نئوپلاسمهاى بدخيم کولون (از جمله لنفومها) و بيمارى ديورتيکولى بايد در تشخيص افتراقى در نظر گرفته شوند. سالمونلوز و ديگر ديسانترىهاى باسيلى با کشتهاى مکرر مدفوع تشخيص داده مىشوند. کمپيلوباکترژژونى از علل شايع اسهال خونى است؛ ارگانيسمها را مىتوان از مدفوع کشت داد و تيتر آنتىبادى در سرم در طى بيمارى بالا مىرود. کوليت هموراژيک - سندرمى با اسهال خونى و کرامپهاى شکمى ولى بدون تب - با عفونت ناشى از اشريشياکولى ارتباط دارد. عفونتهاى لژيونلائى مىتوانند مشابه کوليت اولسرو ظاهر شوند. پروکتيت گونوکوکى با کشت سوابهاى رکتال مشخص مىشود. ويروس هرپس سيمپلکس شايعترين علت پروکتيت غيرگونوکوکى در مردان هم جنسباز است. عفونتهاى کلاميدياتراکوماتيس نيز در اين گروه شايع هستند؛ در هر بيمار، مهمترين نکته اين است که آميبياز را با معاينهٔ ميکروسکوپى مدفوع، سوابهاى رکتال، يا بيوپسىهاى رکتوم رد کرد؛ براى بيمارى که احتمالاً کوليت اولسروى ايديوپاتيک دارد، تا زمانىکه آميبياز رد نشده باشد، بههيچ وجه نبايد کورتيکوستروئيد تجويز کرد.
مالاکوپلاکى يک بيمارى گرانولوماتوى مزمن نادر است که مىتواند باعث تنگىهاى کولون شود و به کوليت شبيه باشد. کوليت کلاژنو گزارش شده است؛ اسهال آبکى پايدار نشانهٔ اصلى است که عمدتاً در زنان ميانسال رخ مىدهد و سيگموئيدوسکوپى و کولونوسکوپى ظاهراً طبيعى هستند.
کوليت انحرافى
التهاب يک قطعهٔ سابقاً طبيعى کولون يا رکتوم بهدنبال ساختن يک کولوستومى موقت است. کمبود مواد غذائى مخاطى ممکن است مسئول اين بيمارى باشد، و التهاب ممکن است با کاربرد موضعى اسيدهاى چرب با زنجيرهٔ کوتاه فروکش کند. برقرارى مجدد پيوستگى روده نيز مشکل را حل مىکند.
دشوارترين تشخيص افتراقى بين کوليت اولسرو و بيمارى کرون است. هيچکدام از ويژگىها براى هيچيک از دو بيمارى اختصاصى نيست. حدود ۱۰% بيماران را نيز نمىتوان تقسيمبندى کرد.
جدول مقايسهٔ ويژگىهاى مختلف کوليت اولسرو با کوليت گرانولوماتو
کوليت اولسرو (مخاطى)
کوليت کرون (گرانولوماتو)
نشانهها و علائم
اسهال
شديد
وجود دارد؛ با شدت کمتر
خونريزى آشکار
مشخصهٔ بيماري
ناشايع
ضايعات دور مقعد
ناشايع، خفيف
شايع، مرکب؛ ممکن است پيش از تشخيص بيمارى رودهاى وجود داشته باشند.
گشادشدگى توکسيک
بله (%۱۰-۳)
بله (%۵-۲)
سوراخشدگى
آزاد
لوکاليزه
تظاهرات عمومى آرتريت، يوروئيت، پيودرما، هپاتيت
شايع
شايع
بررسىهاى اشعهٔ X
پيوسته، منتشر دندانه ارههاى کوچک، مخاط خشن، منگولنهاى مخاطى. درگيرى متحدالمرکز فيستولهاى داخلى بسيار نادر درگيرى کولون بهتنهائى بهجز ايلئيت پسنورد؛ ممکن است محدود به سمت چپ باشد.
مناطق جهشى زخمهاى طولي، لبههاى عرضى، نماى 'سنگفرشى' . درگيرى غيرمتحدالمرکز فيستولهاى داخلى شايع هربخش از دستگاه گوارش ممکن است گرفتار باشد، ممکن است محدود به ايلئوم و کولون راست باشد.
مورفولوژى ظاهرى
درگيرى پيوسته رکتوم معمولاً درگير است. مزوکولون درگير نيست؛ گرههاى لنفى بزرگ شدهاند پوليپهاى التهابى (پوليپهاى کاذب) شايع بدون ضخيمشدگى ديواره
درگيرى قطعهاى يا با بدون مناطق جهشى. رکتوم اغلب درگير نيست. مزوکولون ضخيمشده؛ گرههاى لنفى بهنحو برجستهاى بزرگ شدهاند. پوليپهاى التهابى چندان ديده نمىشوند. ضخيمشدگى ديوارهٔ روده
ميکروسکوپى
واکنش التهابى معمولاً محدود به مخاط و زيرمخاط؛ تنها در بيمارى شديد لايههاى عضلانى درگير مىشوند. بدون فيبروز. گرانولوم نادر است.
التهاب مزمن تمام لايههاى ديوارهٔ روده؛ آسيب به لايههاى عضلانى معمول است؛ فيبروز زيرمخاطى. گرانولوم شايع است.
سيرطبيعى
حملات بدتر شدن و فروکش؛ ممکن است انفجارى و مرگبار باشد.
آرام و تدريجي، عودکننده
درمان پاسخ به درمان طبى
پاسخ خوب در %۸۵ موارد
ارزيابى دشوار؛ کنترل خوب درد و درازمدت کمتر است.
نوع درمان جراحى و پاسخ
کولکتومى با آناستوموز ايلئوم و مقعد؛ پروکتوکولکتومى با ايلئوستومى متداول يا continent بدون عود
کولکتومى قطعهاي؛ کولکتومى کامل با آناستوموز ايلئوم و رکتوم؛ کولکتومى قطعهاي؛ کولکتومى کامل با آناستوموز ايلئوم و رکتوم؛ در صورت گرفتارى شديد رکتوم، پروکتوکولکتومي. عود شايع.