جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا
رژیم درمانی و تغذیه
برای بسیاری از مردم، رژیم به معنی کاهش وزن است. مردم، اکثراً خانمها، میگویند: «من رژیم دارم.» یا «من چند روز است که رژیم گرفتهام.» که درواقع چنین معنی میدهد که آنها رژیم کاهش وزن دارند. در حقیقت تعداد اندکی از مردم اهمیت رژیم را درک میکنند. رژیم در واقع شامل هرچیزی که لاریک فرد میخورد، میشود. حال چه کم باشد چه زیاد، چه خوب باشد چه بد. رژیم به معنی غذاست که نقش بسیار مهمی در مبارزه انسان با بیماری و ناتوانی بازی میکند.
به وضوح مشخص شده است که یک رژیم متعادل برای داشتن سلامتی خوب لازم است. همزمان با آن، هر فردی باید اهمیت یک رژیم مناسب را در شرایط بیماری بداند. یک رژیم مناسب به بدن بیمار کمک میکند تا در مسیر بهبودی سریعترحرکت کند. در هر نوعی از بیماری یا اختلال فیزیولوژیک، رژیم غذای معمول به یک رژیم درمانی خاص تغییر داده میشود تا فشار روی ارگان بیمار کاهش یابد و علائم و دیگر تظاهرات بیماری رفع شود. رژیمهای درمانی در پزشکی مدرن نقش مهمی دارند. بسیاری از بیماران به میزان کافی آموزش داده نمیشوند و در نتیجه نمیتوانند از دیگر اشکال درمانی استفاده کامل ببرند. پزشکان ندرتاً دستورالعملهای کافی در مورد رژیم ملایم، ساده و سبک دریافت کند. چنانچه بر عهده بیمار گذاشته شود که خود به جزئیات رژیم غذاییاش بپردازد، در نهایت تنها از ادویهجات پرهیز میکند. اگر رژیمدرمانی ناقص باشد، علائم به طور کامل برطرف نشده و دوباره عود میکنند.
تقریباً همه بیماریها با رژیم غذایی ارتباط دارند. برخی بیماریها به وسیله رژیم نامناسب ایجاد میشوند و برخی نیازمند اصلاح رژیم بعنوان قسمتی از درمان میباشند.
برخی مردم به اشتباه فکر میکنند که سلامتی به کمیت غذای مصرفی بستگی دارد. در حقیقت تغذیه بیش از حد به چاقی میانجامد. کمی بیش از ۱۰۰ کالری اضافه در روز که میتواند یک موز یا یک مشت بادام زمینی باشد، طی ۴ تا ۵ هفته باعث افزایش وزن میشود. این به معنی افزایش وزن در سال است.
چاقی عوارض دیگری از قبیل بیماریهای قلبی، درد مفاصل و مشکلات تنفسی را همراه خود میآورد. برای مقابله با همه این مشکلات یک رژیم غذایی مناسب لازم است که در این مورد رژیم کاهش وزن مناسب است.
تغییرات رژیم غذایی در زمان استرسهای فیزیولوژیکی مانند حاملگی و شیردهی نیز لازم است. احتیاجات تغذیهای نیز همچنانکه خود ما بزرگ میشویم، تغییر میکنند. رژیم غذایی برای نوزادان، کودکان، جوانان، بالغین بالای ۴۰ سال و سالمندان متفاوت است. برای اینکه در طول سال سرحال و پرانرژی باشیم، باید همراه با تغییرات فصلی، رژیم غذایی خود را هم تغییر بدهیم. پس میبینیم که رژیم غذایی جزء بزرگ و فراگیری از زندگی هر فرد است و در نهایت: «بشر تحت تأثیر چیزی است که میخورد.»
● چگونه از وزن خود بکاهیم
گاهی بد نیست که مقدار کالری دریافتی روزانه یک فرد را بررسی کنیم. ولی معمولاً این کار لازم نیست چون وزن بدن دارای شاخص بدون اشتباهی است که مشخص میکند آیا غذا به مقدار مساوی، مازاد بر نیاز یا کمتر از نیاز بدن انرژی دریافت میکند. هنگامی که دریافت انرژی تقریباً معادل مصرف آن باشد، وزن بدن دسخوش افزایش یا کاهش نمیشود. تفاوتهای اندک وزن (kg ۱-۵/۰) در روزهای مختلف اهمیت چندانی ندارد و غالباً مربوط به تغییرات محتوای آب بدن میباشد.
