دستور دادن، فرهنگ را نهادینه نمی کند

نیروی انتظامی تحت فرماندهی مدیران کارآمد و با تجربه چند سالی است که در راستای هدف دوستی با مردم حرکت کرده ولی سوای از تعامل مطلوب چند ساله اخیر این نیرو با مردم ضروری است که درباره سنت چند سال اخیر نیروی انتظامی که همزمان با فصل بهار در خصوص بحث حجاب و بدحجابی آغاز می شود نکاتی را متذکر شد.
به تازگی سردار رادان رئیس پلیس پایتخت که بر جای مرتضی طلایی تکیه زده در نشستی مطبوعاتی از خواست ۹۳ درصدی مردم برای دخالت نیروی انتظامی در امر بدحجابی خبر داده و اظهار داشته که اجرای این طرح از سوی این نیرو بلند پروازانه نیست. چنان که سال گذشته فقط حرف از برخورد با کسانی بود که مانتوهای کوتاه می پوشیدند.
طبق اظهارات سردار رادان امسال برخورد با روسری های کوچک و شال ها نیز در محدوده فعالیت پلیس قرار گرفته است. وی با اینکه طبق اظهارات خود معتقد است موضوعات فرهنگی باید با اقدامات فرهنگی همراه باشد اظهار داشته که موضوعات فرهنگی زمانی پذیرفته می شود که منطق فرهنگی نیز وجود داشته باشد، ضمن اینکه مطالبات فرهنگی را باید از مسوولان این امر خواست،؟ این مسوول عالی رتبه نیروی انتظامی در ادامه اظهارات خود همچنین اعلام کرده افراد بدحجابی که وضعیت نامناسبی دارند دستگیر می شوند، خودروهای آنها به مدت دو ماه توقیف می شود و...
● جنجال به راه نیندازید
حجاب یک مساله فرهنگی است و حل یک مساله فرهنگی نیازمند راه حل فرهنگی است. در جامعه یی که سرانش صحبت از مهرورزی و تعامل می کنند چگونه است که بعضی از مسوولان صحبت از برخورد و زد و بند می کنند؟
بهتر است با چشمانی باز و با درک واقعیت های جامعه نگاهی به درون و بیرون جامعه شود. در کدام کشور دنیا برای ترویج مسائل فرهنگی از شیوه های غیرفرهنگی همانند برخورد و جریمه کردن استفاده می شود یا در کدام کشور دنیا چنین روش هایی نتیجه مثبت داشته است که پلیس می خواهد آن را الگوی خود قرار دهد و در جامعه یی که از ساختار فکری، فرهنگی و بافت اجتماعی پیچیده یی تشکیل شده است از آن استفاده کند، در حال حاضر جامعه ما از معضل بدحجابی رنج نمی برد و این موضوع آنچنان که بعضی از آقایان آن را بزرگ جلوه می دهند بزرگ و غیر قابل حل نیست که بخواهیم برای رفع آن از ظابطان قضایی و نیروهای سیاسی و انتظامی استفاده کنیم. برخورد با مساله بدحجابی یک مساله سیاسی نیست و نباید برای انجام اینگونه مسائل از نیروی انتظامی هزینه کرد، کسانی برای برخورد با بدحجابی می خواهند نیروی انتظامی را هزینه کنند یا می خواهند از زیر بار مسوولیت های خود شانه خالی کنند یا اینکه می خواهند نیروی انتظامی را در مقابل مردم قرار دهند.
واقعیت این است که حجاب جزیی جدایی ناپذیر از فرهنگ و هویت مسلمانان ایرانی است ولی چیزی که قابل نقد است این است که آیا کسانی که شعار فرهنگ سازی می دهند فراموش کرده اند که سیاست های فرهنگی باید با عناوین فرهنگی همراه باشد، یا شاید فرهنگ مورد نظر آنها فرهنگ تقابل با مردم به جای تعامل با مردم است، رئیس جمهوری که با شعار رجایی و... توانست جای خود را در دل های مردم باز کند چگونه می خواهد از اعتماد و محبت مردم نسبت به خود تشکر کند. آیا زمانی که زنده یاد رجایی رئیس جمهور بود کسی جرات آن را داشت که برای ترویج حجاب صحبت از برخورد با مردم کند؟
آقای احمدی نژاد که در حال حاضر مقام ریاست جمهوری را در اختیار دارد نباید به افراد غیرآگاه اجازه بدهد که با ایجاد ناامنی های فرهنگی ناشی از استعمال شیوه های غیرکارشناسی (برخورد، جریمه و...) فضای فرهنگی جامعه را دچار تنش کنند. چنین اشخاصی حتی اگر هم نظر مثبتی داشته باشند به علت راه غلطی که انتخاب کرده اند باعث ایجاد یک تصویر نامناسب از حکومت جدید در میان اقشار جامعه خواهند شد.
