پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

آیا امامان اثر مدونی از خود به جای گذاشته اند؟


آیا امامان اثر مدونی از خود به جای گذاشته اند؟
● پرسش:
آیا ائمه دوازده گانه -علیهم السلام- از خود اثر مدون، تالیف یا رساله و تفسیری، برجای گذاشته اند که شیعیان بدان استناد کنند، لطفا شرح دهید؟
▪ پاسخ:
در ابتدا باید دانست که حدیث، نزد شیعه از ویژگی هایی برخوردار است که سبب امتیازش از حدیث نزد اهل سنت شده است، که به طور اختصار آن را چنین می توان توصیف کرد:
۱) دایره حدیث و معارف نزد شیعه، فراتر از اهل سنت است، زیرا شیعیان براساس آموخته های خویش از کتاب و سنت پیامبر، بر این باورند، که عدد معصومان چهارده تن است و قول، فعل و تقدیر (تایید عمل افراد) آنان به یک میزان، از اعتبار و حجیت برخوردار است برهمین اساس است که دوره دسترسی به معصوم، نزد شیعه تا پایان قرن سوم ادامه دارد با آن که براساس اعتقاد اهل سنت با رحلت رسول اکرم (ص) دسترسی به معصوم از بین می رود.
۲) نزد شیعیان هیچ گاه کتابت و نشر حدیث متوقف نشد، براساس تعلیم پیامبر و عترت او، در همه دوره ها کتابت حدیث رواج داشت و امامان معصوم خود نیز در این امر پیشگام بودند و یاران خود را بدان وامی داشتند.
۳) شیعیان از همان ابتدا تلاش کردند که کتب
▪ پاسخ:
در ابتدا باید دانست که حدیث، نزد شیعه از ویژگی هایی برخوردار است که سبب امتیازش از حدیث نزد اهل سنت شده است، که به طور اختصار آن را چنین می توان توصیف کرد:
۱) دایره حدیث و معارف نزد شیعه، فراتر از اهل سنت است، زیرا شیعیان براساس آموخته های خویش از کتاب و سنت پیامبر، بر این باورند، که عدد معصومان چهارده تن است و قول، فعل و تقدیر (تایید عمل افراد) آنان به یک میزان، از اعتبار و حجیت برخوردار است برهمین اساس است که دوره دسترسی به معصوم، نزد شیعه تا پایان قرن سوم ادامه دارد با آن که براساس اعتقاد اهل سنت با رحلت رسول اکرم (ص) دسترسی به معصوم از بین می رود.
۲) نزد شیعیان هیچ گاه کتابت و نشر حدیث متوقف نشد، براساس تعلیم پیامبر و عترت او، در همه دوره ها کتابت حدیث رواج داشت و امامان معصوم خود نیز در این امر پیشگام بودند و یاران خود را بدان وامی داشتند.
۳) شیعیان از همان ابتدا تلاش کردند که کتب ومجموعه های معاریف و حدیثی را با سلسله اسناد نگه داری کنند، گاه می شد که شکنجه های زیادی را برای حفظ کتب و احادیث ائمه تحمل می کردند. که در تاریخ به نام کسانی مثل ابن ابی عمیر، محمد بن یونس بن عبدالرحمان و ... در این زمینه برمی خوریم.
بعد از نکات پیش گفته پاسخ را در سه بخش بیان می داریم:
۱) آیا اهل بیت (ع) اثر مکتوبی (نامه، کتاب و ...) از خود برجای گذاشته اند؟ در جواب باید گفت: کتاب هایی به اهل بیت منسوب است
الف) برخی در دسترس ما نیست. (مانند خیلی از کتاب هایی که در بخش دوم نامبرده می شود)
۲) برخی نسبت آن قطعی و در دسترس است، مانند: نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و روایاتی که در جوامع روایی با سند نقل شده است که نسبت به ائمه قطعی است در مجموع، ولی تک تک روایات آن از نظر سندی به سه دسته تقسیم می شوند: الف: روایات متواتر که بسیار اندک است ب: روایات آحاد معتبر که در فقه معتبر است ولی در معارف دین علم آور نیست. ج: روایات جعلی و ضعیف.