چنانچه وزن بدن بطور ثابت، اگرچه آهسته، بالا رود، مطمئناً مقدار انرژی در غذای دریافتی بیشتر از نیاز بدن است. حتی ۲۰۰-۱۵۰ کالری مازاد بر نیاز در روز (معادل ۲ قاشق چایخوری کره یا ml ۴۰۰-۳۰۰ نوشابه گازدار) اگر مرتباً در مصرف آن افراط شود به معنی ذخیرهسازی jk ۱۰-۸ چربی در سال است. معمولاً پرخوری و دریافت کالری بیش از حد در نتیجه علاقه شدید به غذاهای پرکالری مانند غذاهای سرخ کرده، شیرینیجات و غذاهای نشاستهدار میباشد. کاهش فعالیت ماهیچهای نیز اغلب یک عامل تشدید کننده است: برای مثال بیتحرکی کارهای اداری، مسافرت با ماشین و ... همچنانکه سن فرد بالا میرود، متابولیسم پایه (انرژی لازم برای اعمال درونی بدن) و فعالیت فیزیکی هر دو رو به کاهش میگذارند.
کاهش غذای دریافتی به میزان ۵۰۰ کالری در روز زیر مقداری که احتمالاً وزن ثابت نگه میدارد، باعث سوختن و آب شدن بافتهای چربی بدن میشود. آنقدر که وزن بدن kg ۵/۰ در هفته کاهش مییابد. حداکثر کاهش وزن در هفته که بیخطر در نظر گرفته میشود kg ۱ است. که به معنی کاهش ۱۰۰۰ کالری در روز است.
چاقی در سنین ۴۵-۳۴ سالگی تشدید میشود و مخصوصاً بعد از سن ۵۰ سالگی مشکلزا میباشد، خطرات چاقی طبیعتاً با افزایش بیشتر وزن و بالا رفتن سن افزایش مییابد. برای مثال در سن ۴۰ تا ۴۴ سالگی ۲۰ درصد اضافه وزن به معنی مرگ و میر ۳۰ تا ۴۰ درصد بالاتر از میزان معمول در آن محدوده سنی است.
برای بالغین جوان، یک افزایش متوسط در وزن قابل قبول است ولی بعد ا ۴۰ سالگی یک کاهش متوسط در وزن باعث افزایش طول عمر میشود.
رژیم غذایی برای هر فرد معمولی دچار اضافه وزن مشخصاً رضایتبخش ترین راه برای کاستن از وزن کاهش سریع غذاهای غنی از انرژی (مانند شکر، نشاسته و چربی) و داشتن یک رژیم متعادل و متناسب است. در حقیقت چنین رژیمی به معنی گرسنگی کشیدن نیست و میتواند برای مدت نسبتاً طولانی بدون ایجاد هیچگونه آسیبی ادامه یابد.
رژیم کاهش وزن باید بر پایه برخی غذاهای اصلی بنا شود بطوری که بتواند ضروریات تغذیهای را تأمین کند: مانند غذاهای غنی از پروتئین (گوشت، تخم مرغ، شیر) میوهجات و سبزیجات (که مواد معدنی و ویتامینها را تأمین میکنند) برخی غذاها مانند شکر و چربی عمدتاً فقط کالری و نه دیگر نیازهای غذایی را تأمین میکنند. تغییر دادن مقدار این غذاها آسانترین راه برا تغییر کالری دریافتی، بدون تأثیر بر مقادیر دیگر مواد مغذی در رژیم است.بقیه غذاها که عمدتاً به خاطر انرژیزایی مفید هستند و حاوی مقدار اندکی از واد مغذی هستند شامل: شیرینیجات (مربا، ژله، دسر) غذاهای نشاستهدار (نان و غلات) غذاهای پرچربی و گوشت چرب، سس سالاد، شکلات، خامه. یک راه دیگر برای تقلیل کالری دریافتی این است که غذاها در حالت طبیعیشان بدون اضافه کردن شیرینی یا چربی مصرف شوند. یک سیب پخته۲۱۰ کالری و یک تکه پای سیب تقریباً ۳۷۰ کالری دارد.
