|
|
زخم ناشى از اسيد و آنزيم‌هاى معده (زخم پپتيک)
|
|
|
زخم ناشى از اسيد و آنزيم‌هاى معده مشکل بهداشتى عمده‌اى است که سالانه بيش از ۴ ميليون نفر را در آمريکا مبتلا مى‌کند. اين زخم‌هاى در معده و دوازدهه (قسمت ابتداى رودهٔ کوچک) به‌شکل زخم يا فرسايش مخاط معده و رودهٔ کوچک بروز مى‌کنند. تصور مى‌شود که ترشح بيش از حد اسيد و آنزيم‌هاى گوارشى معده بر سد مخاطى که به‌عنوان يک محافظ طبيعى عمل مى‌کند، غلبه مى‌نمايد و عملاً باعث هضم مخاط معده و رودهٔ کوچک مى‌گردد. علت بروز اين عارضه ناشناخته است اگرچه بررسى‌هاى اخير نشان داده است که باکترى خاصى به‌نام هليکوباکترپيلورى ممکن است در ايجاد زخم نقش داشته باشد.
|
|
|
زخم دوازدهه در مردان شايع‌تر است اگرچه در سال‌هاى اخير متأسفانه بهنظر مى‌رسد که ميزان ابتلا زنان به اندازهٔ مردان شده است. زخم دوازدهه در افراد جوان و ميانسال بروز مى‌کند درحالى‌که زخم معده معمولاً در افراد سالخورده‌تر ايجاد مى‌شود.
|
|
|
تشخيص زخم معده از زخم دوازدهه از روى علائم مشکل است. هر دو نوع اين زخم‌ها باعث ايجاد تهوع و استفراغ، آروغ زدن، نفخ، و درد مى‌شوند. درد ناشى از زخم در عمق حفرهٔ معده پديد مى‌آيد و اغلب شما را در نيمهٔ شب بيدار مى‌کند و معمولاً با خوردن غذا و مصرف آنتى اسيد برطرف مى‌شود. در برخى موارد تنها يک احساس گرسنگى شديد هنگام خالى بودن معده به‌وجود مى‌آيد. در موارد شديد هنگامى که عروق خونى زير زخم فرسايش مى‌يابند ممکن است خونريزى همراه با استفراغ مواد قهو‌ه‌اى رنگ يا مدفوع سياه قيرى بروز کند. اينها دلايل آشکار لزوم مراقبت‌هاى فورى پزشکى هستند.
|
|
|
روش‌هاى معمول تشخيص زخم ناشى از اسيد و آنزيم‌هاى معده شامل پرتونگارى‌هاى متوالى از دستگاه گوارشى فوقانى (به شکل پرتونگارى‌هاى متعدد از معده و روده‌ها بعد از بلع مايع حاوى باريم) و آندوسکوپى است که در آن يک لولهٔ بلند قبال انعطاف که از فيبرهاى نورى تشکيل شده است از طريق حلق به طرف معده و دوازدهه هدايت مى‌شود. مطالعات پرتونگارى حفرهٔ زخم را مشخص مى‌کند در حالى‌که آندوسکوپى امکان معاينه مستقيمم زخم توسط پزشک را فراهم مى‌سازد. آندوسکوپى در تشخيص سرطان معده که ممکن است افتراق آن از لحاظ بالينى از ساير زخم‌هاى ناشى از اسيد و آنزيم‌هاى معده مشکل باشد، کارآئى دارد. بررسى و تجزيهٔ ترشحات معده ممکن است به‌ويژه در تشخيص ترشح بيش از حد اسيد که در نشانگان زولينجراليسون (Zollinger-Ellison) و در اثر يک تومور ترشح‌کننده آنزيم در پانکراس به‌نام گاسترينوما (gastrinoma)، پديد مى‌آيد، مفيد باشد.
|
|
|
|
|
- رژيم غذائى:
|
|
در گذشته براى تسريع در بهبودى زخم‌ها غذاهاى ساده (رژيم غذائى زخم معده) توصيه مى‌شد ولى در حال حاضر تأکيد کمترى روى رژيم غذائى مى‌شود. مصرف غذاى کم در وعده‌‌هاى غذائى متعدد در طول روز براى خنثى کردن اسيد معده و اجتناب از خالى ماندن معده به مدت طولاني، اهميت بيشترى دارد. از مصرف قهوه، چاي، و الکل بپرهيزيد، کليهٔ اين مواد ترشح اسيد معده را تحريک مى‌کنند و نقشى در خنثى کردن اسيد ندارند. مصرف ليوان‌هاى شير به‌طور مکرر، ديگر توصيه نمى‌شود زيرا شير باعث ايجاد واکنش برگشتى مى‌شود. در ابتدا کلسيم شير اسيد معده را خنثى مى‌کند و علائم را تسکين مى‌دهد ولى بعداً چربى‌ها و پروتئين شير ترشح اسيد را تحريک مى‌کند و ممکن است سوءهاضمه بدتر شود. غذاهائى که علائم زخم ناشى از اسيد و آنزيم‌هاى معده را تشديد مى‌کنند در افراد مختلف متفاوت هستند. شما فوراً اين غذاها را خواهيد يافت و با پرهيز از آنها به‌ويژه قبل از خواب بهتر خواهيد شد.
|
|
|
- سيگار را ترک کنيد:
|
|
نيکوتين ترشح اسيد معده را افزايش مى‌دهد، ترميم زخم را به تأخير مى‌اندازد، و خطر بروز عوارض وخيم مثل خونريزى را بالا مى‌برد.
