راهنمای ایدز برای خانواده ها

● ویروس ایدز چیست؟
ویروس ایدز همان ویروس نقص ایمنی اكتسابی انسان است كه بیماری ایدز را به وجود میاورد. ویروس ایدز عضو گروهی از ویروسها به نام رترویروسها است كه سلولهای انسان را آلوده میكند و انرژی و مواد غذایی این سلولها را صرف رشد و تولیدمثل خود میكند.
● بیماری ایدز چیست؟
بیماری ایدز یا سندرم نقص ایمنی اكتسابی بیماری است كه سبب اختلال سیستم ایمنی بدن میشود به صورتی كه بدن قادر به مبارزه با برخی عفونتها نمیباشد. این عفونتها عبارتند از: عفونتهایی كه عفونتهای فرصت طلب نام دارند و سایر بیماریهایی كه در شرایط ضعف سیستم ایمنی عمل میكنند.
وقتی فردی با ویروس ایدز آلوده میشود و ویروس وارد بدن او میگردد ابتدا ویروس در سلولهای سفید خون او زندگی وتكثیر پیدا میكند. این سلولهای سفید سلولهای ایمنی هستند كه بطور طبیعی ما را در مقابل بیماریها محافظت میكنند. شاه علامت آلودگی با ویروس ایدز بصورت از بین رفتن پیشرونده گروه خاصی از سلولهای ایمنی به نام سلولهای T كمكی یا سلولهای CD۴ میباشد. ویروس در حین رشد خود در بدن سبب از بین رفتن این سلول وسلولهای دیگر میشود. انهدام این سلولها سیستم ایمنی را تضعیف میكند در نتیجه باعث مستعد شدن شخص به عفونتها وبیماریهای فرصت طلب مختلف میشود از عفونت ریه گرفته تا سرطان.
مركز كنترل و پیشگیری بیماریهای ایالات متحد (CDC) فردی را مبتلا به بیماری ایدز میداند كه تست ویروس ایدز (تستHIV) وی مثبت بوده ویك یا هر دو شرط زیر را داشته باشد:
۱. مبتلا به حداقل یك نوع عفونت یا بیماری وابسته به ایدز شده باشد.
۲. تعداد سلولهای كمكی از ۲۰۰ عدد در میلیمتر مكعب خون بیشتر نباشد (به این معیار تعداد سلولهای T میگویند). در یك شخص سالم تعداد سلولهای T بین ۴۵۰ تا ۱۲۰۰ عدد است.
●فاصله زمانی ورود ویروس تا بروز علایم بیماری چقدر است؟
در برخی افراد علایم ایدز كه همانا كاهش تعداد سلولهای T و عفونتهای فرصت طلب میباشد خیلی زود بعد از اولین آلودگی با ویروس اتفاق میافتد. اما اغلب افراد به مدت ۱۲-۱۰ سال و تعداد كمی حتی مدتهای طولانی تری بدون علامت باقی میمانند. همانند بیشتر بیماریهای دیگر رسیدگیهای بموقع پزشكی میتواند عمر شخص را طولانی تر سازد.
● تعداد افراد آلوده به ویروس یا مبتلا به بیماری ایدز چقدر است؟
مجمع برنامه ریزی برای ویروس/ بیماری ایدز سازمان ملل متحد تعداد مبتلایان به ویروس / بیماری ایدز را در دنیا در حال حاضر حدود ۱/۳۶ میلیون نفر تخمین زده است. اغلب این افراد نمیدانند كه حامل ویروس ایدز هستند وممكن است كه سبب انتقال ویروس به افراد دیگر بشوند.
از زمان شروع همه گیری ایدز در دنیا حدود ۲۲ میلیون نفر بر اثر ایدز درگذشته اند. ایدز در دنیا چهارمین علت اصلی مرگ بالغین را تشكیل میدهد و بعد از مالاریا وسل كشنده ترین بیماری عفونی بالغین است. در اثر همه گیری ایدز در دنیا تابحال بیش از ۱۳ میلیون كودك یتیم شده اند.
