استاز (توقف یا کاهش سرعت جریان)

طبق نظريه‌اى که ويرشو در سال ۱۸۵۶ ارائه کرده، ترومبوز وريدى به سه عامل بستگى دارد:

۱. اختلالات ديوارهٔ سياهرگ (التهاب)

۲. تغييرات جريان خون (استاز)

۳. تغييرات خود خون (افزايش انعقادپذيرى)

ترومبوزهاى وريدى (ترومبوزهاى قرمز) در اصل عبارتند از: گرفتارشدن اريتروسيت‌ها در شبکهٔ ظريفى از فيبرين با تعداد کمى پلاکت. از سوى ديگر، ترومبوزهاى شريانى شامل تجمع تعداد زيادى پلاکت گرفتار در رشته‌هاى فيبرين، همراه با تعداد کمى گويچهٔ سرخ است (ترومبوزهاى سفيد).

استاز (توقف يا کاهش سرعت جريان)

استراحت و بى‌حرکتى پس از جراحي، همراه با کاهش سرعت جريان در سياهرگ رانى است و ميزان بروز ترومبوز وريدي، با طولانى‌شدن دورهٔ بى‌حرکتى افزايش مى‌يابد؛ اما تجربه نشان مى‌دهد که استاز به‌خودى‌خود سبب ايجاد ترومبوز نمى‌شود، بلکه دوربودن پيش‌فاکتورهاى انعقادى از دسترس عوامل جلوگيرى‌کننده و فيبرينوليزين در گردش خون و نيز دوربودن از سيستم فيلتره‌کنندهٔ کبد زمينه را براى وقوع خودبه‌خود ترومبوز سياهرگى فراهم مى‌کند.

افزايش انعقاد‌پذيرى

بروز ترومبوفلبيت در افراد مبتلا به نقايص مادرزادى نادر است. پس از عمل جراحي، غلظت عوامل ايجادکنندهٔ لخته در پلاسماى بيماران افزايش مى‌يابد و نقطهٔ اوج اين افزايش، با حداکثر ميزان بروز ترومبوآمبولى هم‌زمان است. مشاهدات ناشى از اين دو پديده بر افزايش انعقاد‌پذيرى دلالت دارند. به‌عنوان مثال، وضعيت پس از زايمان با افزايش سطح پلاسمائى فيبرينوژن، پروترومبين و ديگر عوامل انعقادى و کاهش فيبرينوليز همراه است. مصرف قرص‌هاى ضدباردارى نيز باعث افزايش انعقاد‌پذيرى مى‌شود و عوارض ترومبوآمبوليک در زنان مصرف‌کنندهٔ اين هورمون‌ها در مقايسه با کسانى که آنها را مصرف نمى‌کنند، بسيار شايع‌تر هستند. ترومبوز پاتولوژيک نيز ممکن است ناشى از کمبود پروتئين‌هاى پلاسمائى خاصى باشد که به‌طور معمول مانع از وقوع ترومبوز مى‌شوند. از جمله اين پروتئين‌ها مى‌توان به آنتى‌ترومبين III، پروتئين C، پروتئين S، و کوفاکتور هپارين II اشاره کرد. کمبود اين پروتئين‌ها مى‌تواند مادرزادى يا اکتسابى باشد. بيماران مبتلا به کمبود آنتى‌ترومبين III در معرض خطر ايجاد ترومبوز وريدي، آمبولى ريه، و به‌ندرت ترومبوز شريانى قرار دارند.

تغييرات ديوارهٔ عروق

شواهد قطعى در مورد غيرطبيعى بودن لايهٔ انتيما پيش از بيشتر موارد ترومبوز وريدى وجود ندارد. اين قطعى است که اولاً، بيشتر ترومبوزهاى وريدى در غياب التهاب جدار وريد (فلبوترومبوز) به‌وجود مى‌آيند، و ثانياً فرآيند ترومبوز، خود شروع‌کنندهٔ واکنش‌هاى التهابى است که از لحاظ باليني، به‌صورت ترومبوفلبيت تشخيص داده مى‌شود.