نگاهی به فیلم سینمایی چهارشنبه سوری

▪ چهارشنبه سوری
▪ كارگردان: اصغر فرهادی
▪ بازیگران: حمید فرخ نژاد، هدیه تهرانی، پانته آبهرام، ترانه علیدوستی و...
▪ خلاصه داستان: مرتضی كه خود زن و فرزند دارد، شدیداً دلبسته بیوه زنی است كه در همسایگی آنها زندگی می كند و همسرش نیز به این ماجرا مشكوك است. خدمتكاری به نام "روحی" بصورت اتفاقی در هر دو خانه رفت و آمد می كند و...
● چهارشنبه سوری و فیلم نامه:
"چهارشنبه سوری" آخرین ساخته اصغر فرهادی به مانند دیگر آثارش، چه به لحاظ متن و چه به لحاظ اجرا، محكم و آبرومند است، اما فیلم با تمام قابلیت ها و محاسنش به موفقیت های "شهر زیبا" اثر قبلی این كارگردان دست پیدا نمی كند اگر چه در قیاس با فیلم های جشنواره امسال جایگاهی موجه دارد.
"چهارشنبه سوری" روایتی است از زندگی آشفته زن و مردی كه مشكلات فراوانی با هم دارند و "فرهادی" در كل فیلم، یك روز از این زندگی را كه در شب چهارشنبه آخر سال می گذرد به تصویر می كشد. چهارشنبه ای كه در عین شادی و سرورش، سرشار از دلهره و ترس و خطر و نگرانی است.
یكی از محاسن فیلم نامه این است كه با همین یك روز همراهی با آدم های داستان، "فرهادی" موفق می شود شخصیت پردازی كاملی از چهار شخصیت اصلی داستانش ارائه كند. این شخصیت ها كه عناصر اصلی پیشبرد داستان هستند و مستقیم و غیرمستقیم با یكدیگر در تعاملند از یك مرد و سه زن تشكیل شده است. "مرتضی" در رأس این عناصر است. او مردی است كه با داشتن همسر و فرزند، دل به دیگری داده و همسر و فرزندش را در زندگی شخصی اش به حاشیه كشانده و اوست كه از همسرش كه كمی از ماجرا بو برده یك روانی خیال پرداز ساخته است. زنی كه "مرتضی" به او دلبسته نیز آرایشگر ساده ایست كه كمی منطقی تر از "مرتضی" رفتار می كند و اما آخرین عنصر این داستان نیز "روحی" دختری خدمتكار است كه تصادفاً با تمام این آدم ها ارتباط برقرار می كند و سعی می كند تا جایی كه می تواند برای بهتر شدن اوضاع كاری بكند.
شیرینی داستان فرهادی در این است كه او چهار عنصر متفاوت را در كنار هم قرار می دهد. مرتضی سطحی نگر و فوق العاده احساساتی است. "مژده" همسر "مرتضی" زنی است با حس زنانه ای قوی كه مانند بسیار دیگری از زن ها نسبت به نگاه شوهرشان به دیگر زن ها فوق العاده تیز و حساس است. "سیمین" هم از آن زن هایی است كه مثل خیلی های دیگر با آنكه بدجنسی و رذالتی ذاتی ندارد، اما به هر حال از اینكه بداند دلداده ای دارد، لذت می برد، اما منطقی تر و عقلانی تر از "مرتضی" رفتار می كند. اما "روحی" دختر ساده خدمتكار در بهبود روابط "مرتضی" و "مژده" نقشی اساسی ایفا می كند و همان طور كه مأمور می شود خانه آشفته و بهم ریخته "مرتضی" و "مژده" را مرتب كند و سروسامان بدهد روابط این دو را نیز از آشفتگی بیرون می آورد. در اینجا خانه و اثاثش به نمادی از زندگی و روابط بین صاحبانش در می آید و خانه بهم ریخته و شلوغ ابتدای فیلم در نهایت به محلی زیبا و تمیز تبدیل می شود.
