روش‌هاى مختلفى براى غذا دادن به طيور وجود دارد که بسته به شرايط محيط و سليقه مرغدار، ممکن است مورد عمل قرار گيرد.
چگونگى غذا دادن نيز مانند طرز تهيه فرمول غذائى از نظر اقتصادى بسيار مهم است و انتخاب روش‌هاى مناسب مى‌تواند کمک زيادى به مرغدار بنمايد.
نکاتى که در اين مورد بايستى موردنظر قرار گيرد عبارتند از:
۱. طرز نگهدارى و جايگاه- وقتى‌که گله‌هاى مرغ به‌طور محبوس نگاهدارى مى‌شوند و از چرا و گردش در روى خاک و محوطه آزاد و همچنين از تابش اشعه خورشيد به‌طور آزاد محروم هستند جيره غذائى آنها بايد به‌طور دقيق مورد توجه قرار گيرد. زيرا نور آفتاب اغلب سبب به‌وجود آمدن ويتامين در بدن مىشود.
از طرف ديگر گياهان و علوفه‌اى که در زمين چراگاه مى‌رويند اغلب منبع ويتامين‌هاى مختلف مى‌باشد.
معمولاً گله‌هائى که به طريقه محبوس نگاهدارى مى‌شوند به کمبود املاح و ويتامين‌ها حساسيت زيادترى نشان مى‌دهند و خيلى زود عوارض ناشى از مواد مزبور را ظاهر مى‌کنند.
اگر مرغ‌ها را به طريقه محبوس پرورش مى‌دهند بايد پنجره‌ها را طورى قرار داد که نور آفتاب به‌طور آزاد وارد لانه شود تا جوجه‌ها بتوانند از اشعه مستقيم آفتاب برخوردار گردند.
در اين‌صورت تا اندازه‌اى مى‌توانند ويتامين‌هاى لازم براى بدن را بسازند در غير اين‌صورت بايد جيره غذائى حاوى مقادير کافى ويتامين و املاح باشد.
همچنين در اين مورد بايد شرايط محيط را نيز در مد نظر داشت مثلاً در نقاطى مانند مازندارن و شمال ايران که اغلب ابر و بارندگى است و کمتر اشعه آفتاب ديده مىشود.بايد ميزان ويتامين D و املاح فرمول را افزايش داد.
بدين ترتيب طرز و شيوه ساختمان و روش نگاهدارى، عوامل طبيعى و محيطى ممکن است در ترکيب فرمول غذائى تغييراتى را ايجاب کند.
به اين دليل کارخانه‌هاى مخصوص تهيه فرمول غذائى براى طيور اغلب مواد لازم به‌خصوص ويتامين‌ها و املاح را به ميزان بالاتر از احتياجات واقعى طيور و حتى به ميزان حداکثر در فرمول غذائى درنظر مى‌گيرند تا در هر شرايطى حاوى مقادير ضرورى و اساسى مواد موردنياز طيور باشد.
۲. به‌طورکلى روش‌هاى مختلفى که در غذا دادن به طيور به‌کار مى‌رود عبارت است از: روش تمام آردى، روش آردى-دانه‌اى، تغذيه با دانه و روش‌هاى ديگر.
روش تمام‌آردى
همان‌طور که از اسم آن معلوم است تمام مواد اوليه‌اى که در جيرهٔ غذائى به‌کار مى‌رود به‌صورت خرد شده و آرد است.
در اين روش ممکن است سنگ‌ريزه هم مورد استفاه قرار گيرد اگرچه اين امر ضرورى نيست ولى نتايج بهترى مى‌دهد.
براى جوجه‌هاى کوچک و جوجه‌کبابى‌ها تمام کلسيم در فرمول غذائى اضافه مى‌گردد ولى براى مرغ‌هاى تخمى ممکن است يک قسمت از کلسيم را در آرد و بقيه را به‌صورت آزاد (صدف و گوش‌ماهى) در اختيار آنها گذارد.
معمولاً از نظر علمى بايد ۲۵ درصد به‌طور آزاد و ۷۵ درصد بقيه به مواد آردى اضافه گردد.
اگر تمام کلسيم حاوى در فرمول است سنگ‌ريزه‌هائى که در اختيار طيور مى‌گذارند نبايد از نوع کلسيم‌دار باشد.
گاهى اوقات در روش تمام آردى ممکن است از آرد به‌صورت بلغور (کرامبلز) يا ساچمه (پلت) استفاده نمود براى اين کار ممکن است از شير يا دوغ يا ملاس و يا مواد ديگر و حتى بخار آب استفاده کرد اين روش معمولاً سبب افزايش مصرف غذا در طيور مى‌گردد در ضمن تا اندازه‌اى از ريخت و پاش جلوگيرى مى‌کند.
