دولپه‌ای‌ها

سيستم ريشه در گونه‌هاى دولپه، معمولاً داراى يک ريشه اصلى با زمين‌گرائى مثبت توأم با انشعابات فرعى نازک مى‌باشد (شکل سيستم ساقه و ريشهٔ يک گياه جوان دولپه‌اى سويا). ظرافت ريشه‌ها با هر بار انشعاب بيشتر مى‌شود. به‌طورى که ريشه‌هاى ثالثيه ظريف‌تر از ثانويه هستند. اغلب ريشه اوليه (ريشه اصلي) داراى کامبيوم‌هاى متعددى است که مشاهده ريشه‌هاى فرعى را مبهم مى‌سازند (مثل هويج). در حد فاصل ريشه‌هاى تيپيک راست و ريشه‌هاى تيپيک افشان (مثل ريشه‌گراس‌ها)، انواع ريشه‌هاى حدواسط وجود دارند (شکل مقايسه سيستم ريشه در سه گونه گياهي). ريشه گونه‌هائى مانند تربچه و شلغم در منطقه محور زيرلپه متورم و بسيار ضخيم هستند. تورم ريشه اصلى در هويج و چغندرقند بيشتر در طول ريشه توزيع شده است. اين ريشه‌‌ها داراى شکل مخروط وارونه بوده و پارانشيم پوستى ضخيم آنها براى ذخيره کربوهيدرات‌ها مناسب است.

ريشه چندساله گياه علوفه‌اى يونجه مشخص‌کننده يک سيستم ريشه‌اى راست است. درحالى‌که شبدر پاى پرنده کم و بيش داراى انشعاباتى در ريشه اصلى مى‌باشد (شکل مقايسه سيستم‌هاى ريشه شبدر پاى پرنده در سمت چپ و يونجه در سمت راست). در تمامى گياهان خانواده بقولات سيستم ريشه‌اى راست منشعب رايج است؛ زيرا ممکن است اين ريشه‌ها در نتيجهٔ مقاومت خاک و يا ضايعات روى انتهاى ريشهٔ اوليه حاصل گردند.

در سويا، ريشه‌هائى که در ابتداى فصل رشد توليد مى‌شوند؛ کمتر از ريشه اصلى اوليه زمين‌گرائى دارند. زاويهٔ ايجاد شده بين ريشه‌هاى جانبى و ريشه قطع شده اصلي، عموماً منفرجه است. بعدها اين ريشه‌ها و بسيارى ريشه‌هاى جديدتر شديداً زمين‌گرائى مثبت پيدا کرده و به‌صورت عمودى و با يک زاويهٔ حاده با ريشه مادرى رشد مى‌کنند. ميشل و راسل در ايالت ايوا آمريکا اظهار داشتند که سير تکامل و دورهٔ ريشه‌زنى سويا داراى سه مرحله قابل تفکيک است:

۱. رشد رويشى، از يک تا ۳۱ روزه‌گى:

ريشه‌هاى ابتدائى داراى زمين‌گرائى مثبت در عمق ۵ تا ۶۰ سانتى‌مترى بوده و ريشه‌هاى فرعى افقى ابتدا در ۱۰ سانتى‌مترى بالائى خاک وجود دارند.

۲. غلاف‌بندى، از ۶۷ تا ۸۰ روزه‌گى:

ريشه‌هاى فرعى جديد زمين‌گراتر شده و انشعابات ثانويه و ثالثيه به‌وجود مى‌آيند. غده‌هائى در روى ريشه‌هاى اوليه و ريشه‌هاى فرعى ضخيم پيدا مى‌شوند. حدود ۸۵% وزن کل ريشه‌ها در بالاتر از عمق ۱۵ سانتى‌مترى خاک قرار دارند.

۳. پر شدن سريع غلا‌ف‌ها، از ۸۰ تا ۱۰۰ روزه‌گى:

ميزان رشد ريشه اوليه کاهش يافته و ريشه‌هاى فرعى قوى‌تر مى‌شوند و با زمين‌گرائى مثبت تا عمق ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتى‌مترى نفود مى‌نمايند وزن ريشه تا عمق ۸ سانتى‌مترى و زير عمق ۱۲۰ سانتى‌مترى افزايش مى‌يابد.