طراحان لباس در چرخه تولید غایبند

گلایه از بازار داخلی پوشاك افزایش یافته، عدم تناسب میان خواسته های گروهی از خریداران با آنچه به عنوان لباس پشت ویترین فروشگاه ها چیده می شود، سبب شده تا نارضایتی خریداران بیشتر شود.غیبت فارغ التحصیلان طراحی لباس در میان زنجیره تولید پوشاك یكی از دلایل نارضایتی خریداران است. حذف آهسته آهسته لباس ایرانی، دردسرهای جدیدی را برای مردم ایجاد كرده، دردسرهایی كه به گلایه «لباس مناسب گیر نمی یاد» تبدیل شده است.همزمان با تصویب طرح ساماندهی مد ولباس از سوی مجلس شورای اسلامی با صدیقه پاك بین، عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا كه ۲۰ سال سابقه تدریس طراحی لباس و پارچه دارد، دلایل غیبت فارغ التحصیلان رشته طراحی لباس را بررسی كرده ایم.
▪فارغ التحصیلان این رشته درچه نهاد واصنافی وارد بازار كار می شوند؟
- گاهی جذب تولیدی پوشاك می شوند، مدتی از آنها كار می كشند، ولی چون هیچ تشكل حمایتی ندارند پس از مدت كوتاهی عملاً به حال خود رها شده و اخراج می شوند. همین چرخه ناقص كاری سبب بروز سرخوردگی های جدی می شود.از سالی كه این رشته ایجاد شده همین ماجرا برای فارغ التحصیلان رخ داده است. هر چند پیدا كردن كار مناسب به توانایی های افراد نیز بستگی دارد، گروهی از فارغ التحصیلان علاقه مندند كه فقط كار طراحی انجام بدهند و هیچ تمایلی به وارد شدن به كارگاه ندارند.
▪شما دانشجویی داشتید كه بعد از فارغ التحصیلی از بازار كار گله كند؟
- خیلی.
▪در واقع همه افسوس می خورند كه ۵ سال وقت صرف كردند؟
- بله، گله دارند از اینكه نتوانستند جذب محیط كار شوند، یا اگر كاری پیدا كرده اند اجازه طراحی لباس نداشتند. در واقع به عنوان طراح پذیرفته نمی شوند. یك اتاق طراحی در اختیارشان قرار می دهند و یك لباس خارجی را به عنوان نمونه به آنها می دهند و از آنها می خواهند لباس را باز كنند الگو بردارند و كپی كاری كنند، كپی كاری هم یكی از دلایل یأس و سرخوردگی فارغ التحصیلان طراحی لباس است.
▪یعنی عموماً از متخصصان ما در بازار كار فقط تقاضای كپی كاری می شود؟
- فقط كپی كاری.
▪و خواسته فارغ التحصیلان چیز دیگری است؟
- بله، فارغ التحصیلان مایلند طراحی كنند، خلاقیت به خرج دهند و طرح های متناسبی ارائه كنند كه به تولید انبوه برسد.
▪یعنی در واقع از بیكاری و سری كاری به ستوه آمده اند؟
- كار بدون خلاقیت، جوانان را سرخورده می كند.
* شما فكر می كنید همه كارگاه های تولید لباس كپی كاری می كنند؟
- ممكن است تعداد اندكی كارخانه از خلاقیت متخصصان استفاده كنند، ولی آنچه رایج است كپی كاری و سری دوزی است.
▪ راه حل شما برای حمایت از نیروی متخصص چه بوده؟
- با تأسیس انجمن طراحان لباس در سال ۱۳۸۳ امیدوارم كه بخشی از این مشكلات حل شود. با توجه به استقبالی كه صاحبان صنایع از تشكیل این انجمن داشتند گمان می كنم به زودی تشكل قدرتمندی برای دفاع از طراحان وطنی داشته باشیم.
▪ با گذشت یك سال و اندی چه كارهایی انجام داده اید؟
- با برگزاری جلسات متعدد در دانشگاه هنر، سوره، جهاد دانشگاهی ،نمایشگاه بین المللی، خانه هنرمندان و دانشگاه الزهرا اهداف انجمن را توضیح دادیم. به ویژه سعی كردیم با صاحبان صنایع ارتباط خوبی برقرار كنیم، از صاحب نام های بخش پوشاك دعوت به همكاری كردیم.
