هواشناسی و پرواز

از آنجائی‌که شرایط جوی تأثیر مستقیم بر روی پرواز هواپیماها دارد. در کلیه مراکز کنترل پرواز هواشناسی نیز دوش به دوش هواپیمائی به فعالیت می‌پردازند و این سازمان هواشناسی در امر تأمین سلامتی پرواز نقش مؤثری را ایفاء می‌کنند. پدیده‌های جوی عبارتند از میزان فشار هوا - درجه حرارت (دما) جهت و سرعت با دو نوع ابر و غیره در کلیه مراحل پرواز مورد احتیاج پروازها است. به‌طور مثال ارتفاع‌سنج هواپیما با سیستم فشار هوا تنظیم شده و با درجه حرارت و سرعت و جهت باد در مواقع نشست و برخاست هواپیما مورد احتیاج است و هواپیما همیشه باید در جهت مخالف وزش باد نشسته یا پرواز نماید.
بعضی از انواع ابرهای رعد و برقی آنقدر خطرناک هستند که عبور از میان آنها ممکن است باعث سقوط هواپیما یا تکان‌های شدید شود. رادار هواشناسی از این خطر جلوگیری می‌کند. در هر فرودگاه علاوه بر برج کنترل مراقبت پرواز یک برج دیده‌بانی هواشناسی و سایر تأسیسات هواشناسی در کنار باند فرودگاه تعبیه شده است که تطبیق ساعت گرینویچ لندن وضع هوای حاضر را به واحدهای کنترل پرواز گزارش می‌دهید. کلیه خلبانان بایستی برای سلامتی پرواز اطلاعات لازم در مورد هوای حاضر فرودگاه‌ها را جویا شوند و همچنان هوای مسیر پرواز و فرودگاه مقصد را نیز در اختیار داشته باشند.
گزارش هواشناسی هر ساعت یکبار روی دستگاه تلکس و کامپیوتر مخابره و نشان داده می‌شود و وضع شرایط جوی نقاط مختلف کشورهای جهان به ساعت گرینویچ GMT لندن به کشور ایران و داخل ایران که دارای هواشناسی ایستگاه ارتباط هستند گزارش می‌شود. هواشناسی برای تهیه گزارشات خود غیر از برج دیده‌بانی هواشناسی که در داخل فرودگاه‌ها مستقر هستند. همچنان از وسایل، نقشه‌ها، رادار، بالن‌های مخصوص، ماهواره‌های هواشناسی و گزارش خلبان‌ها در موقع پرواز از شرایط جوی که با آن مواجهه شده‌اند نیز استفاده می‌کنند تا بتوانند وضع جوی دقیق‌تر تهیه و در اختیار هواپیما قرار دهند.
به‌طور کلی نقشه‌های خاص هواشناسی دو نوع‌ هستند نقشه‌های سطح تحتانی (زمین) و نقشه‌های سطوح فوقانی که وضع جوی سطح زمین در نقشه‌های سطوح فوقانی که وضع جوی سطح زمین در نقشه‌های سطح تحتانی و نقشه‌های فوقانی که جهت و سرعت وزش باد را در ارتفاعات مختلف سطح پرواز نشان می‌دهد. خلبان و دیسپچر می‌توانند با مراجعه به این نقشه‌ها ارتفاع پروازی مناسبی برای مسیر موردنظر انتخاب کنند. مطلوب‌ترین ارتفاع پروازی ارتفاعی است که تکان کمتری داشته و جهت وزش باد نیز در جهت حرکت هواپیما باشد. به این ترتیب هواپیما با سرعت بیشتری نسبت به زمین حرکت می‌کند و زودتر به مقصد می‌رسد. همچنین مصرف سوخت هواپیما نیز کاهش خواهد یافت.