● چگونه ویروس ایدز منتقل میشود؟
فرد آلوده به ویروس ایدز ویروس را در مایعات خاص بدنش از جمله خون، منی، ترشحات واژن و شیر حمل میكند. انتقال ویروس فقط در صورتی میسر است كه این چنین مایعات آلوده به ویروس ایدز وارد جریان خون فرد دیگری بشوند. این نوع ورود مستقیم ویروس در موارد زیر اتفاق میافتد:
۱. از طریق بافت پوشاننده واژن، راست روده، دهان و بافت پوششی نوك مجرای ادراری مردان در حین تماس جنسی.
۲. از طریق تزریق داخل وریدی سرنگ آلوده
۳. از طریق شكافهای پوستی، مثل بریدگی یا زخم
●●معمولا انتقال ویروس ایدز از یكی از این راهها اتفاق میافتد:
●تماس جنسی بدون پیشگیری با فرد آلوده به ایدز.
اگرچه ویروس از زنان آلوده به مردان نیز منتقل میشود اما خطر انتقال ویروس در صورتی كه مرد آلوده باشد بیشتر است. انتقال ویروس ایدز در بین همجنس بازان بدلیل اینكه بافت پوشاننده راست روده بسیار نازك و پر از رگهای خونی كوچك است بسیار بالاست.
خطر انتقال ویروس از راه دهان نیز وجود دارد اما به مراتب كمتر است.
● استفاده از سوزن یا سرنگ مشترك با یك فرد آلوده به ویروس ایدز
بررسیهای آزمایشگاهی نشان داده است كه ویروس ایدز در یك سرنگ آلوده میتواند حتی بیشتر از یك ماه زنده بماند، ومعتادان تزریقی به منظور پیشگیری از ایدز هرگز نباید سرنگ، آب و وسایل تهیه مواد مخدر را بطور اشتراكی مصرف نمایند یا اینكه بیشتر از یك بار مصرف كنند. (!!!) این شامل سوزنها و سرنگهایی میشود كه برای تزریق مواد مخدر و حتی داروهایی مثل استروئیدها به كار میرود. سایر انواع سوزن و سرنگ مثل آنهایی كه برای سوراخ كردن گوش و خالكوبی یا تاتو كردن به كار میرود نیز میتواند سبب انتقال ایدز شود.
● انتقال ویروس از مادر به فرزند در حین بارداری، زایمان، یا شیردهی
هر زنی كه باردار است یا قصد بارداری دارد و بهردلیل مشكوك است كه احتمال آلودگی با ویروس برای وی وجود دارد لازم است قبل از بارداری آزمایش و مشاوره مربوط به ایدز را دریافت كند.
اگر آزمایش ایدز خانم بارداری مثبت باشد باید داروهای لازم برای پیشگیری از انتقال ایدز به فرزندش را دریافت كرده و از شیر دادن وی خودداری نماید.
● ویروس ایدز از چه راههایی منتقل نمیشود؟
انتقال ویروس ایدز از یك فرد به فرد دیگر به آسانی ویروسهای دیگر نمیباشد. این ویروس از راه هوا یا غذا منتقل نمیشود (به عنوان مثال از طریق عطسه یا سرفه كردن). هیچ موردی از انتقال ایدز از طریق تماسهای عادی روزانه یك فرد آلوده با همخانه ایها، همكاران، خویشاوندان، یا دوستانش كه از ظروف وتوالت مشترك استفاده میكنند دیده نشده است. ایدز همچنین از طریق در آغوش گرفتن و بوسیدن منتقل نمیشود. انتقال ایدز از طریق تزریق خون در صورتی كه آن قبلا از نظر آلودگی با ویروس كنترل شده باشد اتفاق نمیافتد. همچنین اهدا خون در یك مركز معتبر باعث آلوده شدن با ویروس ایدز نمیشود. ویروس ایدز در عرق، استفراغ، مدفوع وادرار وجود دارد ولی تاكنون مواردی از انتقال توسط انها گزارش نشده است. (بجز دو مورد كه انتقال ویروس از طریق تماس مدفوع با پوست بریده شده اتفاق افتاده است.) مگس، پشه وحشرات دیگر ویروس را منتقل نمیكنند.