|
|
|
- آنتى‌اسيدها:
|
|
اينها داروهاى سادهٔ خنثى‌کننده اسيد هستند که براى درمان علائم زخم کاملاً بى‌خطر و مؤثر هستند. براى توضيح انواع رايج‌ترين اين دارو به مبحث آنتى‌اسيدها مراجعه کنيد. بهنظر مى‌رسد که آنتى‌اسيدها هنگامى که ۱ تا ۲ ساعت بعد از غذا و قبل از خواب مصرف شوند مؤثر هستند خواهند بود. بهنظر مى‌رسد مصرف آنتى‌اسيدها به‌صورت قرص يا مايع فرق چندانى نداشته باشد، ولى براى تسريع تأثير خنثى‌سازى قرص‌ها بايد خوب جويده شوند.
|
|
|
به‌خاطر داشته باشيد که آنتى‌اسيدها مى‌توانند در جذب برخى داروها اختلال ايجاد کنند. اگر داروى ديگرى مصرف مى‌کنيد آنها را با پزشک خود مورد بازبينى قرار دهيد. از مصرف آسپيرين و داروهاى ضد التهاب غيراستروئيدى (مثل ايبوپروفن،ناپروکسن و غيره) بپرهيزيد. اين داروها زخم ناشى از ترشح اسيد و آنزيم‌هاى معده را بدتر مى‌کنند.
|
|
|
- داروهاى مهارکننده ترشح اسيد:
|
|
چهار داروى سايمتيدين (Tagamet)، رانيتيدين (Zantac)، نيزاتيدين (Axid) و فاموتيدين (Pepcid)، مهارکننده‌هاى قوى ترشح اسيد و آنزيم پپسين معده هستند. آنها تحت عنوان مهارکننده‌هاى گيرنده H۲ شناخته مى‌شوند. سايميتدين معمولاً چهار بار در روز، رانيتدين دو بار در روز، و فاموتيدين و نيزاتيدين يک سوخت و ساز ساير داروها اختلال ايجاد کنند و بايد تحت نظر پزشک مصرف شوند.
|
|
|
- داروهاى پوشانندهٔ زخم:
|
|
داروى تجويزى نسبتاً جديد به‌نام سوکرالفيت (Carafate) از طريق ايجاد يک لايه ژلاتينى ضخيم در معده و پوشاندن زخم از تماس آن با اسيد و آنزيم‌هاى معده جلوگيرى مى‌کند. اين دارو تقريباً هيچ عارضهٔ جانبى ندارد.
|
|
|
هنگامى که زخم ناشى از اسيد و آنزيم‌هاى معده بهبود يافت، عود زخم بسيار شايع است مگر آنکه مصرف دارو ادامه يابد. اين مقصود معمولاً با تداوم مصرف يکى از مهارکننده‌هاى گيرندهٔ H۲ فوق‌الذکر هنگام خواب برآورده مى‌شود. در افراد سيگارى زخم‌ها به کندى بهبود مى‌يابند و اين افراد بعد از بهبودى اوليه ميزان عود بالاترى دارند.
|
|
|
داروهاى متعدد و جديد مقابله با زخم، درمان زخم ناشى از اسيد و آنزيم‌هاى معده را بسيار آسانتر کرده است و داروهاى متنوع و جديدى مثل امپرازول (Prilosec)، وجود دارند که تقريباً به‌طور کامل ترشح اسيد معده را متوقف مى‌کنند.
|
|
|
در حال حاضر متوسل شدن به جراحى براى درمان زخم‌ها شيوع بسيار کمترى دارد. با اين حال وقتى عوارضى مثل خونريزي، انسداد يا سوراخ شدن (پاره شدن به‌داخل حفرهٔ صفاق) بروز کند، يا در موارد زخم‌هاى وخيم و عودکننده، جراحى ممکن است ضرورت يابد. در اين موارد احتمالاً قسمت‌هائى از معده و دوازدهه برداشته مى‌شود و عصب واگ ممکن است براى کاهش ترشح اسيد قطع گردد. زخم‌هاى خونريزى دهنده توسط آندوسکوپى و استفاده از اشعهٔ ليزر يا سوزاندن و بستن عروق خونى با جريان برق (الکتروکوتري) درمان مى‌شوند. اما به‌خاطر داشته باشيد که اکثر زخم‌ها را مى‌توان با اقدامات محافظه‌کارانه و به‌کارگيرى شيوه‌هاى سنجيده در زندگى (شامل ورزش)، درمان کرد. پس شيوهٔ مناسب زندگى در اين بيمارى نيز مؤثر است.
|
|
|
|
|
اگرچه سرطان معده در ژاپن، شيلي، و بخش‌هائى از اروپاى شرقى شيوع دارد ولى در آمريکا نسبتاً ناشايع است. اين عارضه اغلب در مردها بروز مى‌کند و سن متوسط شروع آن در ۵۵ سالگى است.
|
|
|
|
|
علائم اوليهٔ سرطان معده شبيه زخم خوش‌خيم معده است. اين علائم عبارتند از: سوءهاضمه مداوم، نفخ، تهوع، خفيف، و سوزش سردل. سرطان ممکن است بعداً باعث خونريزي، پيدايش خون در مدفوع، کم‌خوني، و کاهش وزن شود.
|
|
|
|
|
تشخيص سرطان معده از طريق آندوسکوپى (عبور دادن يک لولهٔ فيبر نورى به‌داخل معده) و نمونه‌بردارى داده مى‌شود. اگر تومور در مراحل اوليه کشف شود، سرطان ممکن است از طريق برداشتن توسط عمل جراحى معالجه شود (برداشتن نسبى معده، parcial gastrectomy)، اگر سرطان گسترش يابد درمان با داروهاى ضد سرطان (شيمى درماني) يا گاهى با اشعهٔ ايکس ممکن است توصيه مى‌شود.
|
