| هدف بهداشت شغلى عبارت است از: ارتقاء و نگاه‌دارى بيشترين درجهٔ رفاه جسمي، روانى و اجتماعى کارگران همهٔ مشاغل. تدابير لازم براى حفاظت کلّيِ سلامت کارگران در يک کميتهٔ مشترک سازمان بهداشت جهانى و سازمان بين‌المللى کار مورد بررسى قرار گرفته است (در سال ۱۹۵۳). اين کميته توصيه‌هاى زير را نموده است:
|
|
|
|
|
|
| در بسيارى از کشورهاى رو به پيشرفت سوء تغذيه عامل مهمى است که در بدى وضع سلامت کارگران و پائين بودن بازده کار سهيم است. سوء تغذيه مى‌تواند متابوليسم عوامل بيمارى‌زاى سمى و ساز و کارهاى تولرانس (Tolerance) را هم آسيب برساند. برابرِ قانونِ کار در کارخانه‌هايى که تعداد کارگران از دويست و پنجاه نفر بيشتر باشد تأسيس غذاخورى به‌عنوان بخشى از تأسيسات کارخانه اجبارى است. و هدف آن است که با رعايت مقررات بهداشتى غذاى متعادل يا يک خوراک ساده (Snack) به بهاى مناسب در اختيار کارگران گذاشته شود. لازم است اين اقدام با آموزش کارگران در مورد اهميت غذاى متعادل همراه باشد. اگر کارگر غذاى خود را با خود به محل کار مى‌آورد بايد يک جاى مطمئن و غير آلوده پيش‌بينى شود تا وى بتواند پيش از صرف غذا آن را در آن محل نگهدارى کند و آلوده و فاسد هم نشود. هم‌چنين بايد جايى جدا از محل کار تأمين شود به‌طورى که غذا در يک محيط بهداشتى خورده شود.
|
|
| مبارزه با بيمارى‌هاى واگير
|
|
| کارخانه جاى بسيار مناسبى براى تشخيص زودرس بيمارى‌ها، درمان، پيشگيرى و بازتوانى است. در هر جايى نظر کلى بر آن است که بيمارى‌هاى واگير را شناسايى کرده و به‌وسيلهٔ درمان و يا بيرون بردن بيمار از محل کار از آلوده شدن ديگران جلوگيرى شود. بيمارى‌هاى واگير و مهم در کشورهاى رو به پيشرفت عبارتند از: سل، حصبه، هپاتيت‌هاى ويروسي، آميبياز، انگل‌هاى روده‌اي، بيمارى مالاريا و گاهى بيمارى‌هاى آميزشي.
|
|
| بايد براى جلوگيرى از بيمارى‌هاى واگير قابل پيشگيرى برنامه‌هاى ايمن‌سازى کافى وجود داشته باشد. سياه‌زخم، تب‌مالت و تب Q نمونه‌هاى بيمارى‌هاى واگير هستند که منشاء شغلى دارند و مبارزه با آنها تدابير بهداشتى ويژه‌اى را به هنگام دست‌کارى مواد و لوازم به هنگام کار ايجاب مى‌کند.
|
|
|
|
| بايد به هنگام تأسيس کارخانه براى جلوگيرى از انتشار بيمارى‌هاى واگير از راه آب، غذا و وسايل ديگر به نکات ذيل توجه شود:
|
|
| - تأمين آب آشاميدني: تأمين آب آشاميدنى تميز و به مقدار کافى يکى از نيازهاى اساسى به هنگام تأسيس همهٔ کارخانه‌ها است. بايد از به‌کار بردن ليوان مشترک براى نوشيدن آب پرهيز شود زيرا موجب انتشار بيمارى‌هاى عفونى مى‌شود. نصب شير آب جهنده در جاهاى مناسب بايد افزايش يابد.
|
|
| - غذا: فراهم‌کردن غذا به‌صورت بهداشتى و نگهدارى بهداشتى غذاهايى که فروخته مى‌شود ضرورى است. آموزش کارگرانى که با مواد غذايى سروکار دارند و انجام تدابير ديگر براى جلوگيرى از همه‌گيرى‌هاى بيمارى‌هاى معدى - روده‌اى لازم است.