هنگامی که میتوان تمام مواد مغذی ضروری را در غالب یک رژیم خوب برنامهریزی شده تأمین کرد، ویتامینها و مواد معدنی مکمل میتوانند در طی یک رژیم سخت و طولانی برای فرد محافظت کننده باشند. این مطلب خصوصاً در مورد ویتامینهای محلول در چربی (K، E، D و A) صادق است. چراکه مصرف چربی به مقدار زیادی کاهش یافته و بسیاری از مردم نمیتوانند مقادیر زیادی سبزیجات برگدار مصرف کنند.
● کنترل وزن بدن
اولین قدم برای جلوگیری از چاقی بررسی افزایش وزن بوسیله تغییر در رژیم غذایی بسته به میزان فعالیت میباشد. بجای کاستن از غذای دریافتی بهتر است که آن را مطابق مصرف انرژی تعدیل کرد. مصرف انرژی افراد شهری را در سه قسمت ۸ ساعته در نظر میگیریم. قسمت در خواب، قسمت دوم سرکار و رفتن به محل کار و قسمت سوم در فعالیتهای متنوع غیرکاری و تفریحی سپری میشود. میزان مصرف انرژی هنگام خواب تقریباً ۵۰۰-۴۰۰ کالری در ۸ ساعت است. انرژی مصرفی هنگام کار بستگی به ماهیت شغل دارد. در یک شغل کم تحرک.
● ماهی (پرچربی)
تقریباً معادل ۹۰۰ کالری در ۸ ساعت است؛ در کاری که فعالیت فیزیکی متوسطی نیاز دارد. حدوداً ۱۲۰۰ کالری در ۸ ساعت میباشد. بطور متوسط ۹۰۰ کالری در ۸ ساعت برای فعالیتهای غیرکاری (تفریحی) در نظر گرفته میشود.
برپایه طبقهبندی بالا، کل غذای دریافتی را نیز میتوان به سه بخش تقسیم کرد: صبحانه، نهار و شام. صبحانه اولین غذای روز است که قبل از دوره ۸ ساعته کار که نیاز به حداکثر انرژی دارد، مصرف میشود. در نتیجه باید سنگینترین و عده غذایی باشد تا حداکثر کالری را فراهم کند. سوای از بخش باقیمانده کار، فعالیت اصلی بعد از نهار فعالیتهای تفریحی و غیرکاری است. این ایجاب میکند که نهار سبکتر از صبحانه باشد. بعد از شام دوره ۸ ساعته خواب میباشد. از آنجایی که این بخش به حداقل انرژی نیاز دارد، شام باید سبکترین وعده غذایی باشد.
این برنامه غذایی بعنوان «رژیم صبحانه» شناخته میشود چون در آن صبحانه به عنوان سنگینترین و مهمترین وعده غذایی تلقی میگردد. ثابت شده است که یک صبحانه سنگین، نهار سبکتر و شام سبک میتواند باعث یک مراقبت مؤثر از وزن بدن شود و یک راه آسان برای کاهش وزن اضافی بدن کاستن از کل غذای دریافتی است.
● تدبیرهای کاهش سریع وزن
در حال حاضر، هیچ حیلهای سودمندتر از ارائه درمانهای خاص برای کاهش وزن و راههای فرعی گوناگونی که تصور میشود باعث کاهش وزن آسان و بیضرر میشود نیست. آنها در کار خود پیشرفت کردند چرا که مردم آگاه شدهاند که باید برای افزایش وزن خودکاری بکنند ولی همچنان میخواهند که این کار را بدون کمترین رنج و ناراحتی انجام دهند. در نتیجه آنها درمانهایی را که اطمینان میدهند که «شما هرچه میخواهیم میتوانید بخورید و همچنان وزن کم کنید.» سادهلوحانه میپذیرند.