▪ واكنش صاحبان صنایع چه بود؟
- خوشحال شدند و از همكاری با انجمن استقبال كردند و سعی دارند همكاری های لازم در زمینه بهبود وضعیت پوشاك ایرانی و گسترش خلاقیت در این زمینه انجام دهند.
▪ این خلاقیت هزینه دارد. فكر می كنید صاحبان صنایع حاضر به پرداخت هزینه هستند؟
- گاهی طرح هایی از آن سوی مرز وارد می شود به تصور اینكه با استقبال روبه رو خواهد شد، ولی باید توجه داشت كه ما ایرانی هستیم و هویت ایرانی داریم، طرح های متناسب با اندام و روحیه ایرانی با استقبال بیشتری روبه رو خواهد شد و هویت فرهنگی و ملی مان را حفظ كرده ایم.
▪ فكر نمی كنید الان از هویت ملی در قالب لباس حرف زدن خیلی دیراست؟
- نه دیر نیست، من فكر می كنم، می تونیم با یك حركت هماهنگ هویت مان را در لباس هایمان احیا كنیم.
▪و با استقبال روبه رو خواهد شد؟
- اگر بتوانیم رقابت كنیم، استقبال خوبی به عمل می آید.
* چه مشكلی بر سر راه این رقابت هست؟
- در بازارهای مد حرفه ای، طراح پارچه و لباس ارتباط تنگاتنگی دارند و همزمان پارچه مورد نیاز طراح لباس آماده شده از سوی دیگر كفش و كیف متناسب با طراحی لباس و پارچه پیش می رود، از همه مهمتر ملحقات یا آكسسوار لباس یعنی در جاهای دیگر متناسب با مدلی كه طراح در نظر دارد آماده خواهد شد.
▪ در واقع گروه های گوناگون تبادل اندیشه دارند؟
- بله، گروه ها با همكاری و هماهنگی یكدیگر كار را آماده و تحویل می دهند.
▪ و تبلیغات؟
- ما هم می توانیم همزمان با شروع كار طراحی گروهی و بهره گیری از تبلیغات كار را به مردم معرفی كنیم.
▪مشكل اصلی؟
- این هماهنگی نیازمند پشتوانه مالی است كه بتوان تمام این همكاری ها را ایجاد كرد و در عین حال به دانشجو آموزش بدهیم كه با توجه به خصوصیت های ایرانی ها با اجناس وارداتی هم رقابت كند.
▪ یعنی با نگاهی به آن سو طراحی كنیم؟
- بله با یك نگاه مسلط كه خیلی هم در طراحی عقب نمانیم. به هر حال، یك نسل جوان در كشور داریم كه به لباس شان اهمیت می دهند و نگاه خاصی به لباس دارند. طراحی لباس برای این گروه كه مهمترین مخاطبان بازار لباس هستند باید با ظرافت و دقت انجام پذیرد. در عین حال یك حركت هایی هم داشته باشیم كه خیلی به اون سمت گرایش پیدا نكنند.
▪ با چه حركت هایی؟
- یك سری نمادهای سنتی در طراحی لباس هایمان داشته باشیم.
▪ترمه هم از آن سو آمد و همه گیر شد؟
- بله، زمانی كه ما بحث بر سر نمادهای سنتی در لباس را دنبال می كنیم. گروه هایی كه از توانایی اجرایی بالایی برخوردارند همین طرح ها را به تولید انبوه می رسانند و بازار جهانی را تسخیر می كنند.
▪ منظور شما این هست كه هسته اولیه تفكر مال ماست؟
- درباره طرح های سنتی ایران، بله.
▪ و در زمینه پارچه هم همین عقیده را دارید؟
- شاهد این ماجرا پارچه های خارجی موجود در بازار است. شما با كمی نازك بینی، طرح های كپی شده از زربفت های ایران باستان را به راحتی می توانید در پارچه های خارجی ردیابی كنید.
▪ شما فكر می كنید ما فرصت هایمان را از دست داده ایم؟
- ما فرصت های زیادی را از دست داده ایم، به ویژه در سال های اخیر بسیاری از سوژه ها را از دست داده ایم. باید همه دست به دست هم بدهیم تا این تأخیر جبران شود.
▪ فكر كنید همه شرایط مهیاست، دانشجوی فارغ التحصیل شده برای طراحی لباس به چه نكاتی توجه می كند؟
- اگر برای كارخانه ها طراحی كنند چارچوب مشخصی دارد.