|
|
| - مستراح: بايد به تعداد کافى مستراح و آب‌ريزگاه بهداشتى - براى زنان جداگانه و براى مردان جداگانه و در جاهاى مناسب ساخته شود. توصيه آن است که براى هر بيست و پنج نفر کارگر حداقل يک مستراح بهداشتى (زنانه جدا و مردانه جدا) ساخته شود و اگر تعداد کارگران از صد نفر بيشتر باشد براى هر پنجاه نفر اضافى هم يک مستراح بايد ساخته شود. بايد زباله‌دان و جاى آشغال طورى باشد که از تخم‌ريزى مگس و کرمينه‌ها پرهيز شود.
|
|
| - نظافت کلى کارخانه: بايد ديوارها، سقف و راهروها به‌وسيلهٔ رنگ‌هاى شسته‌شدنى رنگ‌آميزى شده و حداقل هر سه سال يک بار هم دوباره رنگ شوند. بايد اين نقاط دست‌کم هر شش ماه يک‌بار شسته شوند. بايد گرد و غبارى که بر کف زمين و ماشين‌ها مى‌نشيند به‌موقع به‌وسيلهٔ جاروبرقى يا مواد مرطوب‌کننده تميز و برداشته شوند تا دوباره به‌وسيلهٔ ارتعاش ماشين يا ساختمان به هوا بلند نشوند. براى پيشگيرى از حوادث رعايت استانداردهاى کلى پاکيزگى ماشين‌ها اهميت اساسى دارد. اين کار در کارآمدى و افزايش روحيهٔ کارگران هم تأثير دارد.
|
|
| - فضاى کافي: بودن سطح کافى و فضاى کافى نه تنها براى جلوگيرى از عفونت‌هاى تنفسى - بلکه براى آسايش محيط کار هم - لازم است. استاندارد توصيه شده عبارت است از ۹/۷ متر مکعب فضا براى هر کارگر. فضاى بالاتر از ۵/۴ متر از کف زمين جزو اين حساب به‌شمار نمى‌آيد.
|
|
| - روشنايي: اگر نور محل کار کم باشد سبب ضعف بينايي، افزايش حوادث، کاهش توليد و فرآورده‌هاى ساخته‌شدهٔ نامطلوب (برگشتي) مى‌شود. از اين گذشته اگر کمبود روشنايى مدت دراز طول بکشد موجب نقص بينايى دائمى مى‌شود. و بنابر اين بايد نور کافى و مناسب - طبيعى يا مصنوعى يا هر دو - وجود داشته باشد. و هر جا که در کارخانه کارگرها کار و يا از آن عبور مى‌کنند به اندازهٔ کافى روشن باشد. استانداردهاى روشنايى براى کارهاى گوناگون تهيه شده است. در جاهايى که کارهاى دقيق انجام مى‌شود بايد ۷۵ -۵۰ شمع بر فوت (شمع فوت عبارت است از يک واحد روشنايى برابر با يک لومن Lumen نور بر يک فوت مربع و تقريباً ۷۶/۱۰ لوکس مى‌باشد.) روشنايى باشد. براى کارهاى عادى ۱۲ - ۶ شمع - فوت روشنايى کافى است. بايد روشنايى راهروها حداقل نيم‌شمع / فوت باشد.
|
|
| - تهويه و گرما: بدى تهويه علاوه بر آنکه موجب افزايش احتمال آلودگى به‌صورت شخص به شخص مى‌شود بر کارآمدى جسمى و روانى کارگران هم آسيب مى‌رساند، هم‌چنين براى مبارزه با بخارهاى زيان‌آور، گازها و غبارها، و پيشگيرى از بروز ضعف در کارگران و ايجاد حادثه تهويهٔ مناسب لازم است. در هر کارخانه‌اى بايد براى حفظ امنيت و ايجاد امنيت هر اتاق کار تهويهٔ کافى با جريان هواى آزاد به‌صورت مناسب و کارآمد تدارک ديده شود و گرما همچنان باشد که کارگر در شرايط مناسب و راحت قرار گيرد و از آسيب بر سلامت او جلوگيرى شود.
|
|
| - حفاظت در برابر خطرها: بايد طرح محيط کار چنان باشد که کارگران در برابر خطرهاى مربوط به گرد و غبار، بخارها و ديگر مواد سمى حفظ شوند.
|
|
| - مسکن: در مناطق صنعتى به‌طور معمول کمبود مسکن وجود دارد. کارگران بيشتر از مناطق روستايى مى‌آيند. بايد وضع مسکن کارگران نزديک کارخانه با تسهيلات تفريحى و اجتماعى و بهداشتى جامعهٔ اصلى مرتبط باشد. برنامه‌ريزى و منطقه‌بندى شهرى به‌شدت مطلوب است.