آیا شخص رئیس جمهور فراموش کرده اند زمانی که در تلویزیون صحبت می کردند و همان شبی که گفتند در حال حاضر که من مشغول صحبت کردن هستم برق تعدادی از استان ها را قطع کرده اند راجع به بحث حجاب چه صحبت هایی کرده اند.
قابل توجه است که حتی کسانی که برای برخورد با بدپوششی از تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی کمک می گیرند باید به این نکته توجه داشته باشند که این ماده به شکلی تنظیم شده که قابل تفسیر وسیع است و در هیچ قانون یا آیین نامه یی تعریف مشخص و ثابتی از حجاب و پوشش ارائه نشده است. باید به این موضوع توجه کرد که این قانون اولاً محدوده را محدوده شرع قلمداد کرده است و یک مامور نیروی انتظامی یا یک نماینده مجلس نمی تواند هم مامور اجرای قانون باشد و هم تشخیص دهنده شرع باشد و به همین علت این مساله به لحاظ مفهومی و در عرصه اجرایی مشکل ایجاد خواهد کرد. کسانی که می خواهند یک حرکت مثبتی در این زمینه انجام دهند باید به عرف مراجعه کنند و نقص قانون را با استفاده از روش های عرفی برطرف کنند.
در کشور ما به دلیل خاصیت بومی مناطق پوشش های متفاوتی وجود دارد و اشخاص باید با توجه به بافت فرهنگی و عرف مردم منطقه یی که در آن زندگی می کنند در مورد آن تصمیم گیری کنند. مسوولان نباید فراموش کنند که تنوع طلبی در حوزه رنگ، شکل و پوشش باید با خصوصیات فکری نسل جوان هماهنگ باشد .
می گویند که هر کسی فرزند زمان خود است و نمی توان لباس پدربزرگ ها یا مادربزرگ ها را به تن نوه های آن افراد کرد. با وجود اینکه سیاستمداران و برنامه ریزان برنامه های فرهنگی کشور به دقت متوجه این موضوع شده اند ولی باز کسانی هستند که می خواهند از جو موجود سوءاستفاده کرده و تیری در تاریکی رها کنند و ببینند که آیا به هدف می خورد یا خیر، بهتر است این آقایان به خاطر داشته باشند که اگر مدیران و برنامه ریزان نیز از کنار علایق نسل جوان جامعه بی تفاوت بگذرند جامعه از کنار آن بی تفاوت نخواهد گذشت، چرا که تنوع طلبی در فطرت هر انسان سالمی که در جوامع انسانی زندگی می کند وجود دارد.
اگر کسانی هستند که واقعاً می خواهند برای فرهنگ این مردم و این مرز و بوم دلی بسوزانند باید بدانند که تنها در صورتی می توان الگوی جامعی را در اختیار جوانان قرار داد و امیدوار بود که مورد استقبال نسل جوان جامعه قرار بگیرد که در آن فاکتورهایی همچون تنوع طلبی، غریزه و زیباشناسی و سلسله مراتب جامعه در آن با یکدیگر ضرب شده باشند.
برخورد با معضلات و ناهنجاری های ناشی از بدپوششی باید فرهنگی و بر اساس زیرساخت های فرهنگی صورت گیرد، زیرا صرفاً کارهای دستوری و آمرانه نه تنها مورد پذیرش جامعه نیست بلکه می تواند مبارزه منفی به همراه داشته باشد. عده یی از مسوولان در حال حاضر با سر دادن شعار علنی شدن جرایم قصد دارند فرهنگ جامعه را به خیال خود یک شبه از نو طراحی کرده در صورتی که از این موضوع غافلند که نباید به بهانه علنی شدن جرایم اجازه پنهانی شدن آن را داد. وقتی که موضوعی غیرعلنی می شود به شدت گسترش می یابد و کنترل کردن آن غیرممکن می شود.