●● چگونه میتوان ازخطر انتقال ویروس پیشگیری نمود؟
● استفاده از كاندوم در تماسهای جنسی
در صورت استفاده از لوبریكانت فقط از انواع محلول در آب آن استفاده نمایید.
اگر به شما دارو یا هر ماده دیگری تزریق میشود هرگز سرنگ یا سایر وسایل تزریقی خود را با شخص دیگری شریك نشوید.
ضدعفونی كردن سوزنها و سرنگها با روش قدیمی استفاده از مواد سفیدكننده خطرانتقال ایدز را كاهش میدهد.
اگر میخواهید خالكوبی (تاتو) شوید یا گوشتان را سوراخ كنید حتما به فرد باتجربه ای كه وسایل خود را به خوبی گندزدائی (استریل) میكند مراجعه كنید.
برای كسب اطلاعات بیشتر میتوانید به سایت اینترنتی www.cdc.gov/hiv/pubs/hiv_prev.txt. مراجعه نمائید. همچنین برای راهنمایی بیشتر میتوانید با یك پزشك، پرستار، یا كارشناس بهداشت مشورت نمائید.
در حال حاضر تلاشهایی برای ساختن كرمها یا ژلهای موضعی ضدعفونی كننده برای استفاده قبل از تماس جنسی وجود دارد تا بتوانند از آلودگی با ویروس ایدز و سایر بیماریهای آمیزشی كه انتقال ویروس ایدز را تسهیل میكند پیشگیری نمایند.
● رابطه بین ویروس ایدز و سایر بیماریهای آمیزشی
ابتلا به یك بیماری آمیزشی دیگر خطر ابتلا یا انتقال دادن ایدز را افزایش میدهد. چه بیماری آمیزشی همراه با زخم و شكافهای پوستی باشد (مثل سفیلیس، هرپس، یا شانكروئید) یا نباشد (مثل عفونت كلامیدیایی و سوزاك). اگر پوست زخم باشد، ورود وخروج ویروس ایدز به بدن راحتتر است. اما حتی وقتی كه پوست زخم نباشد، بیماریهای آمیزشی باعث ایجاد اختلالات بیولوژیكی میشوند كه انتقال ویروس ایدز را محتمل تر میسازد. بررسیها نشان داده اند كه افراد دارای آزمایش مثبت ایدز كه عفونت با یك بیماری آمیزشی دیگر نیز دارند در تماسهای جنسی خود سریعتر باعث انتقال ویروس میشوند.● افرادی كه بیشتر در خطر عفونت با ویروس ایدز هستند
ویروس ایدز هیچ تبعیضی قائل نمیشود! مهم این نیست كه شخص كیست، بلكه این كه شخص چگونه زندگی میكند تعیین كننده احتمال آلودگی وی با ویروس ایدز است. شایعترین راه انتقال ویروس ایدز در دنیا تماس جنسی است. دومین علت شیوع ایدز در دنیا وشایعترین در كشور ما استفاده از وسایل آلوده تزریق مواد مخدر میباشد.
● آیا درمانهایی برای ویروس یا بیماری ایدز وجود دارد؟
سالیان سال درمان مؤثری برای ایدز وجود نداشت. امروزه داروهایی برای درمان ویروس یا بیماری ایدز وجود دارد. بعضی از این داروها برای درمان عفونتها یا بیماریهای فرصت طلب كه افراد مبتلا به ایدز را گرفتار میكنند به كار میروند. بعلاوه چند نوع از این داروها سبب پیشگیری از تكثیر وتخریب سیستم ایمنی بدن توسط ویروس ایدز میشوند:
۱. مهار كننده های آنزیم ترانس كریپتاز معكوس كه به این آنزیم ویروس ایدز حمله میكنند. داروهای این گروه عبارتند از: آباكاویر، دلاویردین، دیدانوزین، افاویرنز، لامیوودین، نویراپین، استاوودین، زالسیتابین و زیدوودین.
