امام خمینی در نگاه صاحب نظران شرق و غرب

امروز در ادبیات سیاسی و فلسفی جهان و در نشست های علمی سخن از چالش هایی است كه انقلاب اسلامی و دیدگاههای امام خمینی (ره) در عرصه معادلات سیاسی و مباحث فرهنگی – اجتماعی به وجود آورده است . پیدایش و گسترش احزاب اسلام گرا در اكثركشورهای اسلامی ، بحث از جایگاه مسلمانان و تمدن اسلامی در معادلات سیاسی –اجتماعی و فرهنگی آینده جهان ،
دین باوری و مردم سالاری دینی و گرایش به دین ، به ویژه اسلام ، از ثمرات مهم این انقلاب پربركت است كه همگی مرهون تلاش های خستگی ناپذیر و رهبری جامع امام بود . عظمت رهبر كبیر انقلاب تا بدان حد است كه بسیاری از اندیشمندان شرق و غرب را مبهوت خود ساخته است . لذا آگاهی از نظرات متفكران مختلف در خصوص حضرت امام خمینی (ره) می تواند ما را در شناختن عظمت وی یاری كند . در این مقاله در پی آنیم كه ابعاد مختلف شخصیت امام خمینی (ره) را از دیدگاه متفكرین مختلف بررسی كنیم .
● شخصیت امام
« روبین وود زورث » در تشریح جریان ملاقات خود با امام خمینی (ره) در جماران می نویسد : « زمانی كه امام خمینی از در وارد می شد احساس كردم كه از لابه لای آن گردبادی از نیروی معنوی وزیدن گرفت . گویا در ورای آن عبای قهوه ای ، عمامه مشكی و ریش سفید روح زندگی جریان داشت ؛ به طوری كه همه بینندگان را محو تماشای خود كرد . در آن هنگام حس كردم كه با حضور او همه ما كوچك شده ایم و گویا در سالن كسی جز او باقی نمانده است . آری او بارقه ای از نور بود كه در قلب و روح همه حضار رسوخ كرده بود . او تمام معیارهایی را كه گمان می كردم می توانند مرا در تعریف و ارزیابی شخصیت و مقامش یاری كنند ، در هم شكست . او با حضور خود آن قدر در ما تـأثیر گذارد كه احساس كردم تمام روح و جسمم را فرا گرفته است .
... زمانی كه بر روی صندلی خود نشست ، احساس كردم كه نیرویی از وجودش ساطع می شود ؛ نیرویی بسان یك گردباد كه اگر با دقت نگاه می كردی در می یافتی كه نوعی آرامش مطلق در درون آن نهفته است . چرا كه امام خمینی (ره) بسیار جدی و استوار و مسلط بود .در عین حال او را آن چنان ساكت و آرام می یافتی كه گویی نیرویی ثابت و استوار در درون او جریان دارد و البته این نیرو همان چیزی است كه رژیم سابق ایران را به یك باره برچید . حال آیا چنین شخصیتی می تواند یك فرد عادی باشد ؟ ... من تاكنون هیچ یك از مردان بزرگ را برتر از این مرد و یا نظیر او ندیده ام .