● فرهنگ سازی فصلی نیست
نباید فراموش کرد که نیروی انتظامی متولی فرهنگ سازی نیست و تنها عامل اجرایی دولت است، دوم اینکه اگر به باور برخی مسوولان کافی شاپ ها، سالن های بیلیارد و ... کانون فساد است باید به این سوال پاسخ داد که جوانان اوقات فراغت خود را چگونه باید بگذرانند؟ آیا تنها با تعطیل کردن این گونه مکان ها می توان فرهنگ سازی کرد؟
اصلاً چرا دولت که دغدغه فرهنگ دارد کافی شاپ دولتی تاسیس نمی کند و با برپا کردن برنامه های جوان پسندانه سعی در جذب مخاطب نمی کند، البته منظور از کافی شاپ دولتی فرهنگسراها نیستند که جوانان را در فصل تابستان در آنجا جمع می کنند و برنامه های محدودی را برای استفاده در اختیار آنان می گذارند. آنچه حقیقت دارد این است که مراکز فرهنگی و اجتماعی تنها در فصل های بهار و تابستان دغدغه فرهنگ دارند و سعی می کنند با برگزاری کلاس های موقت فرهنگ سازی کنند ولی آیا فرهنگ هم فصل دارد؟
و فقط نوجوانان یا جوانان ما در تابستان بی فرهنگ می شوند، موضوع دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که آیا برنامه هایی که برای اوقات فراغت جوانان در نظر گرفته می شود اصلاً به تایید جامعه شناسان و روانشناسان رسیده است و آنقدر بار محتوایی دارد که بتواند جوانی را در طول یک سال از نظر فرهنگی تقویت کند،
● بدحجابی ریشه خارجی ندارد
زنان و مردان ایرانی با الگوها و ذخایر فرهنگی عظیمی که دارند نباید از این موضوع هراس داشته باشند که استفاده از رنگ ها باعث ترویج بدحجابی در جامعه می شود. در حال حاضر مشکل از درون جامعه نشات می گیرد که تولیدات داخلی یا کم کیفیت است یا جذابیتی برای نسل جوان ندارد و آنها را به سمت استفاده از کالاهای خارجی سوق می دهد. هیچ کسی نمی تواند بگوید که بدحجابی ریشه خارجی دارد و با استفاده از این گونه کلمات نمی توان بحث حجاب را به موضوع سیاسی تبدیل کرد.
حجاب یک مساله دینی و اجتماعی است و سیاسی کردن آن عواقب بسیار سنگینی در پی خواهد داشت. سیاسی کردن حجاب، مردم و مسوولان را به سمت نگرش های متفاوتی سوق می دهد و مردم را از درک واقعی موضوع دور می کند.
قبل از اینکه عده یی از آقایان که اطلاعاتی جامع و کامل در این زمینه بسیار حساس ندارند بخواهند صحبتی از برخورد بکنند باید بدانند که هرگونه اقدامی در این زمینه نیاز به مطالعه فراوان دارد و استفاده از روش هایی مانند برخورد، یا باطل کردن گواهینامه، توقیف ماشین به مدت دو ماه و ... تنها شانه از زیر بار مسوولیت خالی کردن است. یک مقام مسوول و آگاه در مورد برخورد با مساله حجاب معتقد است؛ همانطور که تاریخ (رضاخان) و تجربه نشان داده است با دستورالعمل های دولتی نمی توان حجاب را در جامعه ترویج کرد. تجربه مسوولان نشان داده است که حکومت نباید به خود اجازه دهد که در این زمینه به صورت مستقیم دخالت کند. جامعه دارای نهادهای فرهنگی است و این گونه اعمال از وظایف اصلی آنهاست.