در روش تمام آردى بايد سعى شود که مواد اوليه کاملاً با هم مخلوط شوند و دانه‌خورى‌ها طورى باشند که ريخت و پاش غذا به حداقل ممکن برسد با اين روش بايد هميشه مقدار کافى آب تميز و خنک و تازه در اختيار مرغ‌ها گذارد.
روش آردى - دانه‌اى
در اين روش از آرد و دانه توأماً استفاده مىشود. از نظر عملى جوجه‌هاى کوچک را تا ۸-۱۰ هفتگى با روش تمام آردى تغذيه مى‌کنند ولى بعداً به مرور ممکن است آرد را کم کنند و دانه را جانشين آن نمايند.
معمولاً در اين روش تمام احتياجات کلسيمى را به آرد اضافه مى‌کنند، همچنين درصد پروتئين آرد را بيشتر از حد معمول در نظر مى‌گيرند.
دادن سنگ‌ريزه ضرورى است و گاهى نيز مقدارى صدف و مواد ديگر کلسيمى به‌طور آزاد در اختيار مرغ‌ها مى‌گذارند. در اين روش به دو طريق مى‌توان مرغ‌ها را تغذيه نمود. در روش اول به مرغ به‌طور آزاد دانه و آرد مى‌دهند در روش دوم آزاد در اختيار مرغ‌ها مى‌گذارند ولى مقدار دانه ثابت و معين است. در اين صورت پروتئين مواد آردى بايد بسيار غنى باشد. در مورد گله‌هاى مرغ مادر اغلب از اين روش استفاده مىشود.
تغذيه با دانه
مرغدارى‌هاى سنتى اغلب به جاى دادن مواد آردى منحصراً از دانه استفاده مى‌کنند. در مرغدارى‌هاى بزرگ نيز گاهى دانه را روى بستر مى‌پاشند و مرغ‌ها به‌وسيله نوک زدن و به‌هم زدن بستر دانه را پيدا کرده و به اصطلاح برمى‌چينند. اين امر سبب ورزش و تحريک بيشتر مرغ‌ها مى‌گردد. در ضمن به خشک ماندن بستر کمک مى‌نمايد و از عارضه کانى ياليسم و پرخورى در مرغ‌ها جلوگيرى مى‌کند.
اين روش معمولاً غير بهداشتى و از نظر تأمين احتياجات غذائى طيور نيز غير مکفى است.
روش‌هاى ديگر
روش‌هاى ديگرى نيز براى غذا دادن به طيور وجود دارد. در روش شير و دانه فقط از دانه‌ها و شير پس‌چرخ يا دوغ استفاده مىشود همراه شير و دانه سنگ آهکى نيز در اختيار مرغ‌ها مى‌گذارند.
اين طريقه در جوجه‌هاى در حال رشد توصيه نمى‌شود اين مواد را ممکن است در داخل لانه يا مستقيماً در چراگاه در اختيار مرغ‌ها قرار داد.
چنانچه فرمول غذائى متعادل باشد احتياج به دادن دستى مواد سبز نيست معمولاً به اين منظور اغلب يونجه و يا شبدر و در بعضى موارد برگ کاهو و اسفناج مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
به‌طور کلى در مزارع بزرگ مرغدارى از روش غذا دادن تمام آردى استفاده مى‌کنند ولى در بعضى از مرغ‌دارها روش توأم آرد-دانه مورد عمل قرار مى‌گيرد.
اين روش اخير بيشتر براى مرغدارى‌هاى کوچک مورد استفاده است زيرا بدين‌وسيله به‌سادگى بيشترى طيور را مى‌توان تغذيه نمود و احتياج به‌کار و وسايل کمترى دارد و به‌خصوص براى کسانى که تعداد کمى مرغ نگاه مى‌دارند ارزان‌تر و عملى‌تر است.
طبق مطالعاتى که انجام گرفته است در مورد جوجه‌هاى در حال رشد اگر در اوايل زندگى (۴-۸ هفتگي) با روش تمام آردى تغذيه شوند نتايج حاصله بهتر است در مرغ‌هاى تخمى نيز اين روش بر روش‌هاى ديگر ترجيح دارد زيرا به سادگى مى‌توان کيفيت رنگ تخم‌مرغ و پوست را کنترل کرد. اين طريقه تغذيه مطمئناً سبب يکنواختى بيشترى در رنگ پوست و تخم‌مرغ گله مى‌شوند.
