى يا هردو خودنمايى مى‌نمايد. حدود ۱۰% موارد عفونت در مردان و ۵۰% در زنان، بدون علايم بالينى است.

سير طبيعى

سير طبيعى عفونت گونوکوکى ژنيتال، در زنان هنوز به‌خوبى شناخته نشده است، ولى محل اوليهٔ استقرار عفونت، ناحيهٔ آندوسرويکس مى‌باشد و احتمال دارد که مجرا و رکتوم ازطريق تماس بعدى با ترشح‌هاى آلودهٔ واژينال گرفتار گردند. تعداد بسيارى از زنان آلوده، بدون علامت هستند و موارد باليني، ممکن است بصورت افزايش ترشح‌هاى واژن، سوزش ادراري، تکرر ادرار و بى‌نظمى قاعدگى بروز نمايد. سرويسيت گونوکوکى در زنان آبستن در رابطه با سقط خودبخودي، افزايش موارد زايمان زودرس، پارگى زودرس کيسهٔ آب، کوريوآمنيونيت و مرگ‌ومير پريناتال باشد، ولى مشخص نشده است که آيا اينگونه عوارض، ناشى از خود عفونت گونوکوکى يا عفونت‌هاى همراه آن يا حتى عوامل ديگر باشد. در ۱۰ تا ۲۰% زنان مبتلا به آندوسرويسيت گونوکوکى ممکن است سرانجام، بيمارى التهابى داخل لگنى (PID) بروز نمايد و گاهى به عواقب وخيمى بينجامد.

انتشار جغرافيائى

وضعيت جهانى و منطقه‌اى بيماري: شيوع بيمارى در نقاط مختلف دنيا يکسان نمى‌باشد و در کشورهاى پيشرفته از وفور بيشترى برخوردار است. به‌طورى که برطبق آمارهاى موجود در کشور آمريکا در سال ۱۹۸۱ تنها دوميليون مورد سوزاک تأييد شده تحت درمان قرار گرفته‌اند و در سال ۱۹۸۳ نيز يک‌ميليون مورد جديد، گزارش شده است. به‌علت ناشناخته‌اى شيوع بيمارى در ماههاى تير تا شهريور هرسال بيش از ساير مواقع است.

وضعيت بيمارى در ايران: مطالعهٔ فراگيرى در اين مورد صورت نگرفته، ولى براساس شواهد موجود، موارد مقاوم به پادزيست‌هاى (آنتى‌بيوتيک‌هاي) مختلف و حتى سفترياکسون، بسيار يافت مى‌شود.

روند زمانى

اين بيمارى به‌طور معمول بصورت اسپوراديک عارض مى‌شود و روند زمانى خاصى نيز ندارد.

تأثير سن، جنس، شغل و موقعيت اجتماعى

بيشترين موارد بيمارى در مردان ۲۰ تا ۲۴ ساله و در زنان ۱۸ تا ۲۴ ساله ديده مى‌شود. موارد گزارش‌شده در مردان، بيشتر از زنان (نسبت ۱۰ به ۱ در کشورهاى در حال پيشرفت و ۵/۱ به ۱ در کشورهاى پيشرفته) بوده است.

تأثير عوامل مساعدکننده

شيوع اين بيمارى به سن، جنس، وضع تأهل، نحوه رفتار جنسي، وضع اقتصادى - اجتماعى و فراوانى بى‌بندوبارى‌هاى جنسى درجامعه، ارتباط دارد. همچنين شيوع بيمارى درکشورهاى پيشرفته، در غيرسفيدپوستان بيشتر از سفيدپوستان و در افراد مجرد بيشتر از افراد متأهل بوده است. احتمال بروز عفونت دوبارهٔ گونوکوکى و ابتلا به سالپنژيت در زنان روسپى که از نظر HIV مثبت بوده‌اند، بيشتر از زنان HIV منفى بوده است.