۲. مهار كننده های پروتئاز كه به آنزیم پروتئاز ویروس ایدز حمله میكنند.
داروهای این گروه شامل: آمپرناویر، ایندیناویر، لوپیناویر، نلفیناویر، ریتوناویر و ساكویناویر میباشند.
بسیاری از بیماران ایدز رژیمی بنام درمان ضدویروس بسیارمؤثر دریافت میكنند كه شامل تركیبی از چند تا از این داروها است. این رژیم درمانی در صورتی كه به موفقیت برسد میزان ویروس ایدز در جریان خون به حداقل یا میزان غیرقابل اندازه گیری میرسد و میزان سلولهای T كمكی ممكن است حتی به حد طبیعی برسد.
محققین در حال تلاش برای ساخت داروهای ضدفیوژن هستند كه از چسبیدن اولیه ویروس به سلولهای بدن وآلوده كردن آنها جلوگیری كنند.
همچنین تلاشهایی برای ساختن داروهای جدید ضدویروس ایدز با مكانیسمهای دیگر در حال انجام است. محققین همچنین سعی میكنند راهها یی را بیابند كه باعث بازگشت توانایی سیستم ایمنی منهدم شده بدن برای دفاع بر علیه ویروس ایدز وبیماریهای دیگری كه افراد مبتلا به ایدز را گرفتار میكنند بشود. درنهایت، پیشرفت در دوباره سازی سیستم ایمنی بیماران مبتلا به ویروس ایدز به نفع بیمارانی كه مبتلا به برخی بیماریهای شدید دیگر مثل سرطان، بیماری آلزایمر، اسكلروز مولتیپل و نقص ایمنی ناشی از سالخوردگی یا تولد زودرس میباشند تمام میشود.
● آیا بیماری ایدز علاج قطعی دارد؟
تابحال بیماری ایدز علاج قطعی نداشته است. داروهای جدید اگرچه دربرخی بیماران باعث افزایش طول عمر و بهبود نسبی بیماری آنها میشود مشكلات زیادی را نیز به همراه دارند:
درمانهای موجود در حال حاضر برای بسیاری از بیماران مبتلا به ویروس/ بیماری ایدز كارگر نمیباشد.
داروهای ضدویروس ایدز عوارض زیادی از قبیل آسیبهای قلبی، نارسایی كلیه، وپوكی استخوان دارند. بسیاری (شاید اكثر بیماران) نمیتوانند عوارض درمان درازمدت بسیار مؤثر ضدویروس را تحمل كنند.
ویروس ایدز دائما جهش پیدا میكند. حتی آنهایی كه به درمان ضدویروس بسیار مؤثر پاسخ خوبی میدهند، تقریبا نیمی از آنها بدلیل این كه ویروس به داروهای موجود مقاومت پیدا میكند در عرض یكی دو سال درمانشان دچار مشكل میشود. در آمریكا در حدود ۱۴% بیماران جدید دچار گونه هایی از ویروس میشوند كه به داروهای موجود از ابتدا مقاوم هستند.
چون رژیمهای درمانی نامطلوب و پیچیده هستند، بسیاری از بیماران گاها دزهایی از درمانشان را فراموش میكنند. درست مصرف نكردن داروهای ضدویروس ایدز طبق برنامه و دز تعیین شده قبلی میتواند ایجاد گونه های جدید ویروسی مقاوم به دارو را تسریع كند.
حتی هنگامی كه بیماران به درمان ضدویروسی بسیار مؤثر خوب پاسخ میدهند، این درمان ویروس ایدز را ریشه كن نمیكند. ویروس در حد بسیار كم به تكثیر خود ادامه میدهد و اغلب در مخازن خود در بدن (مثل غدد لنفاوی و مغز) باقی میماند.
