تهدید و امنیت در فضای مجازی

در عین حال نباید فراموش كرد كه گسترش ارتباطات و انقلاب تكنولوژیك، بسیاری از مسائل امنیتی را جهانی ساخته و شمال و جنوب در این زمینه دارای مسائل مشتركی هستند.
تهدید، مفهومی نسبی و ذهنی است و درك آن به مولفه های گوناگونی بستگی دارد. تهدید در مفهوم گذشته آن دارای ویژگی های مشخصی بود كه می توان این گونه برشمرد:
۱- عمدتاً با منشأ خارجی تصور می شد، ۲- مبتنی بر قدرت نظامی بود، ۳- متكی بر حضور فیزیكی دشمن بود، ۴- آگاهی از تهدیدات گسترده نبود، ۵- دامنه تهدیدات محدود بود، ۶- تهدیدات به راحتی قابل تشخیص بود و ۷- در اكثر تهدیدات، دولت ها نقش موثر را ایفا می كردند.
اما در جهان امروز و در عصر جهانی شدن، به واسطه همبسته و پیوسته بودن متن و زمینه، مفاهیم نیز دستخوش تغییر و تحول شده اند. در شرایط نوین ویژگی تهدیدات به شرح زیر است:
۱- اكثر تهدیدات دولت محور نیستند. (این قبیل مخاطرات از عوامل و بازیگران فروملی یا فراملی نشأت می گیرد.)
۲- این چالش ها، فضای جغرافیایی خاصی ندارند و تهدیدات متنوع، چندسویه و چندجهتی است و در سه سطح جهانی، منطقه و محلی قابل بررسی است.
۳- این تهدیدات را نمی توان تنها با اتكا به سیاست های دفاعی سنتی مدیریت كرد و مدیریت موثر مستلزم طیفی از رهیافت های غیرنظامی است.
مسلماً ترسیم یك گفتمان امنیتی خارج از مدار و حریم مفاهیمی چون قدرت، منافع، اهداف، مصالح، ارزش ها، تهدیدات و... دور از دسترس است.
به نظر می رسد لازم باشد در فضای مجازی این مفاهیم ابتدا مورد بازتعریف قرار گیرند و سپس به گفتمان امنیتی وابسته بدان پرداخته شود. اما در شرایطی كه تمامی این مفاهیم خود بر ماهیت و شكلی دگرگون شونده و متلون اصرار می ورزند و بر مصداق های گوناگونی دلالت دارند این امر به راحتی امكان پذیر نیست.
چند سئوال در اینجا مطرح است: هدف امنیت در فضای مجازی چیست؟
تهدید امنیتی در چنین شرایطی چه می تواند باشد؟ برای مدیریت تهدیدات در فضای مجازی به چه منابعی نیاز هست؟
برای پاسخ به این سئوالات از پیش نویس «برنامه عمل» اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی می توان بهره گرفت. در این مجموعه بر اهمیت زیرساخت های مطمئن و قابل اعتماد امنیت اطلاعات تاكید شده است. همچنین ایجاد فرهنگ جهانی و امنیت فضای سیبرنتیك و مبارزه با جرایم ارتكابی در چنین فضایی پیش بینی شده است:
۱- زیرساخت های مطمئن و قابل اعتماد- امنیت شبكه ها- اكنون بیش از پیش به منظور حراست از رشد تجارت الكترونیكی و به طور كلی برای استفاده از تكنولوژی های اطلاعات و ارتباطات موردتوجه قرار گرفته است.
۲- تمام طرف های ذی نفع در مسائل مربوط به ICT باید اقداماتی برای بهبود امنیت، جذب اعتماد استفاده كنندگان و سایر جنبه های اطمینان بخشی شبكه ها انجام دهند.
۳- ایجاد چارچوب های قانونگذاری ملی مناسب، در جهت حمایت عمومی و تامین منافع همگانی و تسهیل و توسعه ارتباطات و معاملات الكترونیكی.
۴- پیش بینی حساس سازی و آگاهی دهی عمومی در زمینه های مختلف، از جمله مسائل امنیتی مربوط به اطلاعات تحول سریع پیچیدگی ها، بی هویتی كاربران و خصوصیات فراملی زیرساخت های ارتباطی.
۵- ایجاد یك فرهنگ جهانی امنیت مجازی در درازمدت، برمبنای تفاهم مشترك كشورها در مورد مقررات گذاری و سازماندهی مناسب برای مبادله اطلاعات و همكاری های بین المللی، توافق های دقیق جهت تحكیم امنیت، تامین حمایت از حریم زندگی خصوصی افراد و خودداری از ایجاد موانع جدید بر سر راه تجارت الكترونیكی از اهمیت خاصی برخوردار است.
• جمع بندی
تحولات سریع و روزافزون فناوری اطلاعات و ظهور جامعه اطلاعاتی ضمن آنكه دستاوردهای فوق العاده مهم را برای بشر به ارمغان آورده است تهدیدات شبكه فراملی در حوزه امنیت شبكه و سیستم اطلاعاتی مشكلات پیچیده و در عین حال جدیدی را ایجاد كرده است.
از منظر امنیت ملی می توان گفت كه در شرایط حاضر دولت- ملت ها با زنجیره ای از تهدیدات نامشخص در محیط های مجازی مواجهند كه امنیت آنها را به چالش كشیده و ابزارهای سنتی تامین ملی نیز توان مقابله با آنها را ندارند.
اكنون مرزهای بین حوزه های داخلی و خارجی، عمومی، خصوصی، نیروهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی در هم ادغام شده و ماهیت و ملزومات امنیت ملی نیز به سرعت در حال تغییر هستند.
تاثیر مهم این تغییرات و پیچیدگی ها در محیط های مجازی لزوم سازگاری سیاست ها و راهبردهای ملی با وابستگی متقابل و فزاینده و ضرورت همكاری های بین المللی از سویی و انسجام همه سازمان های ذی ربط داخلی با سیاستگزاری ها و اجرای راهبردهای هماهنگ و با ساختار مناسب برای مقابله با تهدیدهای شبكه را اجتناب ناپذیر كرده است.

فرزانه بذرپور

منبع : روزنامه شرق