آوای ماندگارانقلاب اسلامی

اگر بخواهیم به حوادث سال ۵۷ برگردیم و خاطرات آن دوره در خاطرمان و به واسطه خاطره هایی که برایمان نقل کرده اند مرور کنیم ؛بدون شک موسیقی یکی از هنرهایی بود که در آن برهه در خدمت انقلاب بود و گویی کسی نمی توانست نتی غیر از آواهای حماسی بنویسد و این شد که در تمام راهپیمایی ها آوای سرودها تکه تکه به صورت رزمی یا سؤال و جواب مطرح می شدکه خون هر وطن دوستی را به جوش می آورد ‎ نوستالژی روزهای انقلاب تا حد زیادی متأثر از موسیقی است. هنرمندان موسیقی در این دوران دوشادوش انقلاب و مردم حرکت کردند تا جایی که گاه مردم با بهره گرفتن از آنها،در خیابانها شعارهایشان را سر می دادند. البته حرکت های انقلابی هنرمندان موسیقی که امروز دایره بزرگان موسیقی را تشکیل می دهند،از همان سال های آغازین دهه ۵۰ در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی شکل گرفت و هر کدام از آنها دست به خلق آثاری ماندگار زدند. آنهایی که امروز هر کدام در قله ای از هنر موسیقی ایستاده اند در سالهای تیره و تار قبل از انقلاب با زخمه زدن بر سازهایشان نوای پیروزی و مبارزه را در اذهان مردم زنده می کردند.موسیقی آنها،موسیقی اعتراض و ارج نهادن به مبارزات مردمی بود. ساخت قطعاتی مانند «ژاله خون شد»در زیر زمین خانه «لطفی»،سرود های چاووش، ایران ای سرای امید، ای برادر،رزم مشترک، برادر بی قراره و غیره دلیل این ادعاست.
اگر بخواهیم به بررسی موسیقی آن برهه بپردازیم مثنوی هفتاد من کاغذی می شود که روزنامه کاغذی یارای قلم فرسایی در این باره را ندارد.اما قرار است درباره یکی از مهمترین و معروفترین سرود آن دوره بنویسیم.«الله الله»،«ایران ایران»،«الله اکبر» عنوان مهمترین سرود انقلابی است که از دل آواهای مردم و نداهای درونی آن برخاست.
● راز ماندگاری
بله آهنگ این سرود را فریدون خشنود نوشته است و هنوز هم وقتی صدای «ایران، ایران»رضا رویگری روی تصاویر انقلاب پخش می شود، همه میخکوب می شوند. رازی در این ریتم و ملودی و صدا هست که همچنان آن را تر و تازه و بدیع جلوه می دهد.از آهنگساز این اثر درباره اثر که می پرسیم،به فکر فرو می رود.می گوید: وقتی که درباره این سرود صحبت می شود؛ خاطرات پائیز و زمستان ۱۳۵۷ و شبهای سرد همراه با خاموشی و تاریکی و صدای رگبار مسلسل ها برایم زنده می شود. آن شب های سرد، خاموشی ها و تاریکی ها، صدای رگبار مسلسل ها و مردمی که روی پشت بام می رفتند و الله اکبر می گفتند. در آن مقطع، حکومت نظامی اعلام شده بود. شب های خیلی سردی هم بود. مردم شب ها می رفتند روی پشت بام ها و الله اکبر می گفتند. این فریادها، آنقدر قوی و زیاد بود که من را از دیدگاه یک آهنگساز، خیلی تحت تأثیر قرار داد. فریادهای مردم، هارمونی ناخودآگاه ویژه ای داشت. مردم سؤال و جواب می کردند. هماهنگی صدای الله اکبر به گوش من می رسید. این صدا و فریاد از دل مردم بلند می شد.فریدون خشنود این آهنگ را قبل از انقلاب ساخته و شعر آن توسط حسین سرفراز سروده شده است. من ملودی را ساخته بودم که با ایشان درباره کار صحبت کردم. گفتم ما هم وظیفه ای داریم. ایده کار را با ایشان در میان گذاشتم. صدای «الله الله» در گوشم بود. گفتم رگبار مسلسل ها را می شنوی ‎/ مشت مردم و خون و مرگ و عصیان را می بینی. گفتم ببین آقای سرفراز همه فریادند، همه توفان اند. گفتیم بعد چه می شود پدرها کشته می شوند. یتیم به وجود می آید. اما فردا که بهار می شود، از خون این پدرها، صدلاله به بار آید و ما آزاد و رها هستیم. در اوج خدا هستیم.
● مرور خاطرات ۳۰ سال گذشته
وقتی از وی می پرسیم که در آن زمان که شما این اثر موسیقایی را ضبط کرده اید،گویی حکومت نظامی بود، آیا ترس از دستگیر شدن یا لو رفتن نداشتید در جواب می گوید: آن زمان به این موضوع و ترس فکر نمی کردم. ایران تبدیل به یک توفان مردمی شده بود وهر کس هر چه داشت برای به هدف رساندن انقلاب انجام می داد.در این اوضاع هنرمندان وظیفه دیگر دارند.همه باید با مردم باشند و هم هنرشان را در راه هدفشان به کار گیرند.هنرمند متعلق به مردم است. هنرمند وقتی به درجه عالی می رسد، دیگر متعلق به خودش نیست. آرتیست سینما، نقاش و خواننده فرقی نمی کند. همه همینطور هستند. دیگر هنرمند از خودش چیزی ندارد. مردم او را به این سو و آن سو می برند و در کنارش هستند. من دیگر به حکومت نگاه نمی کردم. در کنار مردم بودم.