... كمترین چیزی كه می توانم بگویم این است كه گویا او یكی از انبیای گذشته است و یا این كه او موسای اسلام است و آمده تا فرعون كافر را از سرزمین خود براند . »
در تحلیل شخصیت امام خمینی ره) با نگاهی عمیق به روح ملكوتی و افكار بلند و ویژگی های منحصر به فرد روحی و معنوی و آثار و بركات فراوان حیات طیبه ایشان موجب شد تا ناظران بیرونی در مورد ایشان بگویند كه « صدای امام خمینی (ره) برای مردم ایران حكم صدای خدا را داشت . » در نظر میلیون ها انسان موحد :‌« او دست خدا بر روی زمین » و « هدیه آسمانی و ملكوتی برای خاكیان بود . »
سلوك معنوی و افكار متعالی و تقید بی چون و چرای ایشان به دستورهای شرعی و تعالیم اهل بیت عصمت و طهارت هر مسلمان منصفی را بر این باور استوار می ساخت كه « گویی شخصیتی از شخصیت های بزرگ صدر اسلام با معجزه ای به دنیا بازگشته تا پس از پیروزی امویان و به خون غلتیدن شهیدان ، اهل بیت سپاه علی را رهبری كند . »
گرچه « امام خمینی (ره) تجلی منحصر به فرد مبارزه طلبی اسلام در قبال استیلای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی غرب بود » اما « پیام امام خمینی (ره) در میان مسلمانان ، نه فقط شیعیان بلكه در همه منطقه و جهان طنین افكند . »
شخصیت الهی و پیام های معنوی حضرت امام خمینی (ره) بسیاری از پیروان سایر ادیان ومذاهب را به شدت تحت تأثیر خود قرار داد ؛ تا آنجا كه در نظر برخی از تحلیلگران و متفكران مسیحی . « او مسیح معاصر بود و دقیقا اشعه صلابت و سازش ناپذیری عیسی بن مریم بود . » و برخی دیگر از مسیحیان سخن از « تأثیرپذیری شدید از مقام و عظمت و تحمل و بردباری شكوهمند امام خمینی (ره) و درك احساس عطیه و موهبت الهی در اولین دیدار با ایشان » به میان آورده اند .
● اعتراف بیگانگان
شخصیت امام خمینی (ره) ، علاوه بر برانگیختن تحسین جهانیان ، دشمنان ایشان و انقلاب راهم ، بر آن داشت تا از ویژگی های خیره كننده او سخن به میان آورند . تا آنجا كه برخی از كارگزاران شیطان بزرگ نیز با تسلیم در برابر عظمت امام خمینی (ره) در اعتراف به آن اظهار داشتند . « تردیدی نمی باشد كه ایشان یكی زا مردان بزرگ تاریخ در این قرن بود . كمتر كسی تا امروز می توان یافت كه از جاذبه و نفوذی همانند آنچه كه نه تنها در ایران بلكه در جهان داشت برخوردار باشد و توجه قدرت های بزرگ را تا این حد به خود معطوف دارد . »
تایمز لندن كه به سخن گوی دویست ساله دولت استعماری انگلیس معروف بوده است ، درتوصیف امام خمینی (ره) می نویسد : « امام خمینی (ره) مردی بود كه توده ها را با كلام خود مسحور می كرد . وی به زبان مردم عادی سخن می گفت و به طرفداران فقیر و محروم خود اعتماد به نفس می بخشید . این احساس آنها را قادر ساخت تا هر كسی را كه سر راهشان باشد از بین ببرند . وی به مردم نشان داد كه حتی می توان در برابر قدرت هایی مثل آمریكا ایستاد و نهراسید .
روزنامه هرالد تریبون هم درباره امام خمینی (ره) لب به اعتراف می گشاید و می نویسد : « آیت الله خمینی یك انقلابی خستگی ناپذیر بود كه تا آخرین لحظه حیات به آرزوی خود برای پی ریزی یك جامعه اسلامی و حكومت اسلامی در ایران وفادار ماند . آیت الله خمینی در آنچه برای سرزمین
باستانی اش می خواست لحظه ای درنگ نكرد . وی خود را مأمور می دانست كه می باید ایران را از آنچه فساد و انحطاط غرب می دید پاك كند و خلوص اسلامی را به ملت بازگرداند . »
● امام خمینی (ره) به تقریر اندیشمندان
تحلیل گران و صاحب نظران عمیقا معتقدند با آغاز عصر امام خمینی (ره) دین و دینداری در جهان گسترش یافته است و دین زنده شده و كلیساها جان تازه گرفته اند و حتی ... مذهبی بودن در اروپا ارزش و معنای تازه ای یافته است .میلیون ها نفر در غرب به انتظار ظهور حضرت عیسی نشسته اند و در یك كلام ، عصر امام ، عصر احیای دین و معنویت در جهان معاصر می باشد .