رژیمهای کاهش وزن، که خیلی سریع مد میشوند، بوسیله به اصطلاح کلینیکها و کارشناسان سلامتی و زیبایی به شکل مجاز پخش میشوند. آنها چقدر مؤثرند؟ این برنامههای کاهش وزن مخالف سلامتی هستند. آنها براحتی افراد چاق را جذب میکنند چرا که کاهش وزن مشکل است. تنها راهی که یک فرد چاق میتواند لاغر شود و لاغر بماند این است که به صورت دائم، نه موقت کالری دریافتیاش را کم کند و فعالیت بدنیاش را افزایش دهد.
درمان عامهپسند برای کاهش وزن یک رژیم غذایی ثابت است. مجلات و کتابهای زیادی، این چنین رگیمهایی را با دستورهای غذایی، برای یک هفته یا حتی یک ماه ارائه میکنند. جالب توجه است که مردم مشتاقانه این برنامههای غذایی را دنبال میکنند، برنامههایی که بوسیله کسی طرحریزی شده که تمایلات غذایی آنها و شرایط آنها و یا در دسترس بودن غذاهای گوناگون در زمانهای متفاوت را نمیداند. آنها باید معتقد باشند که یا رژیم معجزه میکند یا آنها میخواهند که فرد دیگری براحتی تمام کارها را برایشان انجام دهد رژیمهای عجیب و غریبی بر مبنای تنها چند نوع غذا مانند رژیم میوه، رژیم سبزیجات، رژیم شیر و موز، رژیم تخم مرغ خام و آب پرتغال و رژیم گوجه فرنگی و تخم مرغ پخته وجود دارند. این رژیمها یا به خاطر شکل غیر عادیشان یا برای کسانی که میخواهند از راههای کوتاه وزن کم کنند، جلب توجه میکند. چنین روشهایی نه تنها یکنواخت هستند بلکه بطور قطع، برخی مواد غذایی با میزان خیلی زیاد یا خیلی کم دارا میباشند. این رژیمها اغلب به کاهش وزن کمک میکنند ولی ندرتاً یک راه حل طولانی مدت برای چاقی هستند. اغلب رژیمهای سخت برای کاهش وزن آنچنان یکنواخت هستند که معمولاً فرد را به هدف نمیرسانند. فرد آنچنان گرسنه میشود که ممکن است سهم کالری یک هفته را یکساعته مصرف کند. کسانی که وعدههای غذایی خود را حذف میکنند نیز به سرنوشت مشابه دچار میشوند.برخی مردم فکر میکنند که برشته کردن نان از محتوی کالریاش میکاهد. استفاده از حرارت منجر به تغییرات شیمیایی در نشاسته میشود و از قدرت چاقکنندگی آن نمیکاهد. شستن برنج پخته راه دیگری است که تصور میشود کمک کننده است، درحالی که براحتی ویتامینهای محلول در اب نه کالری شسته شده و جدا میشوند.
قرصهای کاهش وزن نیز اثر طولانی مدت ندارند. ماده پرکننده آنها ماده شیمیایی غیرفعال مانند متیل سلولوز (که بوسیله بدن جذب نمیشود)، احساس سیری ایجاد میکنند و موقتاً باعث کاهش گرسنگی میشود.
داروی دیگری که با هدف مشابه استفاده میشود «دپرسانت»[۱] نام دارد. ماده شیمیایی فعال همچون آمفتامین که در کار مرکز کنترل اشتها در مغز مداخله میکند باعث کاهش میل فرد به خوردن غذا میشود.
یک نوع قرص دیگر که بدون تأثیر واقعی به چاقی باعث کاهش وزن میشود. «مدرها» هستند که کلیههای بدن را تحریک میکنند تا آب را از بافتهای مختلف بدن خارج سازند.