من عاشق ایران و این آب و خاک هستم و با مردم زندگی کرده ام. ناخودآگاه خودم را در میان مردم دیدم. چیز دیگری نمی دیدم.
وی در همین زمینه خاطرنشان می کند:برای ضبط«الله اکبر»به دلیل حکومت نظامی ،مجبور شدیم قبل از حکومت نظامی وارد استودیو شویم و صبح از استودیو خارج شویم ‎/ به هر حال توپ و تانک و مسلسل و لشکر و ارتش و هلی کوپتر بود و ما باید با احتیاط عمل می کردیم. برای ضبط این سرود، پیش از آغاز حکومت نظامی، طبل و سنج و زنجیر را کم کم وارد استودیو کردیم. استودیو در زیرزمین بود. درها هم بسته بودند. با شروع حکومت نظامی، وقتی دیدیم رفت و آمدی نیست، کارمان را شروع کردیم و کار انجام شد. صبح هم دوباره طبل و سمبل و زنجیرها را از استودیو خارج کردیم.
این آهنگساز ادامه می دهد: ضبط ما شبانه انجام گرفت و بالاخره سرود آماده شد و ما کاست را جلوی دانشگاه ها و مدارس، دبیرستانها و مساجد پخش می کردیم تا بالاخره صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ۲۲ بهمن با پخش این سرود افتتاح و آغاز به کار کرد و من خوشحالم از اینکه پس از گذشت سالها این سرود یکی از نشانه ها و سمبل های پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی است.
● صدایی پرصلابت
سرود «الله الله» یا همان «ایران ایران»با صدای رضا رویگری ضبط و پخش شد.آن زمان رویگری درتئاتر مشغول به کار بود و به واسطه صدای پرصلابت خود در نقش هایی بازی می کرد که آخر نقش خواننده را نیز ایفا می کرد.به هر حال زمانی که رضا رویگری که سرود «ایران - ایران» او با آهنگسازی فریدون خوشنود از خاطره انگیزترین سرودهای انقلاب است، از آن روزها چنین به یاد می آورد: «آن موقع یک جوان بیست و دو سه ساله بودم. تلاش هایی برای خواننده شدن کرده بودم، اما به جایی نرسیده بود. یعنی دو سه تا کاست داشتم ولی هیچ کدام به آن صورت شنیده نشده بود تا اینکه نمی دانم آقای خوشنود چطور آنها را شنیده بود که یک شب درست در کوران انقلاب آمد دم منزل ما و به من پیشنهاد داد برای انقلاب یک سرود بخوانم. من با تردید قبول کردم چون نمی دانستم که کار واقعاً چه جوری است، اما وقتی دیدم سرود اجرا و ضبط شد و بعداً ورد زبان همه مردم شد که به نوعی در انقلاب حضور داشتند خیلی به خودم بالیدم.»رویگری ادامه می دهد: بسیار جالب بود وقتی ضبط شده این قطعه رابه یکی از دکه های نوار فروشی در میدان سپه دادیم زمانی که این قطعه از همانجا پخش شد صف های طولانی برای خرید این کاست تشکیل شد که برای من بسیار جای تعجب داشت که مردم اینطور برای خرید یک اثر هنری در صف های طولانی می ایستند و تا به حال هم چنین اشتیاقی را برای خرید یک اثر ندیده ام. وی می افزاید: یک آقایی که کنار سینما آستارا مغازه داشت گفت: من از فروش این اثر خانه خریده ام.
این بازیگر گفت: ما قصدمان از ساخت این اثر نفع اقتصادی نبود حتی تا به امروز هم من پولی بابت این قطعه نگرفته ام و جای بسی شکر دارد که دیگران بهره ای از این اثر انقلابی بردند.
وی احساسش را اینگونه به ما می گوید: حس بسیار خوبی دارم این کار یک اثر ملی میهنی است که همه مردم آن را می پسندند من آن سالها هم که اثر ساخته شد دوست نداشتم نامی از من برده شود زیرا به این معتقد بودم برای مردم عادی فرقی نمی کند چه کسی این اثر را خوانده است اما حدود سال های ۶۵ و ۶۴ زمانی که ویژه برنامه ای برای پیروزی انقلاب در تالار وحدت در حال اجرا بود مجری من را صدا کرد و به عنوان خواننده این اثر معرفی کرد،هر چند خیلی از دوستان و آشنایان می دانستند که قطعه «ایران ایران» را من خوانده ام.
از خشنود درباره دلیل انتخاب رضا رویگری در مقایسه با خواننده های حرفه ای آن دوره می پرسیم،می گوید:برای ضبط سرود الله اکبر یا الله الله یا ایران ایران که با هر سه نام شناخته شده ،در وهله نخست نیاز به صدایی غیر حرفه ای داشتم که نه پخش شده باشد و نه شنیده شده باشد تا مردم خوب ما به اصالت و احساس این سرود که از دل خودشان برمی خاست اعتماد کنند.

آمن خادمی

منبع : روزنامه ایران