اگر آنها در برخورد با بحث بدحجابی موفق عمل نکرده اند، این زنان نیستند که باید با آنها برخورد شود بلکه مسوولان هستند که نتوانستند با به کار بردن شیوه های جدید در کار خود موفق شوند. چه جالب است عده یی در کار خود در زمینه ترویج مسائل فرهنگی و دینی شکست می خورند و این مردم هستند که باید با آنها برخورد شود، دولت و مسوولان باید برای نهادینه کردن مقوله حجاب تنوع و زیبایی طلبی نسل جوان را به رسمیت بشناسند، در غیر این صورت جامعه دچار یک بحران فرهنگی عظیم خواهد شد. دولت می تواند به استفاده از تجربه فراوان و مطالعات انجام شده در این زمینه و غیر سیاسی کردن حجاب در کنار تنوع طلبی نسل جوان از ارزش ها و معیارهای جامعه نیز به راحتی مراقبت کند.‌● مقوله یی به نام فرهنگ خواری
نکته یی که بیشتر مسوولان به آن اصلاً توجهی نمی کنند یا نکرده اند این است که فرهنگ سازی نیازمند گذشت زمان است و اقدامات پرشتاب (برخورد، جریمه نقدی بدحجابی، باطل کردن گواهینامه و...) نه تنها فرهنگ سازی نیست بلکه فرهنگ خواری است. مسوولان تنها در صورتی می توانند حجاب را در جامعه نهادینه کنند که به آن به عنوان یک موضوع اجتماعی نگاه کنند، آن وقت است که می توان با این مساله به راحتی برخورد کرد.
نیروی انتظامی نیز به عنوان یک نیروی خدمتگزار باید تا قبل از اینکه مسوولان مربوطه (بعد از مطالعات فراوان) یک برنامه جدی برای مقابله با این موضوع طراحی کنند و بعد به تایید مقامات عالی رتبه و کارشناسان نیروی انتظامی که از تجربیات بالایی برخوردار هستند برسانند از هرگونه مداخله در این زمینه جداً خودداری کند. این مطلب از آنجایی به شدت اهمیت دارد که مقابله با بدحجابی به دلیل مشهود بودن آن از مقابله با مواردی نظیر خانه های فساد، فحشا و... که به صورت زیرزمینی اداره می شوند راحت تر است.
مقابله فیزیکی تنها قدم اول است که اگر با درایت، مراحل بعدی آن که خارج از حیطه نیروی انتظامی است، مدیریت نشود تاثیرات منفی و معکوس آن بسیار بیشتر از اثرات مثبت آن خواهد بود. مساله دیگری که باید به آن توجه شود این است که نباید مشکلات و ناتوانی های داخلی را به گردن دشمنان انداخت. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که بعضی از مسوولان سعی می کنند که علل و ریشه بدحجابی را در خارج از مرزهای ایران جست وجو کنند و انگشت اتهام را به سمت بیرون مرزها نشانه گیری کنند. حقیقت تلخی که دولت و مسوولان نهادهای مربوطه باید به آن توجه کنند این است که بدحجابی بیشتر از اینکه ریشه خارجی داشته باشد ریشه داخلی دارد و اگر بدحجابی در کشور ایران که بیشتر مردم آن اعتقادات اسلامی دارند رشد کرده ناشی از ضعف مدیران، غیرمنطقی و سطحی بودن برنامه های آنان برای مقابله با این معضل بوده است.
سال ها است که از نسل جوان جامعه انتقاد می کنند که چرا از لباس های غربی استفاده می کنید اما کسی نیست به این منتقدان بگوید که مگر جوانان جامعه گزینه دیگری نیز برای انتخاب داشته اند، وقتی طراحان لباس که معلوم نیست چه کسانی هستند و با چه سلایقی می خواهند اقدام به طراحی مد و لباس برای جامعه کنند و هنوز الگوی مناسب و جوان پسندی (مناسب تمام اقشار نسل جوان نه تنها عده یی خاص) را طراحی نکرده اند، ناگفته پیداست که نسل جوان جامعه همواره تقلیدکننده خواهد بود.
● هر کسی فرزند زمان خود است
علایق نسل جوان از تنوع پیچیده یی برخوردار است و ناگفته پیداست که نمی توان نسل جدید را وادار به استفاده از الگوهای قدیمی کرد. مسوولان فراموش نکنند که هر کس فرزند زمان خود است و در همان زمان نفس می کشد. یک کارشناس برجسته جامعه شناسی که تحقیقات بسیاری در زمینه رابطه تنوع رنگ ها و حجاب اسلامی انجام داده است معتقد است هر نوع اعمال فشار در زمینه عقاید یا رنگ ها در زمینه پوشش، یک هنجار غیررسمی را در مقابل یک هنجار رسمی قرار می دهد که این مغایر با اهداف فرهنگی جامعه است. یک زن با رنگ هایی که در مورد پوشش خود انتخاب می کند با محیط پیرامون خود ارتباط برقرار می کند و قطع این ارتباط یا محدود کردن آن غیر ممکن است.
