سرطان رودهٔ بزرگ و راست‌روده

سرطان رودهٔ بزرگ سومين سرطان شايع و دومين علت شايع مرگ و مير در اثر سرطان در آمريکا است. اين بدخيمى در مردان و زنان بالاى ۴۰ سال شايع‌ترين سرطان محسوب مى‌‌شود. اکثر سرطان‌ها از پوليپ‌ها که در اثر رشد بخش کوچکى از لايهٔ مخاطى رودهٔ بزرگ به‌ويژه در قسمت تحانى آن و راست روده، پديد مى‌آيند، سرچشمه مى‌گيرند. اين سرطان‌ها به آسانى خونريزى مى‌کنند، بنابراين وجود خود در مدفوع اغلب اولين نشانهٔ آنها است. در موارد نادر سرطان رودهٔ بزرگ را مسدود مى‌کند و باعث يبوست و نفخ مى‌شود.

امکان زنده ماندن در سرطان رودهٔ بزرگ به ميزان زيادى به کشف زودرس و برداشتن آن از طريق جراحى بستگى دارد. در سرطان‌هاى موضعى احتمال بقاء ۵ ساله بعد از کشف سرطان حدود ۸۵ درصد است. حتى اگر سرطان گسترش اندکى پيدا کند ميزان بقاء ۵ ساله حدود ۳۷ درصد خواهد شد. بنابراين برنامه‌ريزى براى کشف زودرس آن اهميت دارد. چه اقداماتى مى‌توان انجام داد؟

۱. معاينهٔ راست روده با انگشت: اين اقدام قسمتى از هر معاينهٔ بالينى است و مى‌تواند سرطان‌هاى راست رودهٔ تحتانى را مشخص کند انجام سالانهٔ اين معاينه بعد از ۴۰ سالگى توصيه مى‌شود.

۲. آزمايش براى کشف خون در مدفوع: اينها آزمايش‌هاى شيميائى‌اى هستند که مقادير جزئى خون در مدفوع را (به خون مخفى معروف است زيرا قبال رؤيت نيست) کشف مى‌کنند. مدفوع سه بار اجابت مزاج متوالى بايد آزمايش شود. انجام سالانه اين آزمايش‌ها بعد از ۴۰ سالگى (در صورت وجود سابقهٔ خانوادگى سرطان رودهٔ بزرگ زودتر) توصيه مى‌شود. شما مى‌توانيد اين آزمايش را خودتان با استفاده از وسايل آزمايش خانگى که اخيراً با نام‌هاى ‌هموکوانت (HemoQuant)، همواکولت (Hemoccult)، و اِرلى ديتکتور (Early Detector)، وارد بازار شده است، انجام دهيد. اگر اين آزمايش را انجام مى‌دهيد حتماً نتيجه را براى بايگانى کردن نزد پزشک خود بفرستيد.

توجه داشته باشيد که بعضى مواد مى‌توانند باعث ايجاد نتيجهٔ مثبت کاذب شوند. قبل از جمع‌آورى نمونهٔ مدفوع براى آزمايش بايد از مصرف گوشت، شلغم، ترب کوهي، و مقادير زياد ويتامين C بپرهيزيد. برخى شواهد نشانگر اين است که آزمايش با هموکرانت احتمال ايجاد نتيجه مثبت کاذب کمترى دارد. اگر خون در مدفوع پيدا شد براى انجام اقدامات تشخيصى بيشتر با پزشک مشورت کنيد زيرا علاوه بر سرطان‌ بسيارى از موارد ديگر مثل زخم‌هاى ناشى از ترشح اسيد و آنزيم معده، بيمارى التهابى روده، التهاب ديورتيکول، پوليپ‌هاى خوش‌خيم و بواسير مى‌توانند نتيجه آزمايش را مثبت کنند.

۳. سيگموئيدوسکوپي: مشکل اصلى در آزمايش‌هاى کشف خون در مدفوع اين است که در برخى موارد اين آزمايش‌ها باعث ايجاد نتايج منفى کاذب مى‌شوند. نتيجهٔ منفى کاذب يعنى منفى شدن آزمايش در حالى‌که سرطان وجود دارد. علت اين پديده آن است که بسيارى از سرطان‌ها در مراحل اوليه خونريزى نمى‌کنند. بنابراين انجام ادوارى سيگموئيدوسکوپى بعد از ۵۰ سالگي، يا در صورت وجود سابقهٔ خانوادگى سرطان رودهٔ بزرگ، يا سابقهٔ برداشتن پوليپ در گذشته، توصيه مى‌شود. سيگموئيدوسکوپ يک لولهٔ قابل انعطاف است که براى ديدن مستقيم قسمت اعظم رودهٔ بزرگ تحتانى و نمونه‌بردارى از بافت‌هاى مشکوک به‌کار مى‌رود. معاينه با اين وسيله هر ۳ تا ۵ سال يک‌بار توصيه مى‌شود. انجام اين معاينه با ناراحتى اندکى همراه است ولى پرهزينه است، بيمه ممکن است مخارج آن را نپردازد و ميزان کشف سرطان به‌وسيلهٔ آن به‌خوبى مشخص نشده است.

۴. کولونوسکوپي: کولونوسکوپ يک لولهٔ قابل انعطاف بلندتر است که با آن مى‌توان تمام رودهٔ بزرگ را ديد. کولونوسکوپى نسبت به سيگموئيدوسکوپى قابل انعطاف عوارض بسيار بيشترى دارد، ممکن است بيهوش يا آرام کردن بيمار ضرورت يابد و کاملاً پرهزينه است. اين اقدام تنها در افراد زير که در خطر بالاى ابتلاء به سرطان رودهٔ بزرگ قرار دارند توصيه مى‌شود:

- هر فردى که به‌مدت ۱۰ سال يا بيشتر مبتلا به التهاب زخمى شوندهٔ رودهٔ بزرگ فعال بوده است.

- هر فردى که قبلاً سرطان يا پوليپ رودهٔ او برداشته شده است. اگر شما يک پوليپ راست روده يا قسمت تحتانى روده بزرگ داشته‌ايد، احتمال وجود پوليپ ديگر در ساير قسمت‌هاى‌ رودهٔ بزرگ شما ۲۰ تا ۳۵ درصد است.

- هر فردى که دو خويشاوند درجه يک (والدين، خواهر و برادر، فرزند) او سرطان يا پوليپ رودهٔ بزرگ داشته‌اند.

درمان

برداشتن سرطان از طريق جراحى اولين اقدام درمانى است. پرتودرمانى و شيمى‌درمانى ممکن است در صورت گسترش سرطان توصيه شوند.