▪ مستقل از همه ضوابط نیروی آموزش دیده شما چه كار خواهید كرد؟
- آموزشی كه در دانشگاه دیده او را به سوی الهام گرفتن از طراح های سنتی سوق می دهد. در واقع او به سوی نقوش سنتی هدایت شده است كه با توجه به طرح هایی كه در دست دارد، خلاقیت به خرج داده و طراحی می كنند. هر چند نمی توان انكار كرد كه بسیاری از فارغ التحصیلان نیز برداشت های خود از اینترنت را به عنوان پایه قرار دهند.
▪ در دانشگاه ها به دانشجویان طراحی یاد می دهند كه قبل از شروع طراحی به چه چیزهایی باید توجه كنند؟
- بله.
▪بیشتر پایان نامه هایی كه در دفتر شما بود طراحی لباس براساس نقوش كهن بود، فكر می كنید ما طرح های كهنی داریم كه باید همان ها را به روز كنیم؟
- نه. اصلاً این طور نیست.
▪ پس دلیل این همه تأكید بر نقوش باستانی در پایان نامه ها چیست؟
- ما در ابتدا نقوش باستانی را به دانشجویان یاد می دهیم.
▪ ما ساعتی پیش همراه شما كار پایانی یكی از دانشجویانتان را دیدیم، یك لباس عروس كه با سلیقه امروزی بازار همخوانی نداشت. نظر شما چیست؟
- هزینه های سرسام آور سبب می شود كه دانشجویان از برخی كارها صرف نظر كنند. در نمونه ای كه ما دیدیم به دلیل گرانی پارچه دانشجو نتوانسته پارچه ای با بافت دلخواهش پیدا كند. به ناچار ما هم كوتاه می آییم.
▪ وقتی ما توانایی پرداخت هزینه كارهای عملی دانشجویان را نداریم، به چه دلیل این همه دانشجو می پذیریم؟
- این برمی گردد به كنكور سراسری، دانشجو این رشته را بین انتخاب های متعددش جای می دهد و غالباً وقتی وارد دانشگاه می شود هیچ علاقه ای به این رشته ندارد.
▪ دانشجویانتان غالباً دیپلمه هنرند؟
- اكثراً دانشجوهای ما دیپلمه ریاضی اند و چون فراگیری شان خوب بوده چند تا كتاب هنر هم خوانده اند و در كنكور هنر شركت می كنند. ترم اول در مواجهه با دانشجویان جدید درمی یابیم كه علاقه ای به این رشته ندارند.
▪چند درصد از دختران در كل جامعه ما به خیاطی علاقه مندند؟
- بیشتر دخترها بی علاقه اند.
▪ مگر قرار نیست دانشجویان این رشته خیاطی بكنند؟
- بله، ولی خیاطی را دوست ندارند و فقط دوست دارند طرح بزنند.
▪ به نظر شما ممكنه؟
- نه، دقیقاً غیرممكن است. یك طراح باید دوزنده ماهری باشد و به دوخت های تزئینی نیز علاقه مند باشد.
▪فكر نمی كنید دلیل پس زدن بازار كار نداشتن مهارت كافی است؟
- می توان گفت یكی از مهم ترین دلایلی كه فارغ التحصیلان ما نمی توانند جذب بازار كار شوند همین است كه مهارت های لازم را ندارند.
▪تعریف بازار كار از نیروی ماهر چیست؟
- توی بازار كار به افرادی نیاز دارند كه هم الگو بدونه، هم نمونه های دوخت رو بدونه، هم پروگیری بلد باشد و در عین حال بتواند نمونه دوخت را به طور كامل دربیاورد و در آخر سر طرح تمام شده با خلاقیت متمایز كند.
▪فكر نمی كنید وقتی محصول نهایی [طراح] موفق نیست بهتر است این همه دانشجو نگیریم؟
- این موضوع به سازمان سنجش مربوط می شود.
▪ به نظر می رسد در لباس های موجود در بازار قبل از تولید به سلیقه یابی خریدار توجه ویژه ای شده. شما به یك طراح چقدر داده اجتماعی می دهید تا سلیقه مخاطب را بیابد و طراحی كند؟
- عملاً داده اجتماعی در اختیار طراح قرار نمی گیرد.
▪ چطور انتظار داریم بدون در نظر گرفتن داده های اجتماعی، نیازسنجی مخاطب و سلیقه یابی، طراحان موفقی داشته باشیم؟
-پاسخ به این سوال قدری مشكل است.

مینا شهنی

منبع : روزنامه همشهری