تنگی نفس

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. تنگی نفس وجود دارد، اما برای جبران آن نمی‌توان سریع‌تر تنفس کرد.

۲. درد قفسهٔ سینه، ورم پاها، یا سابقهٔ ناراحتی قلبی وجود دارد.

۳. قبلاً تشخیص آسم یا اختلال تنفسی داده نشده است.

۴. تنگی نفس با خس‌خس سینه، تندنفسی، یا سرفهٔ خلط‌دار همراه است.

ـ تنگی نفس نشانهٔ چیست:

اگر بعد از مدتی تقلا از نفس افتاده‌اید، این چیزی طبیعی و بی‌خطر است. تنگی نفس فقط نشان‌دهندۀ نیاز بدن به اکسیژن بیشتر است. ولی تنگی نفس ناشی از مدتی دویدن با تنگی نفس ناشی از آهسته بالا رفتن از پله‌ تفاوت دارد.

اگر در بالای پله‌ها به نفس‌نفس افتادید، شاید فقط به علت ضعف باشد؛ اما ممکن است نشانهٔ وجود بیماری هم باشد. تعدادی بیماری‌های ریوی ایجاد تنگی نفس می‌کنند. هر عفونت ریوی، از یک سرماخوردگی یا برنشیت خفیف گرفته تا سینه پهلو و سل، می‌توانند تنفس عادی را تغییر دهند.

سه بیماری مزمن ریوی، یعنی آسم، برنشیت مزمن، و آمفیزم، همیشه ایجاد تنگی نفس و اغلب خس‌خس سینه می‌کنند. ریهٔ فروخوابیده، که گرفتارئی در افراد مبتلا به آمفیزم و برخی بیماری‌های دیگر و نیز (به علت نامعلوم) در افراد جوان بلندقد دیده می‌شود، علت دیگر تنگی نفس است. علاوه بر احساس حملهٔ تنگی نفس، فرد مبتلا به فروخوابیدگی ریه احتمالاً دچار درد در طرف ریهٔ گرفتار نیز خواهد شد.

در چندین بیماری عصبی نیز، مثل تصلب متعدد اعصاب (MS)، بیماری لوگریگ، و ضعف وخیم ماهیچه‌ای، بیمار به‌تدریج توانائی تنفس را از دست می‌دهد، چون ماهیچه‌ها دچار ضعف پیشرونده می‌شوند. موارد اورژانسی هم وجود دارد که باعث تنگی نفس ناگهانی می‌شود. در بوتولیسم (یک نوع مسمومیت نادر و کشنده غذائی) و مسمومیت با سرب ارسال پیام‌ها را از دستگاه عصبی به ماهیچه‌های تنفسی دچار اختلال می‌گردد و فرد نمی‌تواند تنفس عمیق کند، حتی وقتی که احساس احتیاج به این تنفس می‌کند.

ـ درمان تنگی نفس:

درمان تنگی نفس اساساً سعی در به‌کار گرفتن ظرفیت موجود شش‌ها با ورزش، دارو، یا جراحی است. به گفتهٔ پزشکان، آسم اغلب بهبودپذیر است، و بیشتر گرفتاری‌های دیگر ریوی لااقل تا حدی قابل درمانند. موارد زیر در مقابله با تنگی نفس اهمیت دارند.

سیگار نکشید. کشیدن سیگار باعث بسیاری گرفتاری‌های منجر به تنگی نفس می‌شود. اگر سیگاری هستید، برای ترک آن از پزشک خود کمک بگیرید. تناسب اندام را حفظ کنید. اگر اضافه وزن دارید یا کم تحرک هستید، شاید تنها کار لازم برای برطرف کردن تنگی نفستان انجام یک برنامهٔ ورزشی برای بهتر کردن وضعیت قلبی و ریوی شما است. راه رفتن سریع ورزش خوبی است؛ ۲۰ دقیقه پیاده‌روی تند سه‌بار در هفته کافی است.

با شکم نفس بکشید. در تنفس شکمی با دیافراگم بهتر از تمام ظرفیت شش‌ها استفاده می‌شود و شما را قادر به تنفس عمیق‌تر به‌جای تندتر می‌کند. از بینی نفس بکشید و بگذارید که شکم باز و بسته شود، نه قفسهٔ سینه. این کار هوا را به انتهای شش‌ها رسانده و آنها را کاملاً پر می‌کند.

در بازدم لب‌ها را جمع کنید. بیماران مبتلا به گرفتاری‌های قلبی ریوی با بیرون دادن هوا از میان لب‌های جمع شده بهتر نفس می‌کشند. بعد از درون کشیدن هوا از طریق بینی، لب‌هایتان را جمع کنید و آهسته هوا را از دهان بیرون دهید.

قبل از ورزش نای را باز کنید. حتی اگر ورزش سنگین باعث تنگی نفستان می‌شود، نباید ورزش را ترک کنید. می‌توانید ۲۰دقیقه پیش از شروع، داروی گشادکنندهٔ نای خود را استفاده کرده و قبل از ورزش لااقل ده دقیقه خود را گرم کنید.

شنا کنید. شنا ورزش بسیار خوبی برای تمام افراد مبتلا به تنگی نفس، مخصوصاً بیماران آسمی، است. هوای تنفسی مرطوب می‌شود و استنشاق آن برای شش‌ها راحت‌تر می‌شود.

پایهٔ تخت را بالا بیاورید. اگر در هنگام دراز کشیدن دچار تنگی نفس می‌شوید، چیزی زیر پایه‌های زیر سری تختخوابتان بگذارید تا حدود ۳۰ تا ۴۵ درجه بالا بیاید. از بالشتک‌های اسفنجی مخصوصی بالا آوردن تشک استفاده کنید.

دارو بخورید. پزشکان آسم را با تجویز داروی کورتیکوستروئید برای کاهش التهاب ریه درمان می‌کنند. برای آسم و بسیاری از بیماری‌های ریوی دیگر، دارو یا افشانهٔ گشادکنندهٔ نای تجویز می‌کنند تا مجاری تنفسی بازتر شوند.

ریهٔ فروخوابیده را درمان کنید. اگر ناحیهٔ کوچکی از شش فرو خوابیده باشد، می‌توان آن را دوباره باد کرد. معمولاً پزشکان آن را مثل یک بادکنک پر از اکسیژن می‌کنند یا با گذاشتن یک سوزن در سینه هوای فشارندهٔ ریه را خارج می‌کنند. (رجوع کنید به: خس‌خس‌ سینه).