۱) آیت الله مصباح یزدی
ایشان كه از اساتید گرانقدر حوزه علمیه قم محسوب می شوند ، می فرماید :
« مهم ترین دست آورد حركت امام خمینی (ره) احیای دین و دین گرایی در جهان معاصر بود ؛ به گونه ای كه به بركت این حركت ، نه تنها پیروان دین اسلام بلكه پیروان دیگر ادیان از جمله مسیحیت نیز حیاتی دوباره یافته و در نتیجه ، گرایش به دین و دین داری در سایر ملل نیز افزایش یافته است . ایشان در همین مورد ، به سخن یك اسقف مسیحی از مكزیك اشاره كرده كه در دیدار با ایشان اظهار داشت : « این افتخار مخصوص شماست كه توانستید ایمان را در دنیا زنده كنید و بالاترین كه كشورداری را با دین داری توأم كنید . ما مسیحیان این توان را نداریم كه ایمان را در مردم حفظ كنیم ؛ چرا كه مردم دیگر اطمینانی به ما ندارند . بالاتر این كه نتوانستیم دین داری را با كشورداری توأم كنیم .
۲) پرفسور حمید مولانا :
وی رئیس و بنیان گذار بخش ارتباطات بین المللی دانشگاه امریكن واشنگتن دی سی است كه با بیان بخشی از تأثیرات شگرف حضرت امام خمینی (ره) در جهان معاصر اظهار می دارد : « به عقیده من هیچ صدایی در قرن بیستم مثل صدای امام خمینی (ره) جهان را به لرزه در نیاورد . حضرت امام خمینی (ره) پس از جنگ جهانی اولین شخصیتی بودند كه به صورت جهانی طلسم سكوت را در مقابل طاغوت و ظلم شكستند . اگر این طلسم نشكسته بود امروز شوروی زنده بود .
وی اندیشمند و روزنامه نگار تازه مسلمان سوئیسیاست كه در تشریح تأثیرات عظیم انقلاب اسلامی می گوید : امروز در اروپا احساس می شود سقوط دیوار برلین با انقلاب و قیامی كه شما آغاز كردید مرتبط است . تأثیرات این قیام اسلامی امروز در اروپا محسوس است . در اروپا حدود ۱۲ تا ۱۵ میلیون مسلمان زندگی می كنند كه صد هزار نفر آنها در سوئیس هستند .
وی می افزاید : « امام خمینی (ره) نه تنها مسلمانان را بیدار كردند ، بلكه بر جهان غیر اسلام هم از خود تأثیراتی بر جای نهادند » .
هوبر در جایی دیگر می گوید : « بدانید آن مرد سالخورده كه رهبر شما بود ، هرگز نمرده است ؛ بلكه هنوز زنده است و فعال . چرا كه همه این تحولات به دست ایشان ایجاد شده است . » وی كه دانشمندی آلمانی و قائم مقام دانشكده فنی دانشگاه «‌ برمن » آلمان است ، معتقد است كه « امام خمینی (ره) بیدارگر همه موحدان در عصر ما است . احیای دین و معنویت در روزگاری كه سیطره مادیت و ابزار مادی و اندیشه های ضد معنوی جامعه بشری را در چنبره خود گرفته بود. مدیون امام خمینی (ره) و یاران انقلاب اسلامی است . »
۳) محمد لنسل :
