دوشنبه, ۳۱ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 20 May, 2024
مجله ویستا
زبان سغدی
ديگر زبان (۱) سغدى است، سُغْد نام ناحيهاى است خرم و آباد و پردرخت که سمرقند مرکز اوست، و در قديم تمام ناحيهٔ بين بخارا و سمرقند و حوالى آن ايالت را سُغد مىخواندهاند ـ اين نواحى در اوايل اسلام به سبب خوبى آب و هوا و نعمت فراوان مشهور شده يکى از چهار بهشت دنيا بهشمار مىآمده است. (جنات اربعه که عرب ذکر کردهاند غُوَطهْدِمَشقْ، اُبِلّه، شعب بوّانْ فارس و سُغد سمرقند.) |
(۱) . مراد ما از زبان ـ Langue و هرگاه بخواهيم بگوئيم که فلان زبان Dialecte فلان زبان است به لفظ 'شاخه' تعبير خواهيم کرد و هر جا که مراد ما Patais باشد آن را 'لهجه' ناميم. فىالمثل زبان درى شاخهاى بوده است از زبان مشرق ايران و نواحى بلخ و ماوراءالنهر و بعد خود زبانى شده است مستقل که داراى لهجههاى مختلف گرديده است از آن جمله لهجهٔ بخارائى و لهجهٔ تاجيکى ـ همچنين است کردى که روزى شاخهاى بوده است از زبان مادى يا زبانهاى غربى ايران و امروز زبان مستقلى است و لرى و پشتکوهى لهجههاى آن زبان بهشمار مىرود. |
اين نام در کتيبه بزرگ داريوش بهنام (سوگديانا) ذکر شده است و از شهرستانهاى مهم ايران شمرده مىشد و زبان مردم آن نيز لهجه يا شاخهاى از زبان ايرانى و به سغدى معروف بوده است، اين زبان در طول خطي، متداول بوده است که از ديوار چين تا سمرقند و آسياى مرکزى امتداد داشته و مدت چند قرن اين زبان در آسياى مرکزى زبان بينالمللى بهشمار مىرفته است. (رجوع کنيد: ساسانيان کريستن سن طبع تهران صر ۲۴). |
هنوز يادگار اين زبان در آن سوى جيحون و درهٔ زرافشان و نواحى سمرقند و بخارا و بلخ و بدخشان باقى است و يادگار ديگرى نيز از آن در ناحيهٔ 'پامير' متداول است. (ساسانيان کريستن سن ص ۲۴) و قديمىترين نمونهاى که از اين زبان بهدست ما رسيده اوراقى است از کتابهاى مذهبى مانى پسر فديک، پيمبر مانويان به خط آرامى و اين ورقها در سالهاى نزديک بهدست کاوشکنندگان آثار قديم که در ترکستان چين به کاوش و پژوهش پرداخته بودند از زير انقاص شهر ويران 'تورفان' و ساير قسمتهاى ترکستان چين پيدا آمده است. و چون آن را خواندند دانستند که سرودهاى دينى مانى و شعرهائى است که در کيش مانوى گفته شده و از آيات کتب مذکور است، و نيز برخى اسناد از کيش بودائى و فصلى از عهد جديد ترسايان و مطالبى هنوز حل نشده است در ميان آنها است. |
هر چند اين آيات و اشعار پارهپاره و جداجدا و شيرازه فروگسسته است و گويا بازماند و مردهريگى است از کتابهاى پارسى مانى 'شاپورگان' ـ (در اصل 'شه پوهرگان' رجوع کنيد: ص ۱۲ج ۱ سبکشناسى بهار) و کتابى ديگر که نام آن 'مهرنامک' بوده است. امّا با وجود اين به تاريخ تطوّر زبان پارسى يارى بزرگى کرده بسيارى از لغتهاى فارسى را که با لغات و فارسى را که با لغات اوستا و فارسى باستانى و پهلوى از يک جنس ولى به ديگر لهجه است به ما وانمود مىسازد و بنياد قديم زبان سغدى و بلکه ريشه و پايهٔ زبانهاى آريائى ديگرى که زبان 'تخاري' و زبان 'سکائي' باشد مىتوان پى برد و اکنون مشغول حلّ لغات و تدارک صرف و نحو آن زبانها مىباشد.(۲) |
(۲) . رجوع کنيد: کريستن سن ص ۲۲ ـ ۲۴ و اخيراً رسالههائى از آلمان و فرانسه رسيده است که قسمتى از صرف و نحو آن زبان و قسمت زيادى از متون اوراق تورفان را که دکتر اندرياس آلمانى خوانده بود محتوى است و ما چيزى از آن رسالات را در موقع خود خواهيم آورد. |
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور سیدابراهیم رئیسی رئیسی بالگرد ابراهیم رئیسی ایران سقوط بالگرد رئیسی سقوط بالگرد دولت سیزدهم مجلس شورای اسلامی دولت
هلال احمر پلیس فراجا سیل تهران هواشناسی مشهد سیل مشهد بارش باران سلامت آموزش و پرورش وزارت آموزش و پرورش
بورس بازار سرمایه سازمان هواشناسی خودرو قیمت دلار یارانه دلار قیمت خودرو حقوق بازنشستگان ایران خودرو بازار خودرو قیمت طلا
سینمای ایران سینما نمایشگاه کتاب زری خوشکام علی حاتمی تلویزیون کتاب فیلم نمایشگاه کتاب تهران
دانشگاه تهران
روسیه رژیم صهیونیستی ولادیمیر پوتین غزه اسرائیل فلسطین آمریکا جنگ غزه حماس چین اوکراین نوار غزه
فوتبال پرسپولیس استقلال لیگ برتر انگلیس لیگ برتر منچسترسیتی لیگ برتر ایران فدراسیون فوتبال بازی تراکتور بارسلونا باشگاه پرسپولیس
سامسونگ ناسا گوگل هوش مصنوعی هواپیما اپل تبلیغات نمایشگاه ایران هلث آیفون
سرطان رژیم غذایی سازمان غذا و دارو استرس کاهش وزن مغز انسان ویتامین دیابت سکته