البته انتخاب ارتفاع پروازی با در نظر گرفتن قابلیت‌های پروازی هواپیما صورت خواهد گرفت: که در نقشه سطوح فوقانی استفاده خلبان می‌شود. به‌عنوان مثال احتمال دارد که در ارتفاع به‌خصوص باد WIND مطلوب بوزد. اما در همان ارتفاع یخبندان متوسطه و یا شدید گزارش شده باشد. در صورتی‌که هواپیمای موردنظر قابلیت رویاروئی با شرایط یخ‌بندان متوسط و یا شدید را نداشته باشد. خلبانان در این ارتفاع پرواز نخواهد کرد. احتمال دارد ارتفاع پروازی که انتخاب می‌شود. همراه با تکان‌های پروازی باشد و هواپیما دقیقاً روی لایه‌ای از هوا که جتاستریم نام دارد و همانند رودخانه‌ای است که هوای داخل آن با سرعت زیادی در جریان است قرار بگیرد: در این‌صوت هواپیما تکان می‌خورد و باعث ناراحتی مسافران می‌شود و با وجود اینکه سرعت بسیار زیاد جت استریم: هواپیما را خیلی سریع به جلو می‌برد.
ولی خلبان به‌دلیل تکان‌های هواپیما ارتفاع پرواز را تغییر می‌دهد تا باعث ناراحتی مسافران و سرنشینان هواپیما نشود. هر فرودگاهی با توجه به سوانح طبیعی و محل واقع شدن مسیر هوائی ورودی و خروجی فرودگاه دارای حداقل‌هائی است که باید رعایت شوند به‌عنوان مثال اگر ارتفاع ابر از سطح زمین از میزان حداقلی که در نظر گرفته شده است.
کمتر باشد هواپیما نباید فرود بیاید. زیرا احتمال دارد خلبان که باند را نمی‌بیند نتواند به موقع در مسیر باند قرار بگیرد. دو نوع دید برای فرود هواپیما از طریق هواشناسی جهانی به نام نقاط کشورها ارائه شده VFR و IFR.
(VFR) هواپیما را رادار و برج کنترل مراقبت در موقع مه و ابر پائین، می‌تواند هواپیما را برای فرود هدایت کند و IFR از طریق خود خلبان در هوای خوب می‌تواند فرود آید گاهی اوقات پیش می‌آید که منطقه وسیعی از ابر پوشیده شده است و ارتفاع پرواز دقیقاً روی لایه بالائی و یا زیر ابر دارد و هواپیما تکان می‌خورد بنابراین خلبان سعی می‌کند ارتفاع پرواز را تغییر بدهد. در طی پروازهای شب ابرها قابل رؤیت نیستند و اگر ابر باردار نباشند و داخل آنها تراکمی که باعث رعد وبرق شود وجود نداشته باشد.
در صفحه رادار هواشناسی هواپیما مشخص نخواهد شد. اما خلبانان هواپیما با مشاهده تکان‌ها و همچنین بازتاب نور چراغ‌های هواپیما متوجه وجود ابرها می‌شود. خلبان با بررسی گزارش‌های هواشناسی مربوط به چند ساعت گذشته نقشه‌های ارتفاعات مختلف پروازی سرعت و جهت باد و گزارش‌های خلبانان دیگر می‌تواند وضعیت جوی فرودگاه منطقه را پیش‌بینی کند و تصمیمات ضروری را بگیرد.
علاوه بر تجهیزات مختلفی که برای اندازه‌گیری ثبت پدیده‌های جوی هواشناسی استفاده می‌شود. ماهواره‌های هواشناسی که مختصات مختلفی را به زمین مخابره می‌کنند. این تصاویر در حافظه رایانه نگهداری می‌شود و با نشان دادن آنها به‌صورت پشت سر هم می‌توان حرکت جبهه‌های مختلف هوا و توده‌های ابر را مشاهده کرد. به این ترتیب سرعت حرکت توده ابرها به‌خوبی محاسبه شده و وضعیت هوای آینده پیش‌بینی می‌شود.

منبع : مجله پرواز