|
|
|
|
| هدف از خدمات بهداشت حرفه‌اى حفظ سلامت بدنى و هم‌چنين ثبات وضع روان‌شناختى کارگران است. کارگران صنايع افرادى هستند مستعد تأثيرپذيرى از عشق، پاداش، طرد، ارضاءِ شغلي، پاداش و انضباط. اينک دوران ارباب - رعيتى در صنايع سر آمده است و بايد کارگران به‌طور انفرادى و گروهى به رسميّت شناخته شوند، و تدابيرى براى مراقبت از امور آنها انديشيده شود، و فرصت پيشرفت مهارت‌هاى مناسب و توانايى‌هاى فردى داشته باشند.
|
|
| اهداف نهايى بهداشت روانى در صنايع عبارتند از:
|
|
| - ارتقايِ بهداشت و شادى براى کارگران؛
|
|
| - شناسايى نشانه‌هاى فشار عاطفى و اطمينان از تخفيف فشارها در صورت امکان؛
|
|
| - درمان کارگران مبتلا به ناراحتى‌هاى رواني؛
|
|
| - بازتوانى بيمارشدگان.
|
|
| اقدامات مربوط به زنان و کودکان
|
|
| زنان کارگر به تدابير حفاظتى ويژه نياز دارند؛ مانند:
|
|
| - جنين در حال رشد به عوامل زيان‌آور حساسيت بيشترى از مادر خود دارد، (به‌عنوان مثال در برابر مسموميت از متيل‌مرکوري)؛
|
|
| - براى برخى کارها ممکن است زنان نامناسب‌تر از مردان باشند، باردارى مى‌تواند توان مقابله با بسيارى از عوامل کارى را کاهش دهد؛
|
|
| - زنان به‌طور اساسى کمتر از مردان به خوراک خود توجه دارند و هم‌چنين در شرايط اقتصادى دشوار خوراک خود را محدود مى‌کنند؛
|
|
| - ميزان ميرايى شيرخواران در کودکان زنانى که در صنايع کار مى‌کنند بيشتر است.
|
|
| وسايل حفاظتى زير براى ايمنى زنان کارگر در نظر گرفته مى‌شود:
|
|
| - به زنان باردار چهار ماه مرخصى زايمانى داده مى‌شود که شش هفته از اين مدت پيش از زمان احتمالى زايمان است و در اين مدت به آنها مزاياى بارداري به‌صورت نقدى پرداخت مى‌شود.
|
|
| - تدارک خدمات رايگان براى مراقبت‌هاى پيش از زايمان، زايمان و پس از زايمان.
|
|
| - کار کردن زنان در بين ساعات هفت شب تا شش صبح منع شده است. زنان از انجام کارهاى سنگين که بيش از جدول تعيين شده براى اين منظور باشد معاف هستند.
|
|
| - کار کردن زنان در معادن زيرزمينى ممنوع است.
|
|
| - کارخانه‌هايى که بيش از سى زن کار کنند بايد شيرخوارگاه (مهدکودک) داشته باشند. و نيز زنان و کودکان از انجام بعضى کارهاى خطرناک بازداشته شده‌اند.
|
|
| - هيچ کودک کمتر از ۱۴ ساله‌اى نبايد در کارخانه يا معدن کار کند و يا به کارهاى خطرناک گمارده شود.
|
|
|
|
| آموزش بهداشت يک نياز پايه‌اى براى سلامتى است و يک اقدام ارتقايى مهم به‌شمار مى‌رود. بايد آموزش بهداشت در مجموعه‌هاى صنعتى در همهٔ سطوح وجود داشته باشد؛ از جمله: سطح مديريت، سرپرستي، کارمندان، کارگران، رهبران اتحاديه‌هاى بازرگانى و رهبران جامعه.
|
|
| موضوع‌هاى آموزش بهداشت بايد گوناگون و شامل؛ بهداشت فردى و حفاظتى تا مشارکت کارگران در برنامه‌ريزى و عملى کردن همهٔ برنامه‌هاى بهداشتى در صنعت، باشد.
|
|
|
|
| اينک تنظيم خانواده يک عامل قطعى و تعيين‌کننده براى بهبود کيفيت زندگى به‌شمار مى‌رود و در مورد کارگران صنايع هم اين امر صادق است. بايد کارگران از هنجار خانوادهٔ کم‌جمعيت پيروى کنند.
|