● چگونه وزن خود را افزایش دهیم؟
لازم نیست که رژیم غذایی تنها برای افراد چاق تجویز شود. بسیاری از مردم نیز دارای کسری وزن هستند. به علت نداشتن آگاهی کافی، لاغری خود را ارثی میدانند مشکل کموزنی در میان جوانان مشخص است. احتیاجات غذایی در دوره جوانی بطور اولیه بوسیله سرعت رشد در دوران بلوغ تعیین میگردد. در این زمان نیاز به کالری و پروتئین افزایش مییابد. معمولاً افزایش نیاز به کالری در میزان اشتها اثر میگذارد و اگر غذای اضافی در وعدههای غذایی تأمین نشود فرد آن را با خوردن در میانوعدههای غذایی جبران میکند. این عادت باعث یک برنامه غذایی نامتعادل شده و منجر به کاهش سرعت رشد میشود.
متعقدند اگر در این زمان افزایش نیاز برای پروتئینهای ساختمانی بدن مرتفع نشود، یک عامل مهمی برای کندی سرعت رشد قدی، از دست دادن مقاومت در برابر بیماریها، ریزش مو و مشکلات پوستی میشود. در نتیجه تغییرات برنامه غذایی ضروری میشود.
● رژیم غذایی
برای افزایش وزن بدن، کل کالری دریافتی باید بیش از نیاز بدن باشدو اگر روزانه ۵۰۰ کالری اضافه بر عادت معمول غذایی مصرف شود، درهفته تقریباً kg۵/۰ وزن بالا میرود. این کالری میتواند در قالب ۴ موز یا gr۱۰۰ بادام زمینی یا gr۱۰۰ بادام زمینی یا gr۲۵۰ خرمای تازه یا kg۵/۰ انبه و ... باشد.
ذخیره زیاد پروتئین برای ساخت بافتهای بدن لازم است. در نتیجه غذاهای غنی از پروتئین مانند لبنیات، گوشت، مرغ، ماهی، تخممرغ، حبوبات، بادام زمینی و غیره را باید تا آنجا که میتوان مصرف کرد.
غذاهای پرچربی با کالری بالا همچون آجیل، میوههای خشک شده، خامه، کره، روغن به افزایش وزن بدن کمک میکنند. غذاهای پرچربی از آنجا که باعث کاهش اشتها میوشند نباید در ابتدای وعده غذایی مصرف شوند.
سبزیجات برگدار با محتوای کربوهیدرات پایین باید محدود شوند و ترجیحاً سبزیجاتی با کالری بالا مصرف شوند. مانند سیبزمینی، غلات و محصولات آن همچون نان، بیسکویت، و ... اینها مخزن کالری و پروتئین هستند و از اینرو باید به وفور مصرف شوند.
با چنین برنامه غذایی، دیگر نیازی به ویتامینها و مواد معدنی مکمل نیست. یک لیوان آب میوه مخلوط یا یک کاسه سوپ سبزیجات یا یک بشقاب میوه تازه یا سالاد تزاه ویتامینها و مواد معدنی ضروری را تأمین میکند. مایعات خصوصاً آب را نباید قبل یا حین خوردن نوشید. تنها بعد از اتمام غذا میتوان مصرف کرد تا مقدار غذای دریافتی کاهش نیابد.
ورزش منظم در هوای آزاد، هنگام صبح، اشتها را تحریک میکند. یبوست باعث کاهش اشتها میشود. پس حرکات روده باید با مصرف معقول و بجای مایعات، میوه و سبزیجات تازه و ورزش کردن تنظیم شود.
در کنار هرآنچه که ممکن است در طول روز مصرف کنید (طبق برنامه غذایی بالا) حتماً شام سنگین بخورید و آن را با یک لیوان شیر هنگام خواب تکمیل کنید، کسانی که کسری وزند دارند نباید بعد از شام پیادهروی کنند. فرد در سن بلوغ که سوء تغذیه دارد این رژیم غذایی را دنبال کند. رشد بدن از سر گرفته میشود و افزایش قابل توجهی در قد و وزن بدن مشاهده میگردد. برنامه غذایی ارائه شده تنها باعث افزایش وزن بدن میشود، چنانچه دوره رشد فرد گذشته باشد.
[۱]. Despressant
منبع : پایگاه اطلاعرسانی سینامهر
همچنین مشاهده کنید