۹۵% مبتلایان به ویروس/ بیماری ایدز در كشورهای در حال توسعه زندگی میكنند كه در آنها احتمال دستیابی به داروهای ضدرتروویروس كم است.
در كشور امریكا بین سالهای ۱۹۹۸-۱۹۹۶ استفاده از رژیم دارویی ضدویروس بسیار مؤثرسبب كاهش تعداد مرگ و میر سالیانه ناشی از ایدز شده بود اما این روند كاهش به نحو فاحشی كند شده است و در برخی جوامع مرگهای ناشی از ایدز بیشتر شده است.
● كاربرد واكسیناسیون در پیشگیری از عفونی شدن با ویروس ایدز
علیرغم تحقیقات مداوم و همه جانبه، صاحب نظران عقیده دارند حداقل ده سال دیگر تا كشف یك واكسن ایمن، مؤثر، و پذیرفتنی بر علیه بیماری ایدز طول میكشد. و حتی بعد از به وجود آمدن چنین واكسنی، سالهای زیادی طول میكشد تا میلیونها فرد در معرض خطر آلودگی با ویروس ایدز در سراسر جهان بتوانند واكسینه شوند. بنابراین، سایر روشهای پیشگیری از ایدز مثل تماسهای جنسی سالم و استفاده از سرنگهای گندزدائی شده (استریل) اهمیت فوق العاده ای پیدا میكند.
● آیا میتوان فهمید فردی مبتلا به ویروس/ بیماری ایدز است؟
شخص مبتلا به ایدز ممكن است كاملا سالم به نظر برسد. اما هر شخص آلوده به ویروس ایدز میتواند سبب آلودگی دیگران شود، حتی اگر ظاهرا كاملا سالم به نظر بیاید.
● تشخیص آلودگی با ویروس ایدز
بلافاصله بعداز آلوده شدن، برخی افراد ممكن است علائمی گذرا شبیه یك سرماخوردگی ساده داشته باشند. حتی ممكن است آلوده شده باشند اما كاملا احساس سلامت كنند. تنها راهی كه شخص میتواند از وضعیت خود مطمئن شود انجام آزمایش برای كشف آنتی بادیهای ضدویروس ایدز (پروتئین هایی كه در بدن برای مبارزه برعلیه ویروس ایدز تولید میشوند) میباشد. این آزمایش بر روی نمونه خون فرد مشكوك انجام میشود. اگر در خون شخص آنتی بادیهای ضدویروس ایدز موجود باشد معنای آن این است كه به ویروس ایدز آلوده شده است.
● مواردی كه باید آزمایش ایدز انجام شود
اگر شخص به هر دلیل احتمال میدهد كه به ویروس ایدز آلوده شده باشد باید هرچه سریعتر مورد آزمایش قرار گیرد، زیرا:
حتی در اولین مراحل بیماری باید گامهای سازمان یافته ای برای حفظ درازمدت سلامتی فرد برداشته شود. بیمار باید به طور منظم به یك متخصص بیماریهای عفونی مراجعه كند تا در وقت مقتضی قبل از بدحال شدن بیمار درمان ضدویروس ایدز شروع شود. این روش رسیدگی فعالانه در بیماران ایدز سبب میشود بیمار سالهای بیشتری زندگی سالم داشته باشد.
شخصی كه آزمایش ایدز مثبت دارد باید اقدامات احتیاطی لازم برای پیشگیری از مبتلا شدن دیگران به ایدز را انجام دهد. اگر آزمایش ایدز یك خانم باردار مثبت باشد باید دارو مصرف كند و اقدامات پیشگیرانه لازم (مانند خودداری از شیر دادن نوزاد) را انجام دهد تا خطر آلوده شدن نوزاد به حداقل برسد.

دکتر هدیه عصاره

منبع : شبکه خبری ورلد نیوز