تخصیص مواد فتوسنتزی در مرحله رشد زایشی(۲)

اجزاء عملکرد

عملکرد دانه حاصلضرب چند جزء مى‌باشد که اجزاء عملکرد ناميده مى‌شوند و مى‌توان آن را از طريق رابطهٔ زير بيان نمود:

Y = Nr Ng Wg

که در آن: Y = عملکرد دانه و Nr = تعداد واحدهاى زايشى (سنبله، خوشه، خوشهٔ مرکب) در واحد سطح زمين، Ng = تعداد دانه در هر وحد زايشي، Wg = متوسط وزن هر دانه مى‌باشد.

اجزاء عملکرد تحت تأثير اعمال مديريت، ژنوتيپ و محيط قرار مى‌گيرند و غالباً ما را در توجيه علت کاهش عملکرد يارى مى‌نمايند.

ژنوتيپ بر قابليت سبز شدن گياهچه، همچنين ظرفيت پنجه‌زني، تعداد گل و تعداد گل‌هائى که دانه توليد مى‌نمايند، ميزان مواد فتوسنتزى توليد شده و تخصيص اين مواد فتوسنتزى مى‌تواند اثر بگذارد. محيط نيز بر توانائى يک گياه از نظر ظاهر ساختن توان بالقوهٔ ژنتيکى خود اثر مى‌گذارد. عوامل مديريتى شامل ميزان بذر کاشته شده و توانائى يک مدير به‌منظور فراهم آوردن يک محيط مناسب براى حداکثر عملکرد مى‌باشد. آب، مواد غذائي، درجه حرارت، نور و ساير عوامل محيطى به ميزان نامناسب مى‌توانند يک يا چند جزء از اجزاء عملکرد را کاهش دهند.

انتقال مجدد (برگشت، Remobilization)، مواد فتوسنتزى

وقتى که مواد فتوسنتزى توليد مى‌شوند به بسيارى از نقاط گياه منتقل مى‌شوند. اين مواد مى‌توانند به ترکيبات متعددى تبديل گردند. برخى از اين ترکيبات ساختمانى شامل سلولز و همى‌سلولز مى‌باشند که ساختمان فيزيکى گياه را تشکيل مى‌دهند و معمولاً در جائى که ساخته مى‌شوند باقى مى‌مانند. سلول‌هاى گياهى داراى سيستم‌ آنزيمى که بتوانند ترکيبات ساختمانى را تجزيه کنند نيستند. ولى برخى ديگر از ترکيبات توليد شده در گياه ترکيبات ذخيره‌اى هستند که مى‌توانند به اشکالى تغيير يابند که قابل انتقال به ساير قسمت‌هاى گياهى باشند. با وجود نوسانات فتوسنتزي، اين ترکيبات ذخيره‌اى براى نگهدارى و تداوم رشد و نمو، داراى اهميت زيادى مى‌باشند. بيشتر ترکيبات ذخيره‌اى را کربوهيدارت‌ها تشکيل مى‌دهند ليکن غالباً شامل مقادير قابل ملاحظه‌اى ليپيد و پروتئين نيز مى‌باشند. انتقال مواد از منطقه‌اى که قبلاً ذخيره شده‌اند به منطقه‌اى ديگر که اين مواد را دوباره استفاده مى‌نمايند، انتقال مجدد مواد فتوسنتزى مى‌نامند. در مراحل خاصى از نمو، مواد فتوسنتزى بيشتر از آنچه فرآيندهاى رشد و نمو مصرف کنند توليد مى‌شوند. اين مازاد مى‌تواند به ترکيبات ذخيره‌اى تبديل شود. در مراحل بعدي، به‌عنوان مثال، در مرحله ميوه‌دهى که فتوسنتز قادر به تأمين احتياجات مقصدهاى گياه نيست، ترکيبات ذخيره‌اى مى‌تواند دوباره منتقل شوند و به مراکز فعال، مانند دانه حرکت نمايند. انتقال مجدد در مورد ترکيبات آلى و معدنى هر دو صورت مى‌گيرد. در خلال اواخر عمر برگ، کربوهيدارت‌ها يا ترکيبات ازت‌دار، فسفر و سولفور و ساير عناصر قابل انتقال، دوباره به مقصدهاى جارى گياه منتقل مى‌شوند. به‌عنوان مثال، انتقال مجدد مواد در برنج نشان داده شده است.

در مرحلهٔ خوشه‌دهى و گرده‌افشانى مواد فتوسنتزى که در گياه به‌وجود مى‌آيد بيشتر از احتياج اين دو فرآيند مى‌باشد. مازاد مواد فتوسنتزى به ساقه منتقل مى‌شود و به‌صورت نشاسته ذخيره مى‌شود. البته وقتى گياه وارد مرحله پر کردن دانه‌ها مى‌شود، مواد نشاسته‌اى به قند تبديل و به دانه‌هاى در حال پر شدن منتقل مى‌شود.