حساسيت و مقاومت در مقابل بيمارى

حساسيت به سوزاک، عموميت دارد و گرچه پادتن‌هاى سرمى و ترشحى نيز عليه نايسرياگونورا تشکيل مى‌شود، ولى به‌علت نامتجانس بودن پادتن‌هاى ضد انواع مختلف گونوکوک، آلودگى‌هاى مجدد نيز شايع مى‌باشد. زنانى که از وسايل ضدباردارى داخل رحمى استفاده مى‌کنند، جهت ابتلا به سالپنژيت حساس‌تر هستند و مبتلايان به نقايص کمپلمان، نسبت به باکتريمى گونوکوکى حساس مى‌باشند. همچنين ازآنجا که اين ميکروب، بيشتر باعث آلودگى سلول‌هاى پوششى استوانه‌اى و ترانزيشنال مى‌شود، زنان بالغ که واژن آنها از اپى‌تليوم اسکواموس مطبق، پوشيده شده است، نسبت به افراد نابالغى که واژن آنها از سلول‌هاى استوانه‌اى و بينابينى پوشيده شده است، مقاومترند.

ميزان حمله‌هاى ثانويه

احتمال انتقال سوزاک در يک تماس جنسى واحد، از زن آلوده به مرد، درحدود ۱۸ تا ۲۵% ذکر شده است و تماس‌هاى جنسى مکرر، بر اين ميزان مى‌افزايد، درحالى که احتمال انتقال عفونت از فرد مذکر به مؤنث، به‌تقريب ۷۵% مى‌باشد.

منابع و مخازن، نحوهٔ انتقال بيمارى و دورهٔ قابليت سرايت

تنها ميزبان طبيعى گونوکوک، انسان است و ازآنجايى که اين عفونت در زنان در نيمى از موارد، بدون علامت است يا داراى علايم بالينى قابل اغماضى مى‌باشد، زنان آلوده بدون علامت بالينى مهمترين مخزن عفونت به حساب مى‌آيند. خطر انتقال بيماري، به‌نحوهٔ تماس با فرد مبتلا بستگى دارد. درحدود ۶۰ تا ۸۰% زنانى که با مردان مبتلا به اورتريت گونوکوکي، مقاربت مى‌نمايند، مبتلا به سرويسيت گونوکوکى خواهند شد. درحالى که تنها ۲۰ تا ۳۰% مردانى که با زنان مبتلا مقاربت نمايند، آلوده مى‌گردند. علت اين اختلاف هم روشن است: غشاى مخاطى واژن و سرويکس طى تماس جنسى با تعداد بيشترى گونوکوک، تماس پيدا مى‌کند. فارنژيت گونوکوکي، بيشتر دراثر مقاربت دهانى با مردان مبتلا به سوزاک عارض مى‌گردد. مقاربت دهانى با زنان مبتلا به سوزاک بندرت ممکن است باعث انتقال ميکروب به دهان و ايجاد فارنژيت بشود. اين بيمارى ازطريق لواط نيز منتقل مى‌گردد و انتقال آن ازطريق مادر به نوزاد در حين زايمان نيز راه شايعى است. ازآنجا که گونوکوک‌ها در محيط خشک خارج، بسرعت ازبين مى‌روند، انتقال آنها توسط وسايل و لوازم آلوده بسيار نادر مى‌باشد و بيشتر ازطريق حوله و لباس آلوده صورت مى‌گيرد. اين بيمارى حتى در کودکان بزرگتر از يکساله نيز دراثر تماس يا تجاوز جنسى ايجاد مى‌شود. درصورتى که سوزاک درمان نشود، ممکن است تا چندين‌ماه بعد براى ديگرى مسرى باشد و اين حالت، بيشتر در افراد بدون علامت، اتفاق مى‌افتد. ولى با درمان مؤثر، درعرض چند ساعت، قابليت سرايت بيمارى ازبين مى‌رود.