محرم

مفهومی كه دارای ارزش فوق العاده ای در فرهنگ شیعه است و با سرنوشت تاریخی آن پیوند یافته است، ارزش «شهادت» و به تعبیری مرگ در راه هدف مقدس و الهی است و محرم در طول تاریخ، نقطه اوج این مفهوم بوده است.
شهادت در فرهنگ اسلامی و قرآنی ارزشی بلند و بی بدیل دارد. این ارج و اعتبار در فرهنگ شیعه، زمانی جایگاه ویژه ای به خود گرفت كه با واقعه تاریخی عاشورا و شهادت جانگداز امام حسین علیه السلام، سومین پیشوای معصوم شیعه، پیوند یافت و از آن پس هرگونه یادكرد و بزرگداشت خاطره شهادت امام حسین(ع) نوعی یادآوری و تعظیم عنصر و ارزش شهادت نیز به شمار آمد.
نكته ای كه در اینجا باید ذكر گردد، این است كه «نماد» عاشورا واقعیتی است مركب از سه بُعد «پیام»، «حماسه» و «سوگ» و این تركیب بدین گونه است كه سوگ و مصیبت در خدمت حماسه قرار دارد و حماسه در خدمت پیام، نه این كه این هر دو در خدمت سوگواری باشند.
تفسیر امام خمینی(ره) از برخی نمادها و مفاهیم شیعی و كاربرد آن در مورد انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) از دو شیوه در جهت استفاده از نماد عاشورا جهت بسیج سیاسی مردم و تحریك و ترغیب آنان با مبارزه با نظام سیاسی وقت استفاده نمودند. ابتدا با طرح و بیان فلسفه قیام عاشورا و نهضت امام حسین علیه السلام و زدودن غبار تفاسیر كهن كه رنگ و صبغه ای انفعالی به آن بخشیده بود، به زنده كردن و امروزی كردن آن همت گماشته و سپس با قیاس شرایط سیاسی دوران نهضت انقلابی مردم ایران با شرایط نهضت امام حسین(ع) هوشمندانه نتایج آن قیام بزرگ را با شرایط و مقتضیات زمانه خود پیوند می زند و به این وسیله موجب برانگیخته شدن و تحریك احساسات مذهبی و توده ای مردم می شوند.
«اگر كسی ببیند كه حاكم جائری در بین مردم حكومت می كند، ظلم دارد به مردم می كند، باید مقابلش بایستد و جلوگیری كند، هر قدر كه می تواند با چند نفر با چندین نفر... مگر خون ما رنگین تر از خون سیدالشهدا است. ما چرا بترسیم از این كه خون بدهیم یا این كه جان بدهیم؟ آن هم در ماجرای دفع سلطان جائری كه می گفت، مسلمانم. مسلمانی یزید هم مانند مسلمانی شاه بود، اگر بهتر نبود، بدتر هم نبود.»
در مجموع می توان به این نتیجه رسید كه فرهنگ سیاسی شیعه كه عمدتاً بر پایه نهضت عاشورا بنا گذاشته شده است، به علت برخورداری از مفاهیم و عناصری كه مستعد تفاسیر انقلابی هستند، همواره این ظرفیت را دارا بوده است كه محرك و برانگیزاننده رفتار انقلابی باشد، اما محیط و ساختار سیاسی اجتماعی نیز به نوبه خود تاثیری مهم در بروز و برجسته شدن ویژگی ها و ظرفیت های انقلابی این فرهنگ داشته است. لذا زمانی كه فرهنگ شیعه در معرض محیط بحرانی سیاسی و ساخت قدرت تمدید كننده قرار گرفته، استعداد بالای خود را در تهییج و تحریك رفتار انقلابی نشان داده است.

اصغر استاد حسن معمار

منبع : روزنامه جوان