۳) برخی نیز مشکوک است، مانند: تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، فقه الرضا(ع) منسوب به امام هشتم (ع) و...
ب) مجموعه آثاری که از اولیای دین برای ما باقی مانده است چه قدر است و در چه کتابی آمده است؟ پاسخ این است، که آثار ائمه (ع) سه مرحله را پشت سر گذاشته است.
الف) دوران حضور ائمه (ع):
در اینجا به برخی از دوره ها اشاره می شود:
١) دوران علی (ع): اولین کتاب حضرت (ع) تفسیر قرآن است.دومین کتاب «کتاب السنن و القضایا و الاحکام.» که ابواب مختلف فقهی در آن گرد آمده است. سومین کتاب، کتاب جامعه، و یا کتاب علی (ع) است. صحیفه علی (ع) کتابی دیگر است که حجم آن کمتر از کتاب علی و الجامعه می باشد. و هیچ کدام از کتاب ها اکنون در دست نیست. عهدنامه مالک اشتر یکی دیگر از کتب آن حضرت به شمار می رود، به جز این ها نامه های دیگر حضرت به والیان و عاملان را نیز باید در شمار همین مکتوبات آورد. که بیشتر این ها در نهج البلاغه و مستدرک آن «نهج الصباغه» آمده است و همچنین کتاب های دیگری که توسط شاگردان حضرت جمع آوری شده، چون «جاثلیق» از سلمان فارسی- علیهما السلام- «الخطبه» از ابوذر، و کتاب قضاوت های علمی- علیه السلام- و کتاب تفسیر توسط عبدالبربن عباس، صحیفهٔ «مناسک حج» توسط جابربن عبدا... انصاری و کتاب تفسیر از میثم تمار و ....
۲) دوران امام حسن و امام حسین: در این دوره به جهت حاکمیت معاویه، مجالی برای کتابت حدیث وجود نداشت آن چه می توان نام برد خطبه های حضرت در منا، نامه های امام حسین (ع) به اهل کوفه، مسلم بن عقیل، بنی هاشم، بزرگان بصره از کتاب های این دوره است.
۳) دوران امام سجاد (ع): امام سجاد (ع) هنگام شهادت، صندوقی را نزد امام باقر (ع) به ودیعت نهاد که در آن کتاب های بسیار بود.
یکی از آن ها صحیفه سجادیه است.
دومی مناسک الحج، و سومی رساله حقوق است، که جامع آداب سلوک فردی و اجتماعی است، چهارمی، «صحیفه الزهد» پنجمی، «الجامع فی الفقه» ششمی، کتاب «حدیث» و هفتمی «کتاب علی بن الحسین» و کتاب های عدیده ای که شاگردان حضرت تالیف کرده اند.
از قبیل، تفسیر القرآن، نسخه احادیث، صحیفهٔ احادیث، رسالته الی سعد الاسکاف، (کتابی که زراره روایت کرده و کتابی دیگر که عبدالمومن بن القاسم آن را نقل کرده است این ها غیر از کتاب هایی است که توسط شاگردان حضرت تالیف و جمع آوری شده است.
۴) دوران امام صادق (ع): رساله ها و کتب بسیاری از حضرت نقل شده، یا به ایشان منسوب است، مانند: «الا هلیلجهٔ فی التوحید» و کتاب «التوحید» و رسالهٔ «اهوازیه» و «رسالهٔ فی الغنائم» و «رسالهٔ فی وجوه معایش العباد» و «الجعفریات» و «نثر الدر» صحیفه ای است در کلمات قصار و رسائلی که جابربن حیان از حضرت روایت کرده و تا ٥٠٠عدد شمارش شده است. و هم چنین ائمه دیگر.
ب) دوره جمع و تبویب:
این دوره با آغاز غیبت صغرا شروع می شود و تا دوره صفویه تداوم می یابد.

مآخذ در روزنامه موجود است.
www.andisheqom.com
منبع : روزنامه خراسان


همچنین مشاهده کنید