● سر کیسه را شل کنید
دولت اگر می خواهد در این زمینه به موفقیتی دست یابد باید هزینه مادی آن را بپردازد و با تخصیص بودجه بسترهای فکری و فرهنگی جامعه را تقویت کند. کسانی که صحبت از برخورد می کنند نمی خواهند که دولت در این راه سرمایه گذاری مادی کرده و می خواهند با به کار بردن زور منابع مادی دولت را تقویت کرده و منابع فرهنگی را بدون پشتوانه باقی بگذارند، مدیریت فقط اشغال کردن یک صندلی نیست. فقط با دستور دادن نمی توان فرهنگ اسلامی را در جامعه نهادینه کرد. فرهنگ سازی یعنی پول خرج کردن برای مردم، فرهنگ سازی یعنی احترام به حقوق مردم، فرهنگ سازی یعنی حفظ شخصیت و آبروی اجتماعی مردم در جامعه نه برخورد با آنها، جریمه نقدی کردن یا توقیف ماشین های آنها.
● گسترش حجاب یا تغییر ظاهر افراد
مگر در حال حاضر اجباری برای استفاده از مانتوهای رنگی برای دختران یا زنان جامعه وجود دارد؟ هر کسی حق انتخاب دارد و در حال حاضر همه با خوبی و خوشی در کنار هم زندگی می کنند، عده یی بسته به سلیقه خود از پوشش چادر استفاده کرده اند و عده یی هم از پوشش مانتو. هیچ کسی نمی تواند بگوید که استفاده از نوع خاصی از پوشش همراه با رنگ های روشن بدحجابی است. چنین شخصی یا معنای حجاب را نمی داند یا اینکه می خواهد با سلایق مردم مبارزه کند.
مسوولان بدانند که کلانشهری مثل تهران الگوی تمام ایران است، اگر طرحی در تهران خوب اجرا شود می توان مطمئن بود که با کمی تغییرات می توان آن را در تمام ایران خوب اجرا کرد ولی اگر طرحی در تهران جواب ندهد در هیچ شهر یا استان دیگری از کشورمان جواب نخواهد داد. بهتر است بعضی از مسوولان نگاه خود را تغییر داده و به جای اینکه بخواهند با رفتار غیرانسانی و زننده خود، آنها را مروج فساد در جامعه قلمداد کرده به عنوان جزیی از این جامعه با آنها تعامل کرده و به این فکر کنند که چه چیز باعث شده که آن زن بدحجاب شود. کوتاهی مسوولان یا بی ایمانی آن شخص. چرا همیشه این مردم هستند که باید تاوان طرح های نامناسب فرهنگی را پس بدهند؟
یک افسر پلیس، یک بسیجی یا هر شخص محترم دیگری که قصد دارد در خیابان به یک خانم در زمینه حجاب تذکر دهد خود باید بداند که تعریف واحد تمام نیروهای فرهنگی و انتظامی درون جامعه در مورد بدحجابی چیست. آیا منظور از خانم های بدحجاب خانم هایی هستند که از لباس های روشن استفاده می کنند؟ یا منظور خانم ها یا دخترانی هستند که از آرایش غلیظی استفاده کرده و حجاب موی سر خود را حفظ نمی کنند؟ سوال دیگری که مسوولان متصدی امر باید پاسخ آن را با شفافیت توام با واقعیت به مردم بدهند این است که آیا هدف آنها تغییر دادن چهره و وضعیت ظاهری افراد است یا اینکه آنها می خواهند واقعاً حجاب را نهادینه کنند؟ البته ناگفته پیداست که جواب تمام مسوولان به این سوال این است که ما می خواهیم فرهنگ را بسط دهیم ولی اگر قرار باشد تنها ظاهر فرهنگ بسط پیدا کند و درون آن خالی باشد تا چه مدت می توان آن را حفظ کرد؟

محمدصادق امینی

منبع : روزنامه اعتماد