عوامل مستعدکننده مانند سينوزيت، اوتيت، عفونت سيستميک (بهخصوص ريوى يا قلبي) بيمارى قلبى مادرزادى سيانوتيک، صدمه به مغز در اثر تروما يا جراحي:
- سردرد، علائم عصبى لوکاليزه، تشنج
- CTاسکن يا MRI مثبت
- سير حاد يا تحت حاد (چند روز تا چند هفته)
نکات کلى
در بيمارانى که سيستم ايمنى طبيعى دارند، آبسههاى مغزى معمولاً ثانوى به يک کانون عفونت در خارج از CNS هستند. اين کانونها ممکن است در سينوسهاى پارانازال، گوش مياني، ريهها و يا قلب باشند. همچنين بيمارىهاى قلبى مادرزادى سيانوتيک و فيستولهاى شريانى - وريدى و زخمهاى باز جمجمه ناشى از تروما يا جراحى فاکتورهاى مساعدکننده براى تشکيل آبسه هستند. شايعترين ارگانيسمهاى ايجادکنندهٔ آبسه مغزى عبارتند از: استرپتوکوک، استافيلوکوک و باکتروئيد. آبسههاى منشاء گرفته از سينوزيتهاى فرونتال و اتموئيد معمولاً در لوبهاى فرونتال بهوجود مىآيند و آبسههائى که از گوش ميانى منشاء مىگيرند، معمولاً در لوب تمپورال خلفى يا مخچه مىباشند. بيماران دچار ضعف ايمنى و بيماران مبتلا به ايدز مستعد ابتلاء به آبسههاى مغزى ناشى از قارچها و پرتوزوئرها مىباشند. حدود ۵% از بيماران مبتلاء به ايدز به آبسههاى ناشى از توکسوپلاسما دچار خواهند شد که اين آبسههاى اغلب متعدد بوده و تشخيص آنها برمبناى شک بالينى و پاسخ آنها به آنتىبيوتيکهاى مناسب و بيوپسى مغزى است.
تشخيصهاى افتراقى
آبسههاى مغزى را بايد از تومورهاى مغزي، انفارکتوس مغز، خونريزى در حال بهبود مغز، آمپيمسابدورال، آبسههاى اکسترادورال و انسفاليت افتراق داد.
عوارض
عوارض عمدهٔ آبسهٔ مغزى عبارتند از: پارهشدن به بطنها يا فضاى سابآراکنوئيد، مسدودشدن راههاى CSF و فتق ترانستنتوريال که بهعلت اثرحجمى آبسه و تورم واکنشى بافت مغز بروز مىکنند.
علائم بالينى
علائم و نشانهها
علائم معمول شامل سردرد، نقايص عصبى فوکال و تشنج مىباشند که هريک از موارد فوق در ۵۰% از بيماران ديده مىشوند. بهدليل بالا رفتن فشار داخل مغزى که بهصورت تدريجى رخ مىدهد، علائمى شامل کاهش درک، خوابآلودگي، کنفوزيون و استوپور ممکن است در مراحل پيشرفته مشاهده شوند. حدود نيمى از بيماران تب خفيف (۳۸ْ-۵/۳۷ سانتىگراد) دارند.
يافتههاى آزمايشگاهى
معمولاً لکوسيتوز خفيف با ارجحيت PMN وجود دارد و ESR نيز معمولاً بالا است. در صورت شک به آبسههاى مغزي، LP نبايد انجام شود مگر اينکه CTاسکن و MRI تودهاى را نشان نداده يا تودهٔ کوچکى را نشان دهند. معمولاً در بررسى CSF، افزايش فشار، WBC و پروتئين مشاهده مىشود ولى بهندرت مىتوان در کشت CSF باکترى بهدست آورد.
مطالعات تصويربردارى
در گرافىهاى جمجمه ممکن است شواهدى به نفع ماستوئيديت، سينوزيت يا جابهجائى پينهآل مشاهده کنيم. در CTاسکن تودهاى با جدار صاف، متقارن و حلقهاى متراکم از مادهٔ حاجب، با دانسيتهٔ کم در مرکز و ادم متغير در اطراف مشاهده مىشود. MRI با مادهٔ حاجب ديوارهٔ آبسه را بهطور مشابهى با CTاسکن نشان مىدهد. ادم اطراف آبسه نيز بهصورت افزايش سيگنال در نماى MRI, T2 مشاهده مىشود.
درمان
درمان طبى
قبل از شروع آنتىبيوتيک بايد برحسب مورد اقدام به تهيه کشت از خون، ترشحات نازوفارنکس، خلط، ادرار يا مايعى که از آسپيراسيون سينوسهاى پارانازال يا از بافت زخمهاى جمجمهاى تهيه مىشود؛ نمود. کشت CSF فقط زمانى انجام مىشود که علائمى بهنفع مننژيت وجود داشته باشد. در صورت امکان بايد شروع آنتىبيوتيک پس از آسپيراسيون از آبسه باشد زيرا در غير اينصورت جواب کشتهاى حاصله منفى خواهد بود. براى درمان دقيق آبسههاى مغزى توصيه مىشود که به منابع جديد بيمارىهاى عفونى مراجعه شود.
درمانهاى جراحى
درمان جراحى شامل اکسيزيون آبسه و آسپيراسيون آن مىباشد. آسپيراسيون با راهنمائى CT که پس از بىحسى موضعى انجام مىشود در اغلب آبسهها روش انتخابى محسوب مىشود؛ بهخصوص در موارد آبسههاى کوچک و عمقى و يا در مواردىکه فرد، منتخب مناسبى براى عمل جراحى نيست. جراحى باز را در موارد زير بهمدت ۲ هفته مىتوان به تعويق انداخت: بيمارى که بهطور مشخص داراى فاکتور مستعدکننده باشد، CTاسکن وى به نفع وجود آبسه باشد، هوشيار باشد، و از لحاظ بالينى شرايط پايدارى داشته باشند و يا به درمان آنتىبيوتيکى پاسخ داده باشد و اثرات حجمى آن کم بوده و ابعاد آن کوچک (کمتر از ۳ ميلىمتر قطر) باشد. آسپيراسيون آبسهها ممکن است در مواردىکه ارگانيسم مسئول با روشهاى ديگر مشخص نشده است، لازم باشد و در مواردىکه CTاسکن افزايش ابعاد آن را نشان دهد و يا حال بيمار رو به وخامت باشد، انجام آسپيراسيون ضرورى است. پس از مشخصشدن ارگانيسم مسئول بايد آنتىبيوتيکهائى برحسب عامل مشخصشده، تجويز و دوز آنها تنظيم گردد. کورتيکواستروئيدها تنها زمانى داده مىشوند که اثرات حجمى آبسه قابل توجه بوده و يا اطراف آبسه دچار ادم باشد که هر دو مورد فوق بيمار را در گروه پرخطر قرار مىدهند. همچنين داروهاى ضدتشنج بايد تجويز شوند. CT يا MRI پس از انجام عمل روى آبسه نيز درخواست مىشوند تا از بروز عوارض احتمالى عمل مثل خونريزى و يا عود آبسه در زمان مناسب آگاه شويم.