" چهارشنبه سوری" پر است از نمادها و نشانه هایی كه تار و پود فیلم را محكم تر كرده و به فیلم قوام و قوت بخشیده است. از چادری كه نمادی از غیرت زنانه است و "مژده" آن را از خدمتكار می گیرد تا آرایشگر بودن "سیمین" كه "مرتضی" تنها با نگاهی سطحی و بدون در نظر گرفتن تهدیدی كه زندگی اش را به مخاطره می اندازد دلبسته آن می شود، به همراه بسیاری نمادهای دیگر همه و همه از نقاط قوت فیلم نامه هستند.
اما فیلم نامه نقاط ضعفی نیز دارد، با آنكه در قیاس با نقاط قوت فیلم قابل چشم پوشی هستند اما مانع آن می شود كه " چهارشنبه سوری" یك اثر ماندگار و استثنایی قلمداد شود.
"روحی" یا همان خدمتكار، یكی از مشكلات فیلم نامه است، چرا كه تقریباً از نیمه دوم فیلم به بعد نقش خاصی را در پیشبرد داستان ندارد و كمی اضافی به نظر می رسد و فرهادی سعی می كند او را تا انتهای داستان برای فصل اختتامیه اش نگاه دارد.
● چهارشنبه سوری و بازی ها:
اما جدای از فیلم نامه، " چهارشنبه سوری" بخش اعظمی از موفقیتش را مدیون بازی های هنرپیشگانش است. "فرخ نژاد" با آن تند حرف زدن، فیزیك بدنی و حركات دست و آن فرم چشمانش، انگ آدمی احساساتی و حساس و عصبی است. سكانس دعوای او با "هدیه تهرانی" جزو سكانس هایی است كه به لحاظ بازی، نمونه مشابهی در سینمای ایران ندارد.
"پانته آبهرام" از حد انتظار و فیلم های قبلی اش بسیار بهتر بازی كرده و در سكانس خداحافظی اش با "فرخ نژاد" در اتومبیل توانسته بود با لبخند زنانه گوشه لبش، حس ناراحتی و غم دلنشینی خلق كند.
"ترانه علیدوستی" هم در حد فیلمهای قبلی اش، تا جایی كه نقشش قابلیت داشته از هیچ كوششی فروگذار نكرده است. اما به دلیل همان مشكلی كه در رابطه با نقش او در فیلم نامه وجود داشت، عملاً در نیمه دوم فیلم مانورهایش برای بازی به پایان می رسد.
اما "چهارشنبه سوری" شاید فیلم "هدیه تهرانی" باشد، او كه همواره به سبب چهره و تیپی كه در آن، جا افتاده بود - زنی با چهره و قلبی یخی- و بیشتر همان تیپ را در هر فیلمش ارائه می كرد در "چهارشنبه سوری" آن كلیشه خودش را شكست و توانست نقش زنی داغان كه زندگی اش به واسطه حضور زن دیگری تحت الشعاع قرار گرفته را به شكل غیر قابل باوری عالی بازی كند. این فیلم مطمئناً سطح توقع حرفه ای های سینما را از او بالا خواهد برد و همانطور كه می تواند نقطه پرتابی در كارنامه حرفه ای اش باشد، می تواند آیینه دقی شود كه دیگر هیچ گاه به این موقعیت دست پیدا نكند. از این فیلم به بعد آینده حرفه ای اش بسیار بسیار حساس خواهد بود.
● پیدا كنید پرتقال فروش را!
"چهارشنبه سوری" فیلمی قرص و محكم و وفادار به سینمای داستان گو است كه می تواند ارزش و اعتبار سینمای ما باشد. فیلمی است كه روی كلمه كلمه فیلم نامه اش فكر شده همانطور كه روی میزانسن و فیلمبرداری آن. اما فروش بالای آن در سینمایی كه "چپ دست" هم در آن خیلی فروش می كند از آن مسایلی است كه هیچكس نمی تواند از آن سر در بیاورد. فكرش را بكنید "چهارشنبه سوری" خیلی می فروشد، "چپ دست" هم خیلی می فروشد! حالا پیدا كنید پرتقال فروش را!

منبع : روزنامه قدس