وی رئیس مركز فرهنگی تجدید حیات اسلام در اتریش است كه در مقاله ای تحت عنوان تأثیر نهضت امام خمینی (ره) بر اروپا می نویسد : « بی تردید انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) نه تنها تصویر تازه ای از اسلام در اروپا ارائه كرد ، بلكه حتی زندگی مذهبی غیرمسلمانان را هم دگرگون ساخت ؛ به عبارت دیگر امروز حتی در اروپا نیز مذهبی بودن ارزش و معنای تازه ای یافته است . این عبارت را رئیس جمهور اسبق اتریش در یك سخنرانی بیان كرد كه انقلاب اسلامی به تمامی افراد مذهبی اعتبار و اتكاء به نفس تازه اس ارزانی داشت . »
۴) طلال عتریسی :
ایشان استاد دانشگاه لبنان است كه با تأكید بر پیوند اساسی تحولات جاری در زمینه رویكرد معنوی بشر با قیام الهی حضرت امام خمینی (ره) تصریح می كند : « رهبری امام خمینی (ره) و پیروزی انقلاب اسلامی ، اساس حركت و تمدن جهانی كنونی می باشد . »۵) پرفسور اسماعیل كیلبس :
او فیلسوف برجسته اسپانیایی زبان ها است كه با اشاره به حیات مجدد دین در صحنه زندگی بشر در وصف جایگاه حضرت امام خمینی (ره) می گوید : « دین زنده شده است ، كلیساها جان تازه گرفته اند ، توجه به مذهب و اندیشه های مذهبی در دانشگاه ها دیگر زشت و كم بها تلقی نمی شود . زیبایی های معنوی در زندگی روزمره مورد بازیابی قرار گرفته است ، جهان برای نجات و زیبا كردن روابط اجتماعی اش به قدرت دین و جاذبه های معنوی گرایش شدید پیدا كرده است و این همه ناشی از دعوت نوینی بوده كه امام خمینی (ره) با انقلاب دینی اش در عرصه افكار و ذهنیت جامعه جهانی آغاز كرد . »
● تـأثیرات امام خمینی (ره)
تحولات مهم جامعه بشری پس از عهد رنسانس و انزوای بیش از پیش شعائر دینی و ایمان مذهبی در غرب و رشد سریع تفكرات الحادی ماتریالیستی و گرایش برخی كشورهای جهان به نظام فكری – سیاسی ماركسیستی ، بسیاری از صاحب نظران را به این باور هدایت كرد كه انزوا و اضمحلال كامل ، سرنوشت محتوم ادیان الهی است . امام قیام امام خمینی (ره) و موفقیت انقلاب اسلامی شرایط جدیدی را به وجود آورد كه حاكی از ورود جهان به دوره ای متفاوت از ادوار گذشته و عصری با ویژگی های ممتاز دینی و معنوی بود . آن چه اكنون به وضوح مشهود است ، با استمرار انقلاب اسلامی و گسترش حیرت آور دایره نفوذ پیام های معنوی آن ، دنیای ما شاهد تحولات عظیمی گشته است و دورانی جدید آغاز شده است .
۱) امام خمینی (ره) و احیای حیات دینی :
موهبت آسمانی انقلاب اسلامی كه در حقیقت سرآغاز عصر جدید در حیات بشری گردید ، مبدأ زمانی تجدید هویت معنوی و دینی و اسلامی انسان معاصر محسوب می گردد . تحلیلگران زیادی بر این باورند كه تجدید حیات معنوی و دینی بشر « با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز شده است و به این لحاظ دهه شصت را باید اولین دهه از این تجدید عهد محسوب داشت . »
به همین جهت باید گفت : « اگر بنا باشد تاریخی را برای احیای هویت دینی در جهان معاصر در نظر بگیریم ، آن تاریخ ۱۹۷۹ میلادی است ؛ یعنی مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران كه خیزش عظیمی را برای تفكرات دینی در تمام ادیان به وجود آورده است .
آخرین آمارها در مورد احیای تفكر دینی كه در سال ۱۹۹۰ صورت پذیرفته نشان می دهد كه تقریبا ۷۰ درصد مردم اروپا احساس دینداری می كنند . در تمام ادیان از هندویسم گرفته تا بودیسم و ... و انواع فرقه های مسیحیت ، همه از یك نوع بازگشت به تفكر دینی خبر می دهند و انقلاب اسلامی ایران موجب احیای تفكر دینی در جهان گشت . »
صاحب نظران زیادی بر این باورند كه تأثیرات انقلاب اسلامی بر تجدید حیات هویت دینی بشر بسیار عمیق می باشد . دكتر « سعید محمد الشهابی » سردبیر مجله معروف و پر تیراژ العالم ، در این باره می گوید :« انقلاب اسلامی ایران نه تنها در جامعه اسلامی بلكه در اكثر جوامع تأثیر اساسی و بنیادی داشته است . بی شك طی بیست سال گذشته هیچ حركتی به اندازه انقلاب ایران نتوانسته بر جامعه بشری تأثیر گذار باشد ، دین نقش اساسی و حیاتی در اجتماع دارد و انقلاب اسلامی ایران این نور را بر بشریت تاباند و روشنی بخشید . »
وی اضافه نمود : « انقلاب اسلامی سبب شد تا روشنفكران و متفكران ضرورت توجه به مسائل دینی و تأثیر آن بر وجدان بشریت و افكار سیاسی – اجتماعی را به خوبی مورد توجه قرار دهند . ما در عصر انقلاب اسلامی شاهد رجوع و تمسك مسلمین و غیرمسلمین به اهل دین شدیم . »
تأثیرات گسترده انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) بر حیات دینی و معنوی انسان معاصر ، توجه تحلیلگران بین المللی را در رسانه ها به خود جلب نموده است . شبكه اول تلویزیونی بی بی سی انگلیس در یكی از قسمت های مجموعه برنامه مستند خود به نام « قرن دوم » كه به مناسبت نزدیك شدن قرن ۲۱ تهیه كرده بود ، به بحث و بررسی پیرامون موضوع مورد اشاره پرداخته ، می گوید :
« آنچه در ایران در سال ۱۹۷۹ رخ داد ، نه تنها برای ایرانیان بلكه برای تمام ادیان جهانی نقطه عطفی بود ؛ نقطه عطفی كه از بازگشت میلیون ها نفر در سراسر دنیا به اصول گرایی مذهبی خبر می دهد . »
به گفته این شبكه ، « در سراسر جهان ، پیروان دیگر ادیان مانند ، مسیحیت ، یهودیت ، و هندو نیز به اصول گرایی مذهبی روی آوردند .حتی در تركیه نیز كه هفتاد سال قبل با مذهب وارد جنگ شده بود ، روند بازگشت به اصول اسلامی سرعت گرفته است . »
پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه ای مختلف و رجعت دوباره بشر معاصر به باورهای دینی تحلیل گران غرب را به بیان اعترافات صریحی در خصوص غفلت قدرت های جهانی از پتانسیل عظیم دین واداشته است .
دانیل پاپیس رئیس انجمن سیاست خارجی ایالات متحده آمریكا ، در كنفرانسی در اسلامبول تركیه گفت : « باید اعتراف كنیم كه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ما برای افكار دینی و مذهبی هیچ جایی باز نكرده بودیم ، ولی از این پس برای ما آمریكایی ها ضروری است كه زمینه ای جهت مطالعه و تحقیق پیرامون مذهب فراهم آوریم . »
سخنان « بری رابین » از روزنامه نگاران معروف غربی و نویسنده مقاله اسلام نرمال در جلسه روزنامه نگاران معروف غربی در شهر بروكسل وجه دیگری از واقعیت مورد اشاره ما می باشد .وی در این جلسه گفت : « واشنگتن در سال های گذشته اهمیت دین در ارتباطات سیاسی و دیپلماسی را درك نكرده بود و این مسأله مشكلات فراوانی را برای ما آمریكایی ها به وجود آوردكه برای واشنگتن گران تمام شد . »
« رابین » افزود « اگر بخواهیم در آینده با این مشكلات مواجه نباشیم باید این مطلب را بپذیریم و آن را درك كنیم كه دین یك واقعیت اساسی و زیربنایی جوامع بشری است . »
به واسطه شرایط جدید جهانی و تأثیرات رو به افزایش دین در جهان معاصر « بعد از انقلاب اسلامی تحولی عظیم در ارزیابی دین در آمریكا به وجود آمده است ؛ به طوری كه امروز دین در همه مجامع علمی ، فرهنگی و سیاسی و ... مورد بحث است . » و تحقیقات متنوعی در این باره به صورت مداوم صورت می پذیرد چنان كه : « پنج سال پیش در آمریكا مسأله اصول گرایی دینی در جهان را بررسی كردند و پنج كتاب مختلف از ادیان متفاوت ، نظیر اسلام ، مسیحیت و یهود و ... در خصوص آن منتشر كردند و جالب این كه همه كتب منتشر شده مسأله ریشه دار بودن دین و اعتقادات در جامعه را بررسی و مورد توجه قرار داده اند . »
در هر حال نقش اساسی انقلاب اسلامی در این خصوص ، غیرقابل انكار بوده است . این موارد قبل از پیروزی انقلاب اسلامی وجود نداشت و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نمودار شد . چنان كه نویسنده و تحلیل گر روزنامه تایمز چاپ لندن می نویسد : « ... در پاییز ۱۳۵۷ دنیای غرب به دلیل انقلاب ایران بار دیگر اسلام را كشف كرد ... و ما غربی ها خیلی زود فهمیدیم كه الله اكبر به معنای خدا بزرگتر است می باشد . »
۲) امام خمینی (ره) و بطلان نظریه های ضد دینی :
در سال های متمادی پیش از انقلاب اسلامی « پیروزی نظریات مادی آن چنان حتمی به نظر می رسید كه اندیشوران قرن هجدهم مانند « بیل » و فلاسفه دائره المعارفی فرانسه به طور كلی ، مكان و منزلتی برای دین در آینده قائل نبودند . به همین نحو در قرن نوزدهم فلسفه هایی پدید آمد كه یا به طور كلی منكر دین می شد ، مانند فلسفه ماركس و یا خود مذهبی دروغین را جایگزین ادیان آسمانی حوزه نفوذ ادیان بزرگ الهی به ویژه دین مبین اسلام ، امروزه دیگر تحلیل گران وقایع سیاسی و تحولات اجتماعی به خود جرأت انكار جایگاه رفیع دین در اجتماع بشری و پیش بینی انزوای آن را در آینده جهان معاصر
نمی دهند ، بلكه با چرخشی ۱۸۰ درجه ای از مواضع پیشینیان خود تصریح می نمایند : « بازی قدرت جهانی كه در دهه های آینده پدید خواهد آمد ، بدون در نظر گرفتن قدرت روزافزون اسلام ، مذاهب كاتولیك و مذاهب دیگر قابل درك نیست . »
با كاوشی هر چند مختصر در كلام نخبگان سیاسی و اجتماعی شرق و غرب ، شاهد هستیم كه اندیشه های امام خمینی (ره) در میان جوامع مختلف بشری و حتی رهبران این جوامع به شدت ریشه دوانده است و به رغم تبلیغات منفی رسانه های غربی علیه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی ایران، ایدئولوژی هایی كه موجبات شكل گیری این انقلاب را فراهم كرده اند ، اكنون به كانون توجه اندیشمندان تبدیل شده اند ، چرا كه بسیاری از متفكرین نقش ویژه ای را برای این ایدئولوژی های دینی قائلند و معتقدند كه این ایدئولوژی های برگرفته از انقلاب حضرت امام خمینی (ره) ، كمر سكولاریسم را به خاك خواهد مالید و در نهایت پایان تاریخ نه به واسطه اندیشه های لیبرال و سكولار كه با پیروزی اندیشه های مذهبی و دینی رقم خواهد خورد . شاید اعتراف تلویحی « فرانسیس فوكویاما » یكی از بزرگترین نظریه پردازان عصر اندیشه لیبرال دموكراسی ، به شكست این گفتمان در مقاله « پایان تاریخ » هم ناظر به همین امر باشد .

حامد حق دوست
منبع:مجله دانشگاه